Ο Λενιν για την επαναστατικη τακτικη και την επαναστατικη τεχνη(i)

O μαρξισμός - λενινισμός όχι μόνο θεμελιώνει θεωρητικά την ιστορική αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης, αλλά και τις νομοτέλειες της επαναστατικής πάλης.

Η επαναστατική κατάληψη της πολιτικής εξουσίας και η εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου είναι η βασική νομοτέλεια της σοσιαλιστικής επανάστασης1, χωρίς την οποία είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό.

Γι' αυτό, ο Λένιν τόνιζε: «Το πέρασμα της κρατικής εξουσίας από τα χέρια μιας τάξης στα χέρια της άλλης είναι το πρώτο, το κύριο, το βασικό γνώρισμα της επανάστασης, τόσο με την αυστηρά επιστημονική όσο και με την πρακτικά πολιτική σημασία αυτής της έννοιας».2

Ο σωστός προσδιορισμός του χαρακτήρα της επανάστασης είναι καθοριστικό ζήτημα, όμως δεν είναι αρκετό για να μπορεί το Κόμμα να έχει πραγματικά επαναστατική δράση. Οι μάζες της εργατικής τάξης προσελκύονται στην επαναστατική δράση, στην πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας, μόνο στο βαθμό που πείθονται από την ίδια τους την πείρα γι' αυτήν την αναγκαιότητα.

Η κατάκτηση αυτής της πείρας είναι μια σύνθετη διαδικασία που αφορά την επίδραση αντικειμενικών εξελίξεων (επίδραση στη συνείδηση της εργατικής τάξης των εξελίξεων στην καπιταλιστική οικονομία αλλά και στο εποικοδόμημα) αλλά και της παρέμβασης του υποκειμενικού παράγοντα, με στόχο την αποκάλυψη της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και την οργάνωση της πάλης της εργατικής τάξης σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση.

Τίθεται, λοιπόν, το ζήτημα πώς το Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚ) θα προ­ετοιμάσει με την πολιτική του δράση ικανές δυνάμεις της εργατικής τάξης ώστε στις κατάλληλες συνθήκες η δράση των μαζών να ανέβει ως το επίπεδο της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού. Το πώς αυτή η προσπάθεια θα υπηρετείται ανεξάρτητα από το αν διανύουμε επαναστατικές ή μη επαναστατικές συνθήκες.

Σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης κινητοποιούνται μάζες εκατομμυρίων ανθρώπων, συγκρούονται και αλληλοεπηρεάζονται διαφορετικές ταξικές δυνάμεις, κόμματα και οργανώσεις. Σε αυτές τις περίπλοκες και αντιφατικές συνθήκες το ΚΚ, για να μπορέσει να σπρώξει τις εξελίξεις στην κατεύθυνση της σοσιαλιστικής επανάστασης πρέπει να αντιμετωπίζει την επανάσταση ως επιστήμη, δηλαδή χρειάζεται να γνωρίζει τις νομοτέλειες της επαναστατικής πολιτικής και να ανταποκρίνεται με την πολιτική του δράση σε αυτές. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αντιμετωπίζει την επανάσταση και ως τέχνη.

Ο Λένιν, τονίζοντας την ανάγκη το Κόμμα να κατέχει την τέχνη της επανάστασης, έγραφε: «Ακόμη και αν η επανάσταση έχει αρχίσει μέσα σε μια κατάσταση που δε φαίνεται και τόσο περίπλοκη, η ίδια η επανάσταση στην εξέλιξή της δημιουργεί πάντα εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση. Γιατί η επανάσταση, η πραγματική, η ριζική, η "λαϊκή", σύμφωνα με την έκφρα­ση του Μαρξ, επανάσταση είναι ένα αφάνταστα περίπλοκο και βασανιστικό προτσές απονέκρωσης του παλιού και γέννησης ενός νέου κοινωνικού συστήματος, νέου τρόπου ζωής δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Επανάσταση είναι η πιο έντονη, λυσσαλέα, απεγνωσμένη ταξική πάλη και εμφύλιος πόλεμος. Καμιά μεγάλη επανάσταση στην Ιστορία δεν έγινε χωρίς εμφύλιο πόλεμο. Και μόνο άνθρωποι κλεισμένοι στο καβούκι τους μπορούν να πιστέψουν πως ο εμφύλιος πόλεμος είναι νοητός χωρίς μια "εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση". Αν δεν υπήρχε μια εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση, δεν θα υπήρχε και επανάσταση. Οποιος φοβάται τους λύκους, ας μην πηγαίνει στο δάσος».3

Γι' αυτό το λόγο, το ΚΚΕ δίνει μεγάλο βάρος στην ανάγκη σωστής σύνδεσης της τακτικής με τη στρατηγική, έτσι ώστε να υπηρετείται σε κάθε φάση του κινήματος (είτε ανόδου είτε υποχώρησης) ο στρατηγικός στόχος του Κόμματος.

Α. ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ

Μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση και την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, τα εργατικά κόμματα είχαν χωρισμένο το πρόγραμμά τους σε «μίνιμουμ» και «μάξιμουμ». Το «μίνιμουμ» περιλάμβανε στόχους πάλης που η εργατική τάξη διεκδικούσε στο έδαφος του αστικού καθεστώτος και αφορούσε κυρίως αστικές μεταρρυθμίσεις (π.χ. καθολικό δικαίωμα ψήφου κλπ.), ενώ το «μάξιμουμ» περιλάμβανε τα μέτρα που θα υλοποιούσε η σοσιαλιστική επανάσταση.

Η λενινιστική επεξεργασία της στρατηγικής οδήγησε στην άρση αυτού του διαχωρισμού. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, εποχή σοσιαλιστικών επαναστάσεων, το ζήτημα που μπαίνει είναι πώς η πολιτική δράση του κόμματος θα συμβάλει στην προετοιμασία του προλεταριάτου για την επιβολή της δικτατορίας του.

Μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, ιδιαίτερα από το 1919, ο Λένιν ανέδειξε θεωρητικά τις νομοτέλειες που διέπουν κάθε σοσιαλιστική επανάσταση, ανεξάρτητα από χρόνο ή τόπο εκδήλωσής της.

Ειδικά στο έργο του «Ο αριστερισμός, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού»4 ο Λένιν εξετάζει πώς εκφράζονται οι νομοτέλειες της ταξικής πάλης σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης. Επικεντρώνεται σε εκείνα τα χαρακτηριστικά της ρωσικής επανάστασης που έχουν καθολικό χαρακτήρα και διεθνή σημασία «... εννοώντας με τις λέξεις διεθνή σημασία, τη διεθνή σημαντικότητα της επανάστασής μας ή την ιστορική αναγκαιότητα να επαναληφθεί σε διεθνή κλίμακα αυτό που έγινε σε μας. Πρέπει να παραδεχτούμε πως τέτοια σημασία έχουν ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά της επανάστασής μας»5. Δηλαδή σε «ότι είναι γενικά υποχρεωτικό στην ιστορία και σύγχρονη τακτική του μπολσεβικισμού»6. Ετσι, από τη βασική νομοτέλεια της επαναστατικής κατάληψης της εξουσίας και εγκα­θίδρυσης της δικτατορίας του προλεταριάτου, αναφέρεται στην πολιτική συμμαχιών της εργατικής τάξης με τα φτωχά λαϊκά στρώματα, στον κα­θοδηγητικό ρόλο του Κόμματος στην αδιάλλακτη πάλη με τον οπορτου­νισμό και την ανάγκη ήττας του στις γραμμές του εργατικού κινήματος, στον προλεταριακό διεθνισμό για τη διαμόρφωση διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων όσο το δυνατό πιο ευνοϊκών για τη νίκη της επανάστασης.

Οι Θέσεις και οι Αποφάσεις του 2ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς, στις οποίες συνέβαλε καθοριστικά ο Λένιν, θεωρούν τη δικτατορία του προλεταριάτου ως το βασικό καθήκον της προλεταριακής σοσιαλι­στικής επανάστασης, θέτοντας την αναγνώρισή της ως κριτήριο για τον επαναστατικό χαρακτήρα του προγράμματος ενός κόμματος. Το 2ο Συνέδριο τόνιζε ότι τα κόμματα δεν πρέπει να αναγνωρίζουν μόνο τυπικά τη δικτατορία του προλεταριάτου, αλλά ότι χρειάζεται συνολική αναπροσαρμογή της δράσης τους σε αυτή την κατεύθυνση, με τη διαμόρφωση επαναστατικής τακτικής που θα υπηρετεί αυτό το στόχο. Για να μπορέσει το κόμμα να αξιοποιήσει την επαναστατική κατάσταση, όταν αυτή διαμορφωθεί, πρέπει όλη του η τακτική (ανεξάρτητα από τις συνθήκες) να συγκεντρώνει την πάλη της εργατικής τάξης στο στόχο ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας. Καθήκον που απαιτεί μεγάλη θεωρητική και πρακτική προετοιμασία, αλλά και ικανότητα από το Κόμμα να δρα αποτελεσματικά σε συνθήκες εξαιρετικά πολύπλοκες και γρήγορα εξελισσόμενες.

Ο Λένιν γενικεύει την πείρα της ρωσικής επανάστασης σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα: τη στάση του κόμματος απέναντι στον οπορτουνισμό και τη Β' Διεθνή, τις συμμαχίες, τη δουλειά στα συνδικάτα, την εναλλαγή στις μορφές πάλης, τη στάση στο αστικό κοινοβούλιο και την αστική δημο­κρατία, την εξωκοινοβουλευτική δράση κ.ά.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

(Το άρθρο βασίζεται σε κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ)

Σημειώσεις:

1. Bλ. Διαλέξεις της ΙΕ της ΚΕ: «Θεωρητικά ζητήματα για τις προϋποθέσεις της σοσια­λιστικής επανάστασης», ΚΟΜΕΠ, 2/2008 και «Η θεωρητική θεμελίωση της σοσια­λιστικής επανάστασης και της δικτατορίας του προλεταριάτου», ΚΟΜΕΠ, 3/2008.

2. Β.Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 31, σελ. 133.

3. Β.Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 34, σελ. 527.

4. Γράφτηκε το 1920, για τις ανάγκες του 2ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Ιούνης 1920), όταν ο κύκλος της επαναστατικής ανόδου στις χώρες της Ευρώπης και αλλού δεν είχε κλείσει.

5. Β.Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ.3.

6. Β.Ι. Λένιν: «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 41, σελ. 30.

“Ρ”