Δημιουργός της ιστορίας

Ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο έδωσε την ευκαιρία στους φανερά αντικομμουνιστές να ξαναθυμηθούν τη μυθολογία για αιμοσταγή κομμουνιστικά καθεστώτα χωρίς ελευθερίες και δικαιώματα και ανάλγητους δικτάτορες, ενώ στους αριστερούς, που με …καλή πρόθεση πιστεύουν πως θα μετασχηματιστεί ο καπιταλισμός από την καλή διάθεση της άρχουσας τάξης, να επιδείξουν την πίστη τους σε μια επανάσταση σαν χειρονομία ηρωική ενάντια σ’ ένα πνεύμα συντήρησης αποστεωμένο σε μια σειρά λέξεων και δογμάτων, υπόθεση της νιότης που τελειώνει μαζί της (όρα Τσίπρα, Διαμαντοπούλου κλπ.) Σκέφτεται κανείς πως αυτή η αντιμετώπιση, -νοσταλγία για μια επαναστατικότητα που της δίνουν τη μορφή ενός ακίνδυνου φαντάσματος για το καπιταλιστικό σύστημα- καταλήγει πιο εχθρική από δηλώσεις έμπλεες αντικομμουνισμού  και με φανερή την πρόθεση να απαξιώσουν  τον επαναστάτη. Γιατί όλοι ετούτοι δεν θέλουν παρά να οικειοποιηθούν στοιχεία ενός επαναστατικού παρελθόντος δίνοντας την εντύπωση ότι αλλάζουν την πραγματικότητα για να εδραιωθεί ξανά συγκολλημένη και με νέα ιδεολογικά στοιχεία η παλιά τάξη, που ακριβώς ο Κάστρο στην Κούβα ανέτρεψε. Γιατί η επανάσταση στην οποία ηγήθηκε δημιούργησε την   «πρώτη Λαοκρατική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λατινικής Αμερικής», όπως ο ίδιος ο Κάστρο την χαρακτήρισε, ενώ ο ίδιος είχε δηλώσει «Είμαι μαρξιστής-λενινιστής και θα είμαι μαρξιστής-λενινιστής μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής μου».

Η προσωπικότητα του Φ. Κάστρο είναι τόσο καταλυτική, μοιάζει τόσο να καθορίζει τα ιστορικά γεγονότα που σε παρασύρει να πιστέψεις ότι αρκεί η βούληση ενός ηγέτη για ν’ αλλάξει η ιστορία. Μόνο που οι άνθρωποι δημιουργούν βέβαια την ιστορία τους, αλλά όχι κάτω από συνθήκες που οι ίδιοι επιλέγουν. Οι υλικές συνθήκες είναι η βάση που δίνει τις δυνατότητες και τα περιθώρια στον άνθρωπο ν’  αλλάξει τη ζωή του –η ιστορία όλων των ως τώρα κοινωνιών είναι η ιστορία των ταξικών αγώνων κατά τον Μαρξ. Σ’ αυτή την πάλη δρουν ζωντανοί άνθρωποι, άτομα, που καθορίζονται από τις πραγματικότητες, τις αντινομίες και τις δυνατότητες της κοινωνίας, η ανθρώπινη ουσία κατά Μαρξ είναι «το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων». Η προσωπικότητα του ανθρώπου  εξαρτάται και καθορίζεται από συγκεκριμένες ταξικές σχέσεις, είναι προϊόν όχι μόνο των υφιστάμενων σχέσεων, αλλά και ολόκληρης της προηγούμενης ιστορίας, καθώς και της ίδιας της δικής του ανάπτυξης και αυτοσυνείδησης. Όπως η κοινωνία παράγει τον άνθρωπο σαν άνθρωπο με τον ίδιο τρόπο η κοινωνία αυτή παράγεται από τον άνθρωπο. Και οι ηγέτες είναι δημιουργήματα των τάξεων, μαζικών κινημάτων και η προσπάθειά τους περνά μέσα από την συλλογικότητα της τάξης, μέσα από τη δύναμη της οργάνωσης. Χωρίς αυτά και η πιο χαρισματική προσωπικότητα καταλήγει έρμαιο, ισοπεδώνεται και συντρίβεται από τις κοινωνικές συνθήκες. Κανένα άτομο, όσο χαρισματικό κι αν είναι,  δεν έχει δύναμη αν είναι μόνο του.

Ο Φ. Κάστρο δεν έκανε μόνος του την επανάσταση, μπήκε επικεφαλής των κοινωνικών δυνάμεων, έβλεπε μακριά στο μέλλον. Πίστευε στην επανάσταση. Κι  εδώ παρεμβαίνει ένα βασικό υποκειμενικό στοιχείο, πρόκειται για την πίστη ενός ανθρώπου στην υπόθεση στην οποία έχει αφιερωθεί, που μένει αμείωτη και μετά την αποτυχία. Ακόμα και στην ήττα δεν υποχωρεί, τολμά την πολιτική αντιπαράθεση με τους δικαστές του Μπατίστα στο δικαστήριο του Σαντιάγο, μετά την αποτυχία της εξέγερσης στα 1953, αναπτύσσοντας για υπεράσπισή του το σχέδιο της προσχεδιασμένης εξέγερσης, ξεχειλίζοντας από αισιοδοξία. Κι εκείνα που τότε έμοιαζαν για λόγια του αέρα, ήρθε η επιτυχία της επανάστασης έξι χρόνια αργότερα για να τα δικαιώσουν.

Τι θα μπορούσε να κάνει ο Φ. Κάστρο αν ο λαός  δεν τον εμπιστεύονταν, δεν αγωνιζόταν μαζί του;

Η  απόπειρα ανατροπής του Κάστρο  από την ΗΠΑ στα 1961, με την απόβαση από παραστρατιωτική ομάδα υποστηριζόμενη από τη CIA  στον κόλπο των Χοίρων, προέβλεπε και εκ των έσω ανατροπή από τους  διαφωνούντες στο εσωτερικό, που θα ανάγκαζαν τον Κάστρο να αμυνθεί σε δυο μέτωπα. Μόνο που δεν βρέθηκαν οι χιλιάδες διαφωνούντες που οι εισβολείς πίστευαν πως θα κινητοποιήσουν, και η εισβολή κατέληξε σε φιάσκο. Και μετά τη σύλληψή των εισβολέων τους συγκέντρωσε στο μεγάλο αμφιθέατρο του Παλαί ντε Σπορ της Αβάνας, για να συζητήσει μαζί τους μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες τους λόγους του εγχειρήματός τους και τα αίτια της αποτυχίας τους, με διαιτητή το λαό της Κούβας. Κι εκεί περιγράφει το σοσιαλισμό, εξηγεί γιατί ο λαός δεν τους δέχτηκε σαν απελευθερωτές όπως πίστευαν. Απευθύνεται στους αιχμαλώτους εισβολείς.

«Ξέρετε τι σημαίνει σοσιαλισμός; Θέλετε να σας εξηγήσω τι σημαίνει επαναστατική κυβέρνηση; Είναι η κυβέρνηση που επιστρέφει στους εκατό χιλιάδες ακτήμονες, εργάτες γης και κολίγους την ιδιοκτησία της γης, ενώ μέχρι τώρα τη μίσθωναν. Ξέρετε ότι τώρα δε χρειάζεται πια να πληρώνουν; (…) ο ταπεινωμένος αγρότης, ο αγρότης που έδινε τα γουρούνια και τα κοτόπουλα στο χωροφύλακα, και όταν δεν τα ‘βρισκαν τον βασάνιζαν. Και τι δικαιώματα είχαν αυτοί οι αγρότες; Τι δικαιώματα είχαν στη διαχείριση των φυτειών; Κανένα. Ε, λοιπόν θα σας πα κάτι και να το βάλετε καλά στο μυαλό σας: όπου παλιότερα υπήρχε φυτεία με ζαχαροκάλαμα, σήμερα οι εργάτες συγκεντρώνονται και οργανώνουν το συνεταιρισμό. Οι ίδιοι και μόνον αυτοί εκλέγουν τους αρχηγούς τους (…)  Ξέρετε τι υπήρχε στην περιοχή όπου αποβιβαστήκατε; Χιλιάδες οικογένειες. Διακόσια χιλιόμετρα οδικού δικτύου που κατασκεύασε η Επανάσταση! Ξέρετε ότι η επαναστατική κυβέρνηση αποξήρανε το βάλτο Ζαπάτα, ότι μετέτρεψε σε διάστημα μικρότερου του ενός μήνα μια από τις πιο ερημωμένες περιοχές της χώρας μας σε ένα από τα πιο πολυσύχναστα μέρη; Ξέρετε ότι υπήρχαν διακόσιοι δάσκαλοι που εκπαίδευαν τους αγρότες; Κι εσείς ήρθατε κι αποβιβαστήκατε σε αυτόν τον τόπο; Τι νομίζατε; Ότι οι αγρότες αυτοί θα υποδέχονταν με ανοιχτές αγκάλες τον Τόνι Βαρόνα και τον Μίρο Καρντόνα, για να τους χρίσουν γερουσιαστές και βουλευτές; Καταλαβαίνετε τώρα γιατί οι αγρότες δεν μπορούσαν να σας υποδεχτούν με ανοιχτές αγκάλες; Το καταλαβαίνετε, ναι ή όχι;» (από το «Η στρατηγική της δίκης» του Jacques verges)

Καταλαβαίνουμε λοιπόν γιατί μισό και παραπάνω αιώνα στάθηκε όρθια η Κούβα –είναι η πολιτική θέληση ενός ολόκληρου λαού που δεν επιτρέπει να του επιβληθεί απέξω η πολιτική βούληση,  όπου ο εργαζόμενος λειτουργεί ως υποκείμενο πολιτικών συμβάντων και όχι ως αντικείμενο πολιτικής χειραγώγησης. Στο σοσιαλιστικό σύστημα που οικοδομήθηκε στην Κούβα μπορεί η προσωπικότητα του Φιντέλ Κάστρο να ήταν καταλυτική για τη δημιουργία του, η συνέχειά του όμως εξαρτάται από  το βάθεμα του κοινωνικού μετασχηματισμού που δημιουργεί ανθρώπους που εργάζονται γι’ αυτό, διεγείροντας δράσεις και ικανότητες κι όχι καταστέλλοντας τες. Γιατί  πάντα ο εχθρός καραδοκεί προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί και να αξιοποιήσει  εκείνες τις συνθήκες αλλά και τις ικανότητες, τα πάθη και τα συμφέροντα που τον εξυπηρετούν …

Dies brumalis