Μόνη "βέλτιστη πρακτική" η ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων

Ο αντεργατικός χαρακτήρας του... «ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου» αποτυπώνεται ανάγλυφα στην Κοινή Εκθεση της ΕΕ για την Απασχόληση

Την ίδια ώρα που μαζί με το κουαρτέτο μεθοδεύει την προώθηση του νέου πακέτου αντεργατικών μέτρων που έχει ανάγκη το κεφάλαιο, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ επιχειρεί να αποπροσανατολίσει τους εργαζόμενους και το λαό, μιλώντας συνέχεια για το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» και την ανάγκη να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα οι «βέλτιστες πρακτικές» της ΕΕ στα Εργασιακά.

Το προπαγανδιστικό σχήμα που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να συσκοτίσει τον ταξικό χαρακτήρα της αντεργατικής επίθεσης και να καλλιεργήσει την αυταπάτη περί δυνατότητας φιλεργατικών μεταρρυθμίσεων εντός ΕΕ και καπιταλιστικής οικονομίας είναι βασικά το εξής: Τα αντεργατικά μέτρα που νομοθετήθηκαν στο πλαίσιο των μνημονίων από τις κυβερνήσεις ΝΔ - ΠΑΣΟΚ (τα οποία βέβαια διατηρεί στο ακέραιο και επεκτείνει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ...) συνιστούν λέει «παρέκκλιση» από το «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» και τις «βέλτιστες πρακτικές» της ΕΕ, οι οποίες τάχα διασφαλίζουν τα δικαιώματα των εργαζομένων, γι' αυτό η σημερινή κυβέρνηση διαπραγματεύεται την «επιστροφή στην κανονικότητα» στις εργασιακές σχέσεις.

Η πραγματικότητα βέβαια είναι ότι όλα τα αντεργατικά μέτρα που επιβάλλουν στους εργαζόμενους, τόσο αυτά που έχουν ήδη νομοθετηθεί όσο και αυτά που ετοιμάζουν τώρα, δεν συνιστούν καμία «παρέκκλιση». Αποτελούν πάγιες αξιώσεις του κεφαλαίου και στρατηγική της ΕΕ που εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη - μέλη της, από τις αστικές κυβερνήσεις όλων των «αποχρώσεων». Τα αντεργατικά μέτρα αποτελούν εφαρμογή της στρατηγικής του κεφαλαίου, η οποία έχει διατυπωθεί μάλιστα πολύ πριν το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης, και η προώθηση της οποίας επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης, αφού η ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων αποτελεί προϋπόθεση για τη στήριξη των κερδών και της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλίων.

Γι' αυτό ακριβώς, στα ευρωενωσιακά κείμενα που αφορούν στα Εργασιακά, αν αφήσει κανείς στην άκρη τις γνωστές αποπροσανατολιστικές φιοριτούρες, η μόνη «βέλτιστη πρακτική» της ΕΕ που μένει είναι η λήψη μέτρων που εντείνουν την εκμετάλλευση, την επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων, προσφέροντας παράλληλα νέα προνόμια στο κεφάλαιο.

Ενα χαρακτηριστικό τέτοιο κείμενο της ΕΕ, το οποίο προσυπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, αποτελεί η πρόσφατη Κοινή Εκθεση για την Απασχόληση 2017, η οποία υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των υπουργών Απασχόλησης της ΕΕ, στις 3 Μάρτη. Σε αυτήν βρίσκει κανείς, εκτός των άλλων, πλήθος αναφορών σε αντεργατικά μέτρα που λήφθηκαν ή θα ληφθούν σε κράτη - μέλη της ΕΕ, ξεσκεπάζοντας την προπαγάνδα της κυβέρνησης περί «ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου» και «βέλτιστων πρακτικών» της ΕΕ.

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει σήμερα ορισμένες χαρακτηριστικές τέτοιες αναφορές, μέσα από τις οποίες μπορεί κανείς να αναγνωρίσει το σύνολο των αντεργατικών μέτρων που ήδη εφαρμόζονται ή προωθούνται και στην Ελλάδα...

"Ευέλικτες" μορφές εργασίας

Βασικό εργαλείο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου είναι οι «ευέλικτες» μορφές εργασίας, η δουλειά - λάστιχο. Οπως το διατυπώνει χαρακτηριστικά η Κοινή Εκθεση, «η ρύθμιση του χρόνου εργασίας έχει καταστεί πιο ευέλικτη ώστε να υπάρχουν πρόσθετες δυνατότητες οικονομικής προσαρμογής». Στην κατεύθυνση αυτή τα κράτη - μέλη παίρνουν μέτρα για τη στήριξή τους.

Στη Γαλλία, ο νόμος της 17ης Αυγούστου 2015 (νόμος «Μακρόν») επέκτεινε τη μέγιστη διάρκεια των λεγόμενων «συμφωνιών διατήρησης της απασχόλησης» από 2 σε 5 έτη (Accords de maintien de l'emploi), γεγονός που επιτρέπει στις επιχειρήσεις που «αντιμετωπίζουν δυσχέρειες» να προσαρμόζουν «προσωρινά» τον χρόνο εργασίας και την αμοιβή της εργασίας. Η άρνηση σε ατομικό επίπεδο αποτελεί πραγματική και σοβαρή αιτία ομαδικών απολύσεων.

Επίσης, με το νόμο της 8ης Αυγούστου 2016 (νόμος «Ελ Κομρί»), οι πλειοψηφικές συμφωνίες σε εταιρικό επίπεδο (δηλαδή οι επιχειρησιακές συμβάσεις) θα είναι πλέον αυτές που θα καθορίζουν καταρχήν τους κανόνες που ισχύουν για το χρόνο εργασίας, την οργάνωση του χρόνου εργασίας, την ημερήσια ανάπαυση, τις διακοπές και τις άδειες. Οπως επισημαίνεται στην έκθεση, «δεδομένου ότι το πεδίο εφαρμογής των ρητρών "κλειδώματος" σε κλαδικό επίπεδο έχει περιοριστεί σημαντικά, η συμφωνία σε εταιρικό επίπεδο μπορεί να είναι περισσότερο ευέλικτη από ό,τι σε κλαδικό επίπεδο όσον αφορά πολλές πρόσθετες πτυχές του χρόνου εργασίας. Η αρχή αφορά ιδίως το ύψος του επιμισθίου υπερωριών, το οποίο μπορεί να μειωθεί σε ένα ελάχιστο επιμίσθιο της τάξης του 10% σε περίπτωση συμφωνίας (χωρίς τη συμφωνία το επιμίσθιο είναι 25%)».

Στη Φινλανδία, η «συμφωνία ανταγωνιστικότητας» που υπεγράφη το Μάρτη του 2016 από τους «κοινωνικούς εταίρους» (ένα ακόμα από τα κατορθώματα του κυβερνητικού και εργοδοτικού συνδικαλισμού στην ΕΕ...) περιλαμβάνει αύξηση του ετήσιου χρόνου εργασίας κατά 24 ώρες, ενώ εναπόκειται σε κάθε κλάδο να αποφασίζει στο πλαίσιο της σχετικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας αν αυτό θα επιτυγχάνεται μέσω περικοπής των διακοπών ή αύξησης των ωρών εργασίας.

Στην Τσεχία, οι τροποποιήσεις του εργατικού κώδικα είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της «ευελιξίας» των εργασιακών ρυθμίσεων. Μεταξύ άλλων, θεσπίστηκε «μερική εισφορά ανεργίας», με βάση το γερμανικό μοντέλο του «Kurzarbeit» (εργασία βραχείας διάρκειας). Οι επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες ή πλήττονται από φυσικές καταστροφές έχουν το δικαίωμα να μειώνουν τους μισθούς των εργαζομένων στους οποίους δεν είναι εφικτή η ανάθεση επαρκούς όγκου εργασίας, μέχρι 30%. Επιπλέον μπορούν να υποβάλουν αίτηση για ενίσχυση από το κράτος, μέχρι 20% του μισθού του εργαζόμενου. Η κρατική ενίσχυση διαρκεί έως έξι μήνες, αλλά μπορεί να υποβληθεί νέα αίτηση.

Στο ίδιο πνεύμα, στο Βέλγιο αναμένεται «μεταρρύθμιση» της νομοθεσίας σχετικά με την αγορά εργασίας.

Επιδοτήσεις και απαλλαγές εργοδοτών

Οι λεγόμενες πολιτικές επιδότησης της απασχόλησης«συχνά περιλαμβάνουν την παροχή οικονομικών κινήτρων (ή επιστροφές φόρου - εισφορών Κοινωνικής Ασφάλισης) στους εργοδότες για την πρόσληψη εργαζομένων που εμπίπτουν στις στοχευόμενες κατηγορίες». Πρόκειται για πολιτικές που προσφέρουν ακόμα πιο φτηνή εργατική δύναμη στο κεφάλαιο, ενώ πηγή χρηματοδότησής τους είναι η φορολεηλασία των εργατικών και λαϊκών εισοδημάτων.

Τέτοιες πολιτικές εφαρμόστηκαν ή επεκτάθηκαν στη Δανία, την Ιρλανδία, τη Γαλλία, την Κύπρο, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, τις Κάτω Χώρες, την Αυστρία, τη Σλοβενία και τη Σλοβακία.

Στη Γαλλία εφαρμόστηκαν ανάλογα μέτρα, ενώ η Φινλανδία«προτίθεται να θεσπίσει τη δυνατότητα αξιοποίησης του επιδόματος ανεργίας ως επιδότησης μισθού, ώστε να καταστεί ελκυστικότερο για τους εργοδότες να προσλαμβάνουν ανέργους».

Στη Λιθουανία, οι εργοδότες που προσλαμβάνουν νέους, εγγεγραμμένους στον αντίστοιχο ΟΑΕΔ, μπορούν να επιδοτούνται σε ποσοστό 50% του ακαθάριστου μισθού για διάστημα έως έξι μήνες.

Στην Κροατία, μετά από τροποποίηση του νόμου για τις εισφορές το 2015, επιτρέπεται στους εργοδότες που προσλαμβάνουν νέους ηλικίας κάτω των 30 ετών, με σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου, να απαλλάσσονται από την καταβολή εισφορών για την ασφάλιση Υγείας και εργοδοτικών εισφορών για περίοδο 5 ετών.

Αλλο μέσο για ακόμα φτηνότερα εργατικά χέρια είναι το μέτρο της μόνιμης μείωσης των εργοδοτικών εισφορών.

Στο Βέλγιο, θα μειωθούν σταδιακά μεταξύ 2016 και 2019, καταργώντας εν μέρει τις υφιστάμενες επιδοτήσεις μισθών.

Στη Γαλλία, από τον Απρίλη του 2016 εφαρμόζεται μείωση 1,8% στις εργοδοτικές εισφορές Κοινωνικής Ασφάλισης (οικογενειακά επιδόματα) επί των μισθών. Επίσης, η Γαλλία αποφάσισε να αυξήσει την έκπτωση φόρου για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση, από το 6% στο 7% των δαπανών μισθοδοσίας μιας επιχείρησης, για τους μισθούς που αντιστοιχούν σε έως 2,5 φορές τον κατώτατο μισθό.

Στη Φινλανδία, η «συμφωνία για την ανταγωνιστικότητα» έχει στόχο εφάπαξ μείωση του κόστους εργασίας κατά 5%, η οποία θα επιτευχθεί μέσω της μεταφοράς του βάρους των κοινωνικών εισφορών από τους εργοδότες στους εργαζομένους, συν ορισμένα πρόσθετα μέτρα (συμπεριλαμβανομένης της προαναφερθείσας αύξησης των ωρών εργασίας).

Καθορισμός των μισθών

Ως προς τα συστήματα καθορισμού των μισθών, οι όποιες αλλαγές γίνονται στόχο έχουν «οι μισθοί να ανταποκρίνονται στις εξελίξεις της παραγωγικότητας».

Μεταξύ άλλων, η Φινλανδία έχει αυξήσει τις δυνατότητες συλλογικών διαπραγματεύσεων σε εταιρικό επίπεδο, καθώς οι κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις μπορούν να περιλαμβάνουν «ρήτρα κρίσης», βάσει της οποίας θα προσδιορίζεται το πότε είναι δυνατόν να υπάρχουν παρεκκλίσεις από τις Συλλογικές Συμβάσεις σχετικά με θέματα όπως οι μισθοί και τα ωράρια εργασίας.

Στη Βουλγαρία, η κυβέρνηση προτίθεται να θεσπίσει προς το τέλος του 2016 τα κριτήρια για τον μηχανισμό καθορισμού του κατώτατου μισθού, συνεκτιμώντας τις εξελίξεις σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητα (καθώς επίσης και, ενίοτε, τις εξελίξεις όσον αφορά τη φτώχεια).

Δουλειά μέχρι τα βαθιά γεράματα

Μια ακόμα «βέλτιστη πρακτική» είναι η δουλειά μέχρι τα βαθιά γεράματα ή, σε ευρωενωσιακή γλώσσα, η «ενεργός γήρανση», που συνοδεύεται από τις αντιασφαλιστικές «μεταρρυθμίσεις», την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Σε αρκετά κράτη - μέλη, σημειώνει η Κοινή Εκθεση, «είναι σε εξέλιξη αύξηση των κινήτρων για την απασχόληση εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας και άρση των αντικινήτρων στα συστήματα εισφορών - παροχών».

Η Γερμανία θα θεσπίσει πιο «ευέλικτες» προϋποθέσεις όσον αφορά τη δυνατότητα των ατόμων να συνεχίσουν να εργάζονται μέχρι και πέραν των γενικών ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, παρέχοντας ένα βελτιωμένο πλαίσιο για τον συνδυασμό του δεδουλευμένου εισοδήματος με τις αποδοχές σύνταξης («μερική συνταξιοδότηση»).

Το Βέλγιο θέσπισε ολοκληρωμένη δέσμη «μεταρρυθμιστικών» μέτρων στα οποία περιλαμβάνονται αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, απαιτήσεις για σταδιοδρομία μεγαλύτερης διάρκειας και η αυστηρότερη πρόσβαση στην πρόωρη συνταξιοδότηση.

Στη Φινλανδία ένα νέο συνταξιοδοτικό σύστημα θα τεθεί σε ισχύ το 2017. Η «μεταρρύθμιση» του συνταξιοδοτικού συστήματος θα συνδέσει την ηλικία συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και έχει ως στόχο να ενθαρρύνει την παράταση του επαγγελματικού βίου.

Ολο και πιο εκτεταμένη καθίσταται η θέσπιση «ευέλικτων» κανόνων συνταξιοδότησης με στόχο την προώθηση της παράτασης του επαγγελματικού βίου, μετά τη θέσπισή τους, στις Κάτω Χώρες, την Αυστρία και τη Σλοβενία.

Χ.Μ.