Τι είναι η πολιτική του προστατευτισμού μιας καπιταλιστικής οικονομίας;

Στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο (Θ.2) αναφέρεται: «Την περίοδο που διανύουμε, ισχυροποιείται προσωρινά το αστικό ρεύμα του εθνικισμού και του προστατευτισμού στην οικονομία, τόσο στις ΗΠΑ και τη Μ. Βρετανία όσο και σε ισχυρά κράτη της Ευρωζώνης όπως η Γαλλία και η Ιταλία. Στην ΕΕ, το συγκεκριμένο ρεύμα εκφράζουν διάφορα κόμματα του αστικού ευρωσκεπτικισμού. Το ρεύμα του προστατευτισμού αναπτύσσεται ως επιλογή τμημάτων της αστικής τάξης στις ΗΠΑ και σε κράτη της ΕΕ για να αμυνθούν στην επιδείνωση των όρων ανταγωνιστικότητας πρώτα απ' όλα του βιομηχανικού κεφαλαίου τους, ιδιαίτερα σε συνθήκες επιβράδυνσης της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας».

Η πολιτική του προστατευτισμού της εγχώριας καπιταλιστικής παραγωγής είναι όλες εκείνες οι ενέργειες και παρεμβάσεις που κάνει ένα καπιταλιστικό κράτος, για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του εγχώριου κεφαλαίου του, σε σχέση με τους αλλοδαπούς ανταγωνιστές τους, κυρίως στην εγχώρια αγορά. Η ενίσχυση των τάσεων προστατευτισμού αποδεικνύει ότι παρά το γεγονός της μεγάλης διεθνοποίησης της κίνησης κεφαλαίου στο πλαίσιο της καπιταλιστικής οικονομίας, των στενών σχέσεων και αλληλεξαρτήσεων που υπάρχουν ανάμεσα στις οικονομίες των καπιταλιστικών κρατών, δεν αναιρείται η εθνική - κρατική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται και αναπαράγεται το εγχώριο κεφάλαιο. Ετσι, παρ' όλο το διεθνικό χαρακτήρα που έχουν μεγάλοι μονοπωλιακοί όμιλοι, αυτός δεν αναιρεί το γεγονός ότι στη μετοχική τους σύνθεση πλειοψηφούν, και κατά συνέπεια κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο της ιδιοκτησίας, μέτοχοι από μια συγκεκριμένη χώρα, ότι εδρεύουν σε συγκεκριμένη χώρα και τα συμφέροντα αυτών των μονοπωλιακών ομίλων υπερασπίζονται συγκεκριμένα καπιταλιστικά κράτη. Π.χ. τα συμφέροντα της «Coca - Cola» υπερασπίζεται ο κρατικός μηχανισμός των ΗΠΑ.

Εκδηλώσεις της πολιτικής προστατευτισμού είναι:

• Οι δασμοί στα σύνορα για τα εισαγόμενα εμπορεύματα, ώστε τα εγχώρια εμπορεύματα να έχουν μικρότερη τελική τιμή.
• Η απαγόρευση εμπορικών σχέσεων με χώρες από τις οποίες οι εισαγωγές είναι περισσότερες από τις εξαγωγές.
• Η υποτίμηση του νομίσματος, ώστε να ακριβαίνουν οι εισαγωγές και να αυξάνονται οι εξαγωγές.
• Η θέσπιση προδιαγραφών που δεν καλύπτονται από εισαγόμενα προϊόντα (για παράδειγμα «περιβαλλοντολογικές» προδιαγραφές, μικρής ενεργειακής δαπάνης κ.ά.).

Οι τάσεις προστατευτισμού αντιφάσκουν με την αντικειμενική τάση διεθνοποίησης της παραγωγής και της κίνησης του κεφαλαίου. Είναι ζήτημα που θα κριθεί στο μέλλον εάν και σε ποιο βαθμό θα προχωρήσει η υλοποίηση «προστατευτικών πολιτικών», όπως ακριβώς διακηρύσσονταν προεκλογικά π.χ. από τον Τραμπ στις ΗΠΑ.

Εξάλλου, αυτή η κυρίαρχη τάση της διεθνοποίησης αποτελεί και την οικονομική βάση του κοσμοπολιτισμού του κεφαλαίου. Δηλαδή, η ανάπτυξη του κοσμοπολιτισμού όλα τα προηγούμενα χρόνια εδράζεται στην ισχυρή τάση μετακίνησης του κεφαλαίου έξω από τα εθνικά σύνορα, στους δεσμούς που αποκτούν τα κεφάλαια διαφορετικών κρατών μεταξύ τους, στη γενική τάση εμφάνισης διεθνών αλυσίδων και πολυεθνικών ομίλων κ.ά. Ο κοσμοπολιτισμός συνίσταται στην υποβάθμιση του εθνικού χαρακτήρα, των εθνικών και γλωσσικών παραδόσεων, του αισθήματος του πατριωτισμού, ώστε να διευκολυνθεί η προηγούμενη τάση. Αποτελεί την κυρίαρχη πολιτική του κεφαλαίου εδώ και δεκαετίες.

Ο εθνικισμός από την άλλη είναι το αντίστροφο του κοσμοπολιτισμού και εδράζεται στο γεγονός ότι η αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου διενεργείται κυρίως στο πλαίσιο της εθνοκρατικής συγκρότησης της καπιταλιστικής οικονομίας και εκφράζεται και με την ανάπτυξη τάσεων προστατευτισμού. Αστική ιδεολογία που διακηρύσσει την «υπεράσπιση» της εθνικής ταυτότητας, τη δυσπιστία και το μίσος στα άλλα έθνη και τους άλλους λαούς.

Κοσμοπολιτισμός και εθνικισμός, προστατευτισμός και διεθνοποίηση είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, εκφράζουν την αντικειμενική αντίφαση που διαπερνά τη διεθνή καπιταλιστική οικονομία, ανάμεσα στην ισχυρή τάση διεθνοποίησης και τη διατήρηση της εθνοκρατικής βάσης αναπαραγωγής των ξεχωριστών εγχώριων κεφαλαίων.