Διεργασίες στην κινούμενη άμμο των ανταγωνισμών

"O Τραμπ Πρόεδρος, η Ευρώπη χωρίς τις ΗΠΑ", «Γιούνκερ προς Τραμπ: Μην ανάβεις το φιτίλι της διάλυσης στην Ευρώπη», «Ενας πρόεδρος που απειλεί να διαταράξει την ενότητα», «ετοιμαστείτε για το τρενάκι του τρόμου», «η διαταραχθείσα ισορροπία», «η Ευρώπη ακούει τη Μέι με το στόμα ανοιχτό».

Είναι μερικοί μόνο από τους τίτλους που φιλοξένησε τη βδομάδα που πέρασε ο αστικός Τύπος, με αφορμή τις δηλώσεις του νέου Αμερικανού Προέδρου λίγο πριν αναλάβει τα καθήκοντά του, αλλά και τις ανακοινώσεις της πρωθυπουργού της Βρετανίας για τα επόμενα βήματα στη διαδικασία του Brexit.

Το ενδιαφέρον, βέβαια, δεν είναι μόνο στις δηλώσεις Τραμπ περί ενίσχυσης των μέτρων «προστατευτισμού» της αμερικάνικης οικονομίας, των σχέσεων με τη Ρωσία ως «σφήνα» στις ρωσοκινεζικές σχέσεις, τα όσα είπε για την ΕΕ που χαρακτήρισε «μέσο επίτευξης των στόχων της Γερμανίας» και την πρόβλεψη για τη διάλυσή της, την εκθείαση του Brexit, τις σχέσεις ΗΠΑ και ΕΕ, και το ΝΑΤΟ. Δηλώσεις που συνόψισε κατά την ορκωμοσία του με το σύνθημα «πρώτα η Αμερική» και δείχνουν ως ένα βαθμό το «σταυροδρόμι» στο οποίο βρίσκονται οι ΗΠΑ σε ό,τι αφορά μια σειρά από επιλογές για την οικονομία, την εξωτερική πολιτική, την ασφάλεια της πρώτης ιμπεριαλιστικής δύναμης.

Το ενδιαφέρον είναι εξίσου στο πώς οι εξελίξεις στις ΗΠΑ τροφοδοτούν εκ νέου τις μεγάλες αντιπαραθέσεις και τα αλληλοσυγκρουόμενα σχέδια καπιταλιστικών κρατών και αστικών δυνάμεων στο εσωτερικό της ΕΕ. Ανοίγοντας κι άλλο τα «ρήγματα» που διαμορφώνονται εδώ και καιρό στο εσωτερικό της για το μέλλον της ιμπεριαλιστικής ένωσης. Αντιτιθέμενα σχέδια που αφορούν, ανάμεσα στα άλλα, και το πώς, με ποια μορφή, με ποιους κερδισμένους και ποιους χαμένους, η ΕΕ μπορεί να προστατέψει τα συμφέροντα των μονοπωλίων της, σε ένα διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από τον λυσσασμένο καπιταλιστικό ανταγωνισμό, από τις ιμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις «σε όλα τα μέτωπα», τις ανακατατάξεις στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Νέες κινήσεις, μόνιμοι στόχοι, σφοδρές αντιπαραθέσεις

Ο νέος γύρος αντιπαραθέσεων για την «ολοκλήρωση» ή όχι της ΕΕ, την πορεία ενοποίησης κ.τ.λ., τροφοδοτείται από την ίδια την «καύσιμη» ύλη των αντιτιθέμενων συμφερόντων που προκαλούν ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός, η ανισόμετρη ανάπτυξη των καπιταλιστικών οικονομιών, οι σφοδροί ανταγωνισμοί για το ποιος θα φορτωθεί την ακόμα μεγαλύτερη απαξίωση του κεφαλαίου που είναι απαραίτητη, για να περάσουν οι καπιταλιστικές χώρες της Ευρωένωσης σε φάση ορμητικής ανάκαμψης, η αντιπαράθεση με άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα.

Αλλωστε, μόνο μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορούν να ερμηνευτούν μια σειρά από κινήσεις και δηλώσεις της βδομάδας που πέρασε και που η Γερμανίδα καγκελάριος, Α. Μέρκελ, συνόψισε με τη φράση «το μέλλον της ΕΕ είναι στα δικά της χέρια»:

• Οι δηλώσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, Β. Σόιμπλε, με αφορμή το ενδεχόμενο μη συμμετοχής του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, για τον αναβαθμισμένο ρόλο που θα μπορούσε να παίξει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, ουσιαστικά ως ένα «ευρωπαϊκό ΔΝΤ». Ως ένα ακόμα βήμα δηλαδή στη σταθερή επιδίωξη της Γερμανίας για αναβάθμιση του συγκεκριμένου μηχανισμού, ως κομμάτι για τη διαμόρφωση της ενιαίας Οικονομικής Διακυβέρνησης. Προσπάθεια που συναντάει σε αυτήν τη φάση την αντίδραση μιας σειράς άλλων καπιταλιστικών κρατών όπως η Γαλλία και η Ιταλία. Που, ναι μεν θέλουν «εμβάθυνση» της ενοποίησης της Ευρωζώνης, ώστε να αναλάβει η Γερμανία στην πράξη ρόλο εγγυητή των υπερχρεωμένων κρατών, αλλά από την άλλη θέλουν χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής, ώστε να έχουν μεγαλύτερη ευελιξία στην κρατική στήριξη επενδυτικών σχεδίων.
• Ο νέος γύρος αντιπαράθεσης ανάμεσα σε Γερμανία και ΕΚΤ για τη νομισματική πολιτική και το λεγόμενο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, με αφορμή αυτήν τη φορά την ανακοίνωση των προσωρινών στοιχείων της Eurostat για τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη. Η απαίτηση της Γερμανίας να λήξουν «μια ώρα αρχύτερα» τα πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού και η «χαλαρή» νομισματική πολιτική, που, σύμφωνα με τον Β. Σόιμπλε, «ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να καθυστερήσουν τις διαρθρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις». Η απάντηση του επικεφαλής της ΕΚΤ, Μ. Ντράγκι ότι δεν είναι ακόμα «πειστική η ανοδική πορεία» και «χρειάζεται η άσκηση υποστηρικτικής νομισματικής πολιτικής σε σημαντικό βαθμό για την αποκατάσταση και στήριξη» των καπιταλιστικών οικονομιών που «βαριανασαίνουν».
• Η αντανάκλαση αυτών των διεργασιών και αντιπαραθέσεων και στο αστικό πολιτικό σκηνικό, οι ανακατατάξεις, η διαμόρφωση συμμαχιών κ.ο.κ. που συνεχίζεται. Χαρακτηριστική εδώ η ανάδειξη του νέου προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου, Αν. Ταγιάνι, με τη σύμπραξη Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Φιλελευθέρων και Βρετανών Συντηρητικών, που σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΛΚ έγινε «για να εγγυηθούμε τη σταθερότητα για την Ευρώπη». `Η όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Γ. Φερχόφσταντ «Λόγω του Τραμπ, του Πούτιν και των άλλων μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, είναι απαραίτητη (...) μια συμμαχία ιδεών για να αλλάξουμε την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η συμφωνία περιλαμβάνει μια ευρωπαϊκή ακτοφυλακή, νέα διακυβέρνηση, προκειμένου να βγει η Ευρωζώνη από την κρίση, και μια ευρωπαϊκή αμυντική δύναμη, προκειμένου να καταστεί η Ευρώπη και πάλι ασφαλής. Συμφωνήσαμε ακόμα να εξετάσουμε αν η σύσταση μιας ευρωπαϊκής μυστικής υπηρεσίας είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του διεθνούς εγκλήματος».

Θυμίζουμε, εξάλλου, ότι οι στόχοι αυτοί, που αφορούν τη θωράκιση των συμφερόντων των μονοπωλίων (ενός τουλάχιστον τμήματος των κρατών - μελών της ΕΕ), περιγράφονται αναλυτικά και στις αποφάσεις της τελευταίας Συνόδου της ΕΕ, στις 10 προτεραιότητες της Κομισιόν για το 2017 και στη λεγόμενη «έκθεση των 5 προέδρων» (Κομισιόν, ΕΚΤ, Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Γιούρογκρουπ). Εκεί όπου αναλύονται ο στόχος της περαιτέρω εμβάθυνσης της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, η ενίσχυση των μέτρων δημοσιονομικής εποπτείας και των μνημονίων διαρκείας, που επιβάλλονται σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς, ο στόχος της διαμόρφωσης ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού άμυνας και ασφάλειας κ.ο.κ.

Ενώ ειδικότερα σε ό,τι αφορά τα ζητήματα της ασφάλειας, της υπεράσπισης δηλαδή των συμφερόντων των μονοπωλίων στο εσωτερικό, αλλά και στα μέτωπα του ιμπεριαλιστικού πολέμου, που αποτέλεσε ένα από τα πρώτα θέματα που συζητήθηκαν μετά το Brexit αλλά και με την εκλογή Τραμπ, χαρακτηριστικά είναι όσα καταγράφονται στη νέα γερμανική «Λευκή Βίβλο για την ασφάλεια» για τα σχέδια της Γερμανίας για «αναβαθμισμένο ηγετικό ρόλο» της ίδιας και συνολικότερα της ΕΕ.

Η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος

Πρόκειται, βέβαια, για διεργασίες που συναντάνε τη σφοδρή αντίθεση άλλων καπιταλιστικών κρατών στο εσωτερικό της ΕΕ, ή τμημάτων του κεφαλαίου στο εσωτερικό των κρατών - μελών, που, από την άποψη των συμφερόντων των δικών τους μονοπωλίων, έχουν άλλα σχέδια για την κατεύθυνση των διεθνών συμμαχιών και της «ασφάλειας», της οικονομικής τους πολιτικής και τη διαχείριση των δυσκολιών της καπιταλιστικής ανάκαμψης κ.ο.κ.

Οι συγκρούσεις αυτές δυναμώνουν και τις φυγόκεντρες τάσεις στο εσωτερικό της ΕΕ, για τις οποίες μίλησε ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, ως μια πιο «επιθετική» συνέχεια της γραμμής των προηγούμενων χρόνων των ΗΠΑ για μια αποδυναμωμένη επιρροή της Γερμανίας στο εσωτερικό της ΕΕ.

Δυναμώνουν έτσι, κι ως ένα βαθμό δίνουν άλλη τροπή σε διεργασίες που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως π.χ. το ζήτημα του Brexit. Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις μια μέρα μετά τα συγχαρητήρια του Τραμπ στη Βρετανία για το Brexit, η Βρετανή πρωθυπουργός, Τ. Μέι, περιέγραφε ένα «σκληρό» - όπως το χαρακτήριζαν τα αστικά επιτελεία - πλαίσιο για τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ για τους όρους του Brexit. Δηλώνοντας, ανάμεσα σε άλλα, ότι η «αποχώρηση της Βρετανίας χωρίς να έχει υπάρξει συμφωνία με την ΕΕ είναι καλύτερη από μια κακή συμφωνία αποχώρησης», μιλώντας για την ΕΕ που αποδείχτηκε «υπερβολικά άκαμπτη για να σεβαστεί τις ανάγκες κρατών με πολύ διαφορετικά συμφέροντα», προειδοποιώντας ότι αν η Βρετανία δεν πετύχει κάποιας μορφής πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ θα απαντήσει επιβάλλοντας χαμηλότερη φορολόγηση και άλλα μέτρα «προστατευτισμού» για τη θωράκιση της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων. Περιγράφοντας, τέλος, τη θέλησή της να προχωρήσει σε συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου «με χώρες πέραν της Ευρώπης», δείχνοντας ουσιαστικά το πώς η βρετανική αστική τάξη θα «ακουμπήσει» πιο αποφασιστικά στις ΗΠΑ.

Είναι, εξάλλου, χαρακτηριστικό το πώς οι διαφαινόμενες αλλαγές στην πολιτική των ΗΠΑ επιταχύνουν και μια σειρά από διεργασίες που «τρέχουν» στο αστικό στρατόπεδο του λεγόμενου «ευρωσκεπτικισμού», που διεκδικεί για λογαριασμό του κεφαλαίου, μέτρα «προστατευτισμού» και μεγαλύτερα περιθώρια ώστε τα κράτη - μέλη της ΕΕ να θωρακίσουν την κερδοφορία των μονοπωλίων τους, προσδιορίζοντας εν μέρει και αλλιώς τις διεθνείς συμμαχίες των δικών τους κεφαλαίων και αμφισβητώντας από αυτήν την αστική σκοπιά την πορεία «ενοποίησης» της ΕΕ.

Χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, είναι ότι - ενόψει και των εκλογικών αναμετρήσεων σε μια σειρά χώρες της ΕΕ το επόμενο διάστημα - στην προγραμματισμένη για χτες συγκέντρωση του κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), πέρα από το εθνικιστικό - ρατσιστικό μόρφωμα θα ήταν για πρώτη φορά παρούσα και η υπόλοιπη «ακροδεξιά του σαλονιού» όπως χαρακτηρίστηκε: η Μαρίν Λεπέν από τη Γαλλία, ο Γκερτ Βίλντερς από την Ολλανδία, ο Ματέο Σαλβίνι της ιταλικής «Λέγκας του Βορρά».

Μέσα απ' τις διεργασίες και τις αρνητικές για τους λαούς εξελίξεις που κυοφορούν οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και ανακατατάξεις, επιβεβαιώνεται για μια ακόμα φορά η σημασία της θέσης ότι «Το κομμουνιστικό και εργατικό κίνημα, εκπροσωπώντας τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, των λαών, δεν έχουν καμία σχέση με την υπεράσπιση των σχεδίων του ενός ή του άλλου ιμπεριαλιστικού πόλου, της κερδοφορίας του ενός ή του άλλου μονοπωλιακού ομίλου» (Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο, θ.2).

Τ. Γαλ.