Τις μέρες που νίκησαν οι μπολσεβίκοι*

«Χωρίς αυτές τις αντικειμενικές αλλαγές, που δεν εξαρτώνται ούτε από τη θέληση ορισμένων ξεχωριστών ομάδων και κομμάτων, αλλά ούτε και από τη θέληση ορισμένων ξεχωριστών τάξεων, η επανάσταση κατά γενικό κανόνα δεν μπορεί να γίνει. Το σύνολο αυτών των αντικειμενικών αλλαγών είναι εκείνο που ονομάζεται επαναστατική κατάσταση... Δε γεννά κάθε επαναστατική κατάσταση επανάσταση, αλλά μόνο μια τέτοια κατάσταση όπου οι αντικειμενικές αλλαγές συναντιούνται με τις υποκειμενικές αλλαγές και συγκεκριμένα με την ικανότητα της επαναστατικής τάξης να αναλάβει επαναστατική μαζική δράση αρκετά ισχυρή ώστε να τσακίσει (ή να εξασθενίσει σημαντικά) την παλιά κυβέρνηση που ποτέ, ακόμα και σε εποχή κρίσεων, δεν "πέφτει" αν δεν "την ρίξουν"».¹

Πανεθνική κρίση

Στη Ρωσία, το Φθινόπωρο του 1917 εκδηλώθηκε μια νέα πανεθνική κρίση. Η οικονομία πήρε τον κατήφορο. Οι κυβερνητικοί κύκλοι δεν μπορούσαν να αναστείλουν την καταστροφή. Αντίθετα, με την πολιτική τους, την έφερναν ολοταχώς όλο και πιο κοντά.

Οι εργάτες άρχισαν να διώχνουν το διευθυντικό προσωπικό των βιομηχανικών επιχειρήσεων και των σιδηροδρόμων, να συλλαμβάνουν διευθυντές και διαχειριστές. Και ζητούσαν όλο και πιο επίμονα να πάρουν τα σοβιέτ την εξουσία στα χέρια τους.

Οι στρατιώτες αρνούνταν να συνεχίσουν τον πόλεμο. Εδιωχναν τους αντιδραστικούς αξιωματικούς και αναδείκνυαν στη θέση τους άλλους, αυτούς που είχαν την εμπιστοσύνη τους. Στα δύο από τα τρία μέτωπα, και μάλιστα αυτά που βρίσκονταν πάρα πολύ κοντά στην Πετρούπολη (το βόρειο μέτωπο) και τη Μόσχα (το δυτικό μέτωπο), οι περισσότεροι στρατιώτες ακολουθούσαν τους μπολσεβίκους. Οι μπολσεβίκοι είχαν και την πλήρη υποστήριξη των ναυτών του στόλου της Βαλτικής. Είχαν με το μέρος τους τα περισσότερα στρατεύματα που στάθμευαν στις πόλεις των μετόπισθεν.

Οι αγρότες, αφού έχασαν πια κάθε ελπίδα ότι το κόμμα τους, οι εσέροι, θα εφαρμόσει το αγροτικό του πρόγραμμα, έδιωχναν τους γαιοκτήμονες, καταπατούσαν τη γη, άρπαζαν τα εργαλεία και τα μοιράζονταν μεταξύ τους, πυρπολούσαν τις επαύλεις. Ετσι, το αγροτικό κίνημα μετεξελισσόταν σε εξέγερση, η οποία απλώθηκε στα μισά κυβερνεία της χώρας.

Αλλαξε και ο χαρακτήρας του κινήματος των καταπιεσμένων εθνών. Ο αγώνας τους, παρ' όλη την αντίσταση των αστικών και μικροαστικών εθνικιστικών κομμάτων και οργανώσεων, γινόταν ένα με το κίνημα των Ρώσων εργατών, στρατιωτών και αγροτών.

Η διαμόρφωση ευνοϊκών προϋποθέσεων

Η πανεθνική κρίση δυνάμωσε τις διαφωνίες, τη διχόνοια και την αμηχανία που επικρατούσε στην «κορυφή».

Ετσι διαμορφώθηκαν οι εξαιρετικά ευνοϊκές προϋποθέσεις, για να μπορέσει η εργατική τάξη να πάρει την εξουσία.

Στα τέλη του Σεπτέμβρη του 1917, από τη Φινλανδία όπου ζούσε παράνομα εκείνη την περίοδο, για να μην τον ανακαλύψουν τα «λαγωνικά» της Προσωρινής Κυβέρνησης, ο Λένιν γράφει επιστολή στην Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος των Μπολσεβίκων, όπου με πλήρη σαφήνεια βάζει το ζήτημα για την εξέγερση και την ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης.

Επειτα στέλνει στην Κεντρική Επιτροπή ακόμα μια επιστολή με θέμα «μαρξισμός και εξέγερση». Εκεί ο ηγέτης των μπολσεβίκων υπενθυμίζει τις τρεις προϋποθέσεις, χωρίς τις οποίες η εξέγερση δεν μπορεί να πετύχει: α) Δεν πρέπει να στηρίζεται στη συνωμοσία, ούτε σε ένα κόμμα, αλλά στην πρωτοπόρα τάξη. β) Πρέπει να στηρίζεται στον επαναστατικό ξεσηκωμό του λαού. γ) Πρέπει να γίνει σε τέτοια κρίσιμη στιγμή, που η δραστηριοποίηση των πρωτοπόρων στοιχείων του λαού είναι η μέγιστη και οι ταλαντεύσεις στο στρατόπεδο των εχθρών είναι οι πιο έντονες. Ολες αυτές οι προϋποθέσεις υπήρχαν.²

Στις 23 Οκτώβρη 1917 (με το παλιό ημερολόγιο) - για πρώτη φορά μετά από τα γεγονότα του Ιούλη - ο Λένιν πήρε μέρος στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΔΕΚΡ και μίλησε εκεί: «Η πολιτική κατάσταση είναι έτοιμη. Πρέπει να μιλάμε για την τεχνική πλευρά. Αυτό είναι το ουσιαστικό».³ Σ' αυτό ακριβώς το πνεύμα ψηφίζεται η απόφαση που έγραψε: «Διαπιστώνοντας... ότι η ένοπλη εξέγερση είναι αναπόφευκτη και ότι έχει ωριμάσει πέρα για πέρα, η Κεντρική Επιτροπή καλεί όλες τις οργανώσεις του Κόμματος να καθοδηγούνται από το γεγονός αυτό και σύμφωνα μ' αυτό να συζητούν και να λύνουν όλα τα πρακτικά ζητήματα».⁴

Αυτήν την απόφαση ο Λένιν την διάβασε ξανά στη διευρυμένη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής, στις 29 Οκτώβρη 1917 (με το παλιό ημερολόγιο). Και την διευκρίνισε ως εξής: «Οι μάζες ακολουθούν εμάς... Οι μάζες έδωσαν την εμπιστοσύνη τους στους μπολσεβίκους και απαιτούν από αυτούς όχι λόγια, αλλά έργα, αποφασιστική πολιτική και στον αγώνα κατά του πολέμου και στον αγώνα κατά του οικονομικού χάους».⁵

Σε αυτήν τη συνεδρίαση εκλέγεται στρατιωτικοεπαναστατικό κομματικό κέντρο (Γιάκοφ Σβερντλόφ, Ιωσήφ Στάλιν, Αντρέι Μπούμπνοφ, Μοϊσέι Ουρίτσκι και Φέλιξ Τζερζίνσκι), το οποίο εντάσσεται σύσσωμο στη Στρατιωτικοεπαναστατική Επιτροπή (ΣΕΕ) του Σοβιέτ της Πετρούπολης, γίνεται ο καθοδηγητικός πυρήνας της και την μετατρέπει σε επιτελείο της εξέγερσης.

Η διαρροή και ο αντεπαναστατικός κίνδυνος

Παρά το ότι η εξέγερση ετοιμαζόταν μέσα σε μυστικότητα, η Προσωρινή Κυβέρνηση βρέθηκε ενημερωμένη και έσπευσε να πάρει τα μέτρα της.⁶ Απαγορεύτηκαν όλες οι συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις στους δρόμους. Ο διοικητής της στρατιωτικής περιοχής της Πετρούπολης υποχρέωσε όλους τους αξιωματικούς στρατιωτικών μονάδων να συλλαμβάνουν όσους μπαίνουν στους στρατώνες και καλούν τους στρατιώτες σε ένοπλη κινητοποίηση. Ο υπουργός Δικαιοσύνης έδωσε ξανά τη διαταγή για τη σύλληψη του Λένιν. Και ο αρχηγός της Προσωρινής Κυβέρνησης, Κερένσκι, έστειλε μήνυμα να μπουν στην Πετρούπολη αντεπαναστατικά στρατεύματα - εκείνο ακριβώς το σώμα ιππικού που είχε κινηθεί πριν από δύο μήνες για να ανατρέψει τον ίδιο με διαταγή του Κορνίλοφ. Τέλος, για να δώσει χρόνο στην Προσωρινή Κυβέρνηση, ώστε να προετοιμαστεί καλύτερα για την πάταξη της ενδεχόμενης εξέγερσης, η εσερομενσεβίκικη ΚΕΕ των σοβιέτ ανέβαλε την κανονική σύγκληση του Πανρωσικού Συνεδρίου των σοβιέτ από τις 2 στις 7 Νοέμβρη (από τις 20 στις 25 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο).

Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή απάντησε με την απόφαση οι στρατιωτικές μονάδες της πρωτεύουσας να εκτελούν μόνο τις διαταγές που έχουν δική της υπογραφή και σφραγίδα. Ταυτόχρονα, διόρισε δικούς της επιτρόπους σε όλους τους στρατώνες και στο επιτελείο της στρατιωτικής περιοχής της Πετρούπολης, καθώς επίσης στα κέντρα επικοινωνίας και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς.

Προσπαθώντας να προλάβει την εξέγερση, η Προσωρινή Κυβέρνηση πήρε την απόφαση να απαγορεύσει τις εφημερίδες των μπολσεβίκων και να κλείσει το τυπογραφείο τους. Τα χαράματα της 6ης Νοέμβρη (24 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο) ένα απόσπασμα από ευέλπιδες των σχολών αξιωματικών εφόρμησε σε αυτό το τυπογραφείο και το σφράγισε. Αλλά, με βάση την εντολή της ΣΕΕ, οι επαναστατημένοι στρατιώτες και οι μαχητές της εργατικής Κόκκινης Φρουράς τους έδιωξαν από εκεί. Το βράδυ της ίδιας μέρας, οι ευέλπιδες επιχειρούν μια νέα έφοδο σε αυτό το τυπογραφείο και προσπαθούν να σηκώσουν τις γέφυρες που συνδέουν το κέντρο της πόλης με τις εργατικές συνοικίες. Ο Λένιν, που βρισκόταν εκείνη τη στιγμή σε παράνομο διαμέρισμα, γράφει στα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής: «Η κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Είναι ολοκάθαρο ότι πραγματικά τώρα πια κάθε καθυστέρηση της εξέγερσης ισοδυναμεί με θάνατο. Με όλες μου τις δυνάμεις θέλω να πείσω τους συντρόφους ότι τώρα όλα κρέμονται από μια τρίχα, ότι στην ημερήσια διάταξη μπαίνουν ζητήματα που δε λύνονται με συσκέψεις, ούτε με συνέδρια (έστω και με συνέδρια των σοβιέτ), αλλά αποκλειστικά από τους λαούς, από τη μάζα, από την πάλη των οπλισμένων μαζών...

Παίρνοντας την εξουσία σήμερα, την παίρνουμε όχι ενάντια στα σοβιέτ, αλλά για τα σοβιέτ...

Ο Λένιν αναλαμβάνει άμεσα την καθοδήγηση της εξέγερσης που νικά

Θα ήταν καταστροφή η προσκόλληση στους τύπους, να περιμένουμε την επισφαλή ψηφοφορία της 25ης του Οχτώβρη· ο λαός έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να λύνει παρόμοια ζητήματα όχι με ψηφοφορίες, αλλά με τη βία...».⁷

Νυχτώνει. Δεν υπάρχει καμιά είδηση από το Σμόλνι. Και τότε ο Λένιν, αψηφώντας τον κίνδυνο που διατρέχει, πηγαίνει εκεί και αναλαμβάνει άμεσα την καθοδήγηση της εξέγερσης.

Μέχρι το πρωί της 7ης Νοέμβρη (25 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο), η Κόκκινη Φρουρά των εργατών, επαναστατικά στρατεύματα, ναύτες και στρατιώτες κατέλαβαν τις γέφυρες στο Νέβα, το τηλεγραφείο, το τηλεφωνικό κέντρο της πόλης, το ραδιοφωνικό σταθμό και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, τα υπουργεία, την κεντρική τράπεζα. Ακινητοποίησαν τους ευέλπιδες στις περισσότερες στρατιωτικές σχολές. Περικύκλωσαν τα Χειμερινά Ανάκτορα, όπου κατέφυγε η Προσωρινή Κυβέρνηση.

Στις 10 η ώρα από το ραδιόφωνο και τον τηλέγραφο μεταδόθηκε η έκκληση «Προς τους πολίτες της Ρωσίας»,όπου αναφερόταν: «Η υπόθεση για την οποία αγωνιζόταν ο λαός - άμεση πρόταση δημοκρατικής ειρήνης, κατάργηση της ιδιοκτησίας των γαιοκτημόνων, εργατικός έλεγχος στην παραγωγή, δημιουργία σοβιετικής κυβέρνησης - η υπόθεση αυτή είναι εξασφαλισμένη».⁸

Και το βράδυ της ίδιας μέρας στο Σμόλνι άρχισαν οι συνεδριάσεις του 2ου Πανρωσικού Συνεδρίου των σοβιέτ. Οι 649 σύνεδροι εκπροσωπούσαν 400 σοβιέτ (390 μπολσεβίκοι, 160 εσέροι και 92 μενσεβίκοι).

Η πρώτη συνεδρίαση κράτησε πολύ, όλη σχεδόν τη νύχτα. Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες έφτασε η είδηση: Τα Χειμερινά Ανάκτορα έχουν καταληφθεί, οι υπουργοί της Προσωρινής Κυβέρνησης έχουν συλληφθεί. Κάτω από θυελλώδη χειροκροτήματα ψηφίστηκε η έκκληση «Προς τους εργάτες, στρατιώτες και αγρότες!». Εκεί αναφερόταν:

«Στηριζόμενο στη θέληση της τεράστιας πλειοψηφίας των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτών, στηριζόμενο στη νικηφόρα εξέγερση των εργατών και της φρουράς της Πετρούπολης, το Συνέδριο παίρνει στα χέρια του την εξουσία...

Το συνέδριο αποφασίζει: Ολη η εξουσία κατά τόπους περνάει στα σοβιέτ των εργατών, στρατιωτών και αγροτών βουλευτών...».⁹

Παραπομπές:

1. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 26, σελ. 223, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

2. Ο.π. τόμ. 34, σελ. 242 - 247

3. Ο.π., σελ. 395.

4. Ο.π., σελ. 393.

5. Ο.π. σελ. 394.

6. Μενσεβίκικη εφημερίδα δημοσίευσε συνέντευξη του μέλους της ΚΕ Λεφ Κάμενεφ, ο οποίος αποκάλυψε το σχέδιο της ΚΕ και δήλωσε ότι ο ίδιος και ακόμα ένα μέλος της ΚΕ, ο Γκριγκόρι Ζινόβιεφ, διαφωνούν με αυτό το σχέδιο. Δίνοντας στη δημοσιότητα την απόρρητη απόφαση της ΚΕ, αυτοί οι δύο την«πρόδωσαν» στους εχθρούς.

7. Β. Ι. Λένιν, «Γράμμα προς τα μέλη της ΚΕ», Απαντα, τόμ. 34, σελ. 435 - 436, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

8. Β. I. Λένιν, Απαντα, τόμ. 35, σελ. 1, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

9. Ο.π., σελ. 11, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

*Το κείμενο είναι βασισμένο στην έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής»: «Η πορεία των Μπολσεβίκων προς τη νίκη»