Για τον παρασιτισμο και το σαπισμα του καπιταλισμου

«Η πιο σημαντική οικονομική βάση του ιμπεριαλισμού είναι το μονοπώλιο. Το μονοπώλιο είναι καπιταλιστικό, δηλ. αναπτύχτηκε μέσα από τον καπιταλισμό και βρίσκεται μέσα στις γενικές συνθήκες του καπιταλισμού, της εμπορευματικής παραγωγής, του συναγωνισμού, σε μόνιμη και αδιέξοδη αντίθεση μ' αυτές τις γενικές συνθήκες. Παρ' όλα όμως αυτά και το καπιταλιστικό μονοπώλιο, γεννάει αναπόφευκτα την τάση προς τη στασιμότητα και το σάπισμα» (Λένιν, «Απαντα», τ.27 σελ.403).

Ο παρασιτισμός αποτελεί χαρακτηριστικό του ιμπεριαλισμού. Ο ιμπεριαλισμός είναι καπιταλισμός, που σαπίζει και πεθαίνει. Το πέρασμα του καπιταλισμού στο μονοπωλιακό στάδιο, η δυνατότητα των μονοπωλίων που προέκυψαν από την τεράστια συγκέντρωση της παραγωγής να κάνουν ένα κατά προσέγγιση υπολογισμό των πρώτων υλών, όχι μόνο σε μια χώρα, αλλά σε πολλές μαζί χώρες ή και σ' ολόκληρο τον κόσμο, να κάνουν ένα κατά προσέγγιση υπολογισμό των διαστάσεων της αγοράς, γενικά δηλαδή να μπορούν να σχεδιάζουν την παραγωγή τους, τη διάθεση των εμπορευμάτων κλπ, δε σημαίνει ότι καταργούν τον ανταγωνισμό. Ισα - ίσα ο ανταγωνισμός γίνεται τώρα ακόμη πιο οξύς. Κατ' αρχήν οξύνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα μονοπώλια του ίδιου κλάδου για το μοίρασμα της αγοράς. Οξύνεται όμως ο ανταγωνισμός και μεταξύ μονοπωλίων διαφορετικών κλάδων παραγωγής, όπως τα μονοπώλια - προμηθευτές και τα μονοπώλια - καταναλωτές της πρώτης ύλης, της ενέργειας κλπ. Τα πρώτα επιδιώκουν αύξηση των τιμών, τα άλλα τη μείωσή τους. Ανταγωνισμός επίσης υπάρχει μεταξύ των μονοπωλίων που παράγουν τα ίδια προϊόντα με διαφορετική πρώτη ύλη. Αλλά και η επιστημονική και τεχνική πρόοδος, είναι στοιχείο όξυνσης του ανταγωνισμού.

Αντικειμενικά, λοιπόν, το μονοπώλιο δεν καθιστά πιο εύρυθμο και πιο οργανωμένο τον καπιταλισμό, δεν τον βοηθά να αντιμετωπίζει τις κρίσεις του.

Ο Λένιν μελετώντας το συγκεκριμένο ζήτημα έδωσε με χαρακτηριστική σαφήνεια αυτό το φαινόμενο και την ερμηνεία του, απαντώντας ταυτόχρονα και στην οπορτουνιστική άποψη για «ήρεμο και ειρηνικό καπιταλισμό» (Κάουτσκι). «Η εξάλειψη των κρίσεων με τα καρτέλ είναι παραμύθι των αστών οικονομολόγων που προσπαθούν να εξωραΐζουν με κάθε θυσία τον καπιταλισμό. Αντίθετα, το μονοπώλιο που δημιουργείται σε μερικούς κλάδους της βιομηχανίας ΔΥΝΑΜΩΝΕΙ ΚΑΙ ΟΞΥΝΕΙ ΤΟ ΧΑΟΣ που χαρακτηρίζει όλη την καπιταλιστική παραγωγή στο σύνολό της. Η έλλειψη αντιστοιχίας στην ανάπτυξη της γεωργίας και της βιομηχανίας, που χαρακτηρίζει γενικά τον καπιταλισμό, γίνεται ακόμα μεγαλύτερη. Η προνομιούχα θέση της πιο καρτελοποιημένης, της λεγόμενης βαριάς βιομηχανίας σε ακόμα μεγαλύτερη έλλειψη προγραμματισμού... Ταυτόχρονα, η εντατικά γοργή ανάπτυξη της τεχνικής φέρνει μαζί της ολοένα και περισσότερα στοιχεία αναντιστοιχίας ανάμεσα στις διάφορες πλευρές της εθνικής οικονομίας, στοιχεία χάους και κρίσεων» («Απαντα», τ.27, σελ.330).

Και συμπλήρωνε:«Ο παλιός καπιταλισμός έφαγε τα ψωμιά του. Ο καινούριος είναι πέρασμα σε κάτι άλλο. Το να προσπαθεί κανείς να βρει στέρεες αρχές και συγκεκριμένο σκοπό για να "συμφιλιώσει" το μονοπώλιο με τον ελεύθερο συναγωνισμό είναι φυσικά χαμένος κόπος. Η ομολογία των ανθρώπων της πρακτικής δεν αντηχεί καθόλου σαν επίσημη εξύμνηση των χαρισμάτων του "οργανωμένου" καπιταλισμού που κάνουν οι απολογητές του» («Απαντα», τ.27, σελ.348).

Στις μέρες μας χαρακτηριστικές, ήταν οι κρίσεις που ξέσπασαν στα Χρηματιστήρια της Νοτιοανατολικής Ασίας με επίδραση στην Ιαπωνία (κατάρρευση ομίλου 7 τραπεζών και ασφαλιστικών εταιριών), αλλά και οι ανάλογες στη Βραζιλία και τη Ρωσία, την ίδια περίπου περίοδο.

Στον καπιταλισμό όσο συγκεντρώνεται, κοινωνικοποιείται η παραγωγή, όσο επαναστατικοποιούνται τα μέσα παραγωγής, όσο επεκτείνονται οι καπιταλιστικές σχέσεις στη σφαίρα της αγροτικής παραγωγής και στις υπηρεσίες, τόσο αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις, αλλά έρχονται σε όλο και βαθύτερη αντίθεση με την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, με το κίνητρο του ατομικού κέρδους του καπιταλιστή, από το οποίο καθορίζονται και οι αυθόρμητες σχέσεις της αγοράς, στο καπιταλιστικό καθεστώς. Με το πέρασμα από τον καπιταλισμό του ελεύθερου ανταγωνισμού, στο μονοπωλιακό καπιταλισμό, η αντίθεση αυτή οξύνεται, παρά τη μάταιη προσπάθεια αποτελεσματικής παρέμβασης για ρύθμιση της παραγωγής.

Ο Λένιν τόνισε ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου σταδίου, που μας επιτρέπουν να μιλάμε για καπιταλισμό που σαπίζει και πεθαίνει. Αναφέρθηκε στη δημιουργία ενός τεράστιου στρώματος των καπιταλιστών που ζουν από το «κόψιμο των κουπονιών», χωρίς να συνεισφέρουν σε οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριότητα, όταν εκτιμούσε ότι «ο ιμπεριαλισμός είναι μια τεράστια συσσώρευση χρηματικού κεφαλαίου... από δω πηγάζει η ασυνήθιστη αύξηση της τάξης ή, πιο σωστά, του στρώματος των εισοδηματιών...» («Απαντα», τ.27, σελ. 404). Παράλληλα ανέδειξε ότι από την πιο στυγνή εκμετάλλευση των καθυστερημένων χωρών, η άρχουσα τάξη των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών είναι σε θέση να δίνει ορισμένα «ψίχουλα» για να εξαγοράσει τη δική της εργατική τάξη, δημιουργώντας το στρώμα της εργατικής αριστοκρατίας, των «εργατών» που αναλαμβάνουν την προώθηση της πολιτικής του χρηματιστικού κεφαλαίου στην εργατική τάξη. Στις σύγχρονες συνθήκες το φαινόμενο είναι ακόμη πιο γενικευμένο, αφού υπάρχουν πλήθος μορφών εξαγοράς, ακόμη και σε χώρες που ο καπιταλισμός βρίσκεται σε ενδιάμεση και εξαρτημένη θέση στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα, όπως η Ελλάδα (πχ τα διάφορα χρηματοδοτούμενα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης). Ετσι έχουμε και στη χώρα μας το φαινόμενο αυτής της «αριστοκρατίας», συγκροτημένης στο συνδικαλιστικό κίνημα, με τις πλειοψηφίες των ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ και όχι μόνο.

Βεβαίως το χαρακτηριστικό ότι ο καπιταλισμός στο μονοπωλιακό του στάδιο σαπίζει και πεθαίνει, δε σημαίνει καθόλου ότι θα καταρρεύσει, ως σύστημα, και έτσι θα αντικατασταθεί από το σοσιαλισμό. Μπορεί να έχει ήδη παρασαπίσει, αλλά χωρίς την επαναστατική πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, με στόχο την ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, ο καπιταλισμός δεν πρόκειται να αντικατασταθεί από το σοσιαλισμό.

Ιδιαίτερα καταστροφική είναι η επίδραση του μονοπωλιακού σταδίου του καπιταλισμού στην κύρια παραγωγική δύναμη, την εργατική τάξη, ιδιαίτερα στις πιο αδύνατες οικονομικά χώρες. Αυτό φαίνεται, τόσο από την αύξηση της ανεργίας, όσο και από την όλο και περισσότερο δυσμενή θέση της, τη συνεχή πτώση του βιοτικού της επιπέδου.

Σ.