Ποιά η σχέση του χρέους με την απαξίωση κεφαλαίου;

Τα «δανεικά», σε τελευταία ανάλυση, δεν είναι τίποτα άλλο παρά κεφάλαιο που έχει δανειστεί στον δανειολήπτη και ο οποίος το χρησιμοποιεί στην παραγωγή με σκοπό το κέρδος, ενώ έχει συμφωνήσει να το επιστρέψει στον πιστωτή του, σε ορισμένο χρόνο και προσαυξημένο. Για τον πιστωτή το χρέος είναι κεφάλαιο, χρήμα που αυτοαυξάνεται, αφού θα το πάρει πίσω με τόκο. Για τον δανειολήπτη, το χρέος είναι κεφάλαιο που ρίχνει στην επιχείρησή του και αυξάνει τα κέρδη του, ενώ επιστρέφει πίσω στον πιστωτή του ένα μόνο μέρος απ' τα κέρδη αυτά.

Ετσι, σε φάση ανάπτυξης, το χρέος όχι απλά δεν είναι αδρανές κεφάλαιο, κεφάλαιο δηλαδή που δεν αξιοποιείται, αλλά συμφέρει τόσο τον πιστωτή (αφού κερδίζει τον τόκο) όσο και τον δανειολήπτη (που κάτι του μένει απ' την αξιοποίηση του κεφαλαίου). Το πρόβλημα προκύπτει όταν εκδηλωθεί η κρίση και οι επενδύσεις στις οποίες έχουν προβεί οι δανειολήπτες «πέσουν έξω» μαζικά. Τότε, το χρέος δεν μπορεί να αποπληρωθεί, αφού δεν βρίσκεται πλέον ως χρήμα στα χέρια του δανειολήπτη, αλλά ο τελευταίος το έχει ρίξει σε μια επιχείρηση που δεν έχει κερδοφορία.

Η απαξίωση, η μείωση της αξίας του κεφαλαίου της επιχείρησης πρέπει να εκφραστεί και στο κεφάλαιο που της έχει δανείσει ο πιστωτής (π.χ. μια τράπεζα), πολύ απλά γιατί λόγω της απαξίωσης, ακόμα και αν πουληθεί η επιχείρηση, το τίμημα δεν επαρκεί για να αποπληρωθεί ο πιστωτής. Η απαξίωση μεταφράζεται σε «ζημιά», τμήμα της οποίας πρέπει να αναλάβει και ο πιστωτής. Το τι ποσοστό της ζημιάς θα αναλάβει ο πιστωτής είναι θέμα διαπάλης, διαπάλη που εντείνεται όταν υπάρχουν πολλοί πιστωτές, ή όταν ο δανειολήπτης, ο πιστωτής (ή και οι δύο) είναι καπιταλιστικά κράτη. Ετσι, τα δάνεια που δεν μπορούν να αποπληρωθούν, τα λεγόμενα «κόκκινα» δάνεια, αντανακλούν την απαξίωση κεφαλαίου στην παραγωγική του μορφή, που έχουν επενδύσει οι δανειολήπτες, και η διόγκωση των «κόκκινων» δανείων εκφράζει τη μεγάλη απαξίωση κεφαλαίου, εκφράζει δηλαδή την εκδήλωση της κρίσης υπερσυσσώρευσης και το μέγεθός της.