Για τη σημασία της επαναστατικής ηγεσίας (Εξ αφορμής του θανάτου του Φιντέλ Κάστρο)

Η κρισιμότητα του ρόλου της ηγεσίας και επαναστατικής πρωτοπορίας στο σοσιαλισμό του 20ου αιώνα ήταν η άλλη όψη της ιστορικής αδυναμίας των μαζών να συνειδητοποιήσουν τις πραγματικές δυνατότητες και κατευθύνσεις της χειραφέτησής τους, να δώσουν μόνες τους σκοπό και προσανατολισμό στην κοινωνική τους δράση.

Η τεράστια καθοδηγητική σημασία της επαναστατικής ηγεσίας στα πρώτα σοσιαλιστικά εγχειρήματα εκδηλώθηκε πρωτίστως στο γεγονός ότι ενίοτε η ίδια η έναρξη της επανάστασης, το περιεχόμενο της επαναστατικής πολιτικής στις εκάστοτε συνθήκες, οι μέθοδοι οικοδόμησης της νέας κοινωνίας, οι αναγκαίοι ελιγμοί τακτικής έφεραν το στίγμα της διορατικότητας, της βούλησης και των ευρύτερων ηγετικών ικανοτήτων συγκεκριμένων προσωπικοτήτων. Ο σοσιαλισμός του 20ου αιώνα αποτελούσε αναμφιβόλως έργο των αγώνων και των προσπαθειών εκατομμυρίων ανθρώπων. Σε συνθήκες όμως, όπου λίγοι μπορούσαν να έχουν κάποια αντίληψη της προοπτικής και του στόχου, ο ρόλος της προσωπικότητας, ακριβώς με την έννοια του ηγέτη της επανάστασης, ήταν κρίσιμος.

Ως εκ τούτου, το τεράστιο κύρος της επανάστασης στη συνείδηση των λαϊκών μαζών εκφράστηκε συχνά διαμέσου του κύρους των ηγετών της. Η μορφή του ηγέτη, η στάση του, το παράδειγμά του λειτούργησαν ως παραστατικά δοσμένη έκφραση του ιδεώδους, ως προσωποποίηση του νοήματος των αγώνων, της σπουδαιότητας του επαναστατικού σκοπού, αλλά και της βεβαιότητας για την τελική νίκη.

Δια μέσου της σχέσης τους προς τη μορφή του ηγέτη εκατομμύρια εργαζομένων (φορέων κοινωνικής συνείδησης αναπόδραστα εγκλωβισμένης στον στενό ορίζοντα των καθημερινών βιωμάτων) μπορούσαν να προσανατολίζονται στις αρχές και τους σκοπούς της επαναστατικής προσπάθειας. Γι’ αυτούς η αφοσίωση στην υπόθεση της επανάστασης ήταν αναπόφευκτα ταυτισμένη με τη αφοσίωση στον ηγέτη της.

Βέβαια οι ηγέτες των πρώτων σοσιαλιστικών επαναστάσεων δεν ήταν απαλλαγμένοι από ανεπάρκειες, προσωπικά ελαττώματα και αντιφάσεις. Ήταν φτιαγμένοι κι αυτοί από τα υλικά του κόσμου που επιχειρούσαν να ανατρέψουν. Κατάφεραν όμως με τη σκέψη και τη δράση τους να μορφοποιήσουν για πληθώρα εργαζομένων την προοπτική της χειραφέτησής τους, να τους εμπνεύσουν και να τους καθοδηγήσουν στα μεγαλύτερα επαναστατικά εγχειρήματα που γνώρισε η ιστορία.

Ένας (ο τελευταίος) απ’ αυτούς τους ήταν και ο Φιντέλ Κάστρο – παράδειγμα εξαιρετικό αφοσίωσης στο λαό, στις ανάγκες, την τιμή και την αξιοπρέπειά του, μέχρι το τέλος!

 Περικλής Παυλίδης

Επίκουρος καθηγητής ΠΤΔΕ ΑΠΘ