Η συμβολη του Λενιν στην υποθεση της πλατιας μορφωσης του λαου

Τόσο πριν την Επανάσταση όσο και μετά, τον Λένιν τον απασχολεί το ζήτημα της Παιδείας, της κομμουνιστικής αγωγής, αλλά και γενικότερα της μόρφωσης του λαού. Στα έργα του για τα προβλήματα της Παιδείας και του σχολείου τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα και τα πρώτα του 20ού, ο Λένιν αποκαλύπτει και τεκμηριώνει ολόπλευρα την αλληλοσύνδεση της οικονομίας, της πολιτικής και της Παιδείας, καθώς επίσης της ταξικής ουσίας του σχολείου, της μόρφωσης και της αγωγής στην ταξική κοινωνία. Κι αυτό σε διαπάλη με όσους καλλιεργούσαν αυταπάτες ότι το αστικό σχολείο θα μπορούσε να είναι αταξικό και το μόνο που χρειάζεται είναι αυτό να γενικευτεί για όλους. Και ακόμα, υπερασπιζόταν τη μαρξιστική παιδαγωγική αντίληψη για σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγική εργασία. Η υλοποίηση αυτής της ιδέας, σύμφωνα με τον Λένιν, δεν είναι μόνο ένας από τους κυριότερους τρόπους ανάπτυξης της κοινωνικής παραγωγής, αλλά και σημαντικό μέσο διάπλασης της ολόπλευρα αναπτυγμένης προσωπικότητας.

Σε διαρκή διαπάλη με το σκοταδισμό

"Από το σκοτάδι στο φως -

Από τη μάχη στο βιβλίο -

Από τα βάσανα στην ευτυχία"

(Σοβιετική αφίσα, 1917 - 1920)

Παράλληλα, πολεμούσε σφοδρά τη σκοταδιστική αντίληψη της απολυταρχίας που προσπαθούσε να αποτρέψει τη διάδοση των γνώσεων στο λαό. Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα από το άρθρο του «Τι σκέφτονται οι υπουργοί μας;» στα τέλη του 1895: «Να λοιπόν πώς κρίνει ο κ. υπουργός! Ανάμεσα στους μορφωμένους ανθρώπους βρίσκονται ορισμένοι που θέλουν να μεταδώσουν τις γνώσεις τους στους εργάτες, που θέλουν η μάθηση να ωφελεί όχι μόνο αυτούς, αλλά και το λαό, και ο υπουργός βγάζει αμέσως το συμπέρασμα ότι εδώ υπάρχουν "αντικυβερνητικά στοιχεία", ότι δηλαδή κάποιοι συνωμότες προτρέπουν τους ανθρώπους αυτούς να πάνε στα κυριακάτικα σχολεία. Μήπως χωρίς προτροπή δε θα μπορούσε να γεννηθεί σ' ορισμένους μορφωμένους ανθρώπους η επιθυμία να διδάσκουν τους άλλους; Τον υπουργό όμως τον ανησυχεί το γεγονός ότι οι δάσκαλοι των κυριακάτικων σχολείων δεν παίρνουν μισθό. (...) Υποπτο πράγμα! σκέφτεται ο υπουργός και στέλνει χαφιέδες να παρακολουθήσουν τι γίνεται. (...) Ετσι, λοιπόν, αν "άνθρωποι ξένοι", που δεν έχουν εγκριθεί και ελεγχθεί από τους παπάδες και τους χαφιέδες, θέλουν να παραδίδουν μαθήματα στους εργάτες, αυτό σημαίνει ανοιχτή επανάσταση! Ο υπουργός βλέπει τους εργάτες σαν μπαρούτη και τις γνώσεις και τη μόρφωση σαν σπίθα. Ο υπουργός είναι βέβαιος πως αν πέσει η σπίθα πάνω στην μπαρούτη η έκρηξη θα στραφεί πρώτα - πρώτα ενάντια στην κυβέρνηση». Και ο Λένιν καταλήγει στο άρθρο του: «Εργάτες! Βλέπετε πόσο θανάσιμα φοβούνται οι υπουργοί μας την ένωση της γνώσης με τον εργατόκοσμο! Δείξτε σε όλους ότι καμιά δύναμη δε θα μπορέσει να αφαιρέσει τη συνείδηση από τους εργάτες! Χωρίς τη γνώση οι εργάτες είναι ανυπεράσπιστοι, με τη γνώση αποτελούν δύναμη!».

Κυριότερο θέμα των εργασιών του Λένιν στα τέλη της δεκαετίας του 1890 και τις αρχές του 1900 γύρω από τα ζητήματα της μόρφωσης υπήρξε το καθήκον της πολιτικής διαπαιδαγώγησης της σπουδάζουσας νεολαίας, ως ενός από τα τμήματα μελλοντικής επαναστατικής σημασίας. Υπογραμμίζει, λοιπόν, επίμονα ότι η πολιτική διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς προϋποθέτει όχι μόνο την ιδεολογική και θεωρητική της κατάρτιση, αλλά και την πλατιά προσέλκυση της νεολαίας στο επαναστατικό κίνημα. Η υποστήριξη της διαμαρτυρίας των μαθητών ενάντια στο αποπνικτικό σχολικό καθεστώς, η διοχέτευση του «ακαδημαϊκού κινήματος στην κοίτη της πολιτικής πάλης», η προσέλκυση των μαθητών στη δράση των σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων (έτσι ονομάζονταν τότε οι οργανώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, καμία σχέση με τη σημερινή σοσιαλδημοκρατία), η καλλιέργεια σ' αυτούς ακράδαντων μαρξιστικών πεποιθήσεων, αυτά ήταν κατά τον Λένιν τα καθήκοντα της σοσιαλδημοκρατίας όσον αφορά τη σπουδάζουσα νεολαία στο κατώφλι των επαναστατικών μαχών.

Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού απαιτεί μορφωμένους ανθρώπους

Ο Λένιν με την Κρούπσκαγια βγαίνοντας

από το 1ο Πανρωσικό Συνέδριο

για την Εκπαίδευση (Αύγουστος 1918)

Ουσιαστικά, ο Λένιν γνωρίζει ότι η οικοδόμηση του σοσιαλισμού απαιτεί μορφωμένους ανθρώπους. Γράφει στο άρθρο του «Πώς να οργανώσουμε την άμιλλα» το Δεκέμβρη του 1917: «Οι αστοί συγγραφείς έχουν γεμίσει και γεμίζουν βουνά από χαρτί, εξυμνώντας τον ανταγωνισμό, το ατομικό επιχειρηματικό πνεύμα και τις άλλες υπέροχες αρετές και θέλγητρα των καπιταλιστών και του καπιταλιστικού καθεστώτος. (...) Ο σοσιαλισμός όχι μόνο δεν σβήνει την άμιλλα, μα αντίθετα, δημιουργεί για πρώτη φορά τη δυνατότητα να εφαρμοστεί η άμιλλα σε πραγματικά πλατιά κλίμακα, σε πραγματικά μαζική έκταση, να τραβηχτεί πραγματικά η πλειοψηφία των εργαζομένων στο στίβο μιας δουλειάς όπου μπορούν να αναδειχτούν, να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, να φανερώσουν τα ταλέντα, που αστείρευτη πηγή τους είναι ο λαός και που ο καπιταλισμός τα τσαλαπατούσε, τα πίεζε, τα έπνιγε κατά χιλιάδες και εκατομμύρια (...).

Ενα από τα κυριότερα καθήκοντα σήμερα, αν όχι το κυριότερο, είναι να αναπτύξουμε όσο μπορούμε πιο πλατιά αυτή την αυτοδύναμη πρωτοβουλία των εργατών και όλων γενικά των εργαζομένων και εκμεταλλευομένων στο έργο της δημιουργικής οργανωτικής δουλειάς. Πρέπει να συντρίψουμε με κάθε θυσία την παλιά, ανόητη, βάρβαρη, σιχαμερή και πρόστυχη πρόληψη ότι τάχα μόνο οι λεγόμενες "ανώτερες τάξεις", μόνο οι πλούσιοι ή όσοι πέρασαν από το σχολείο των πλούσιων τάξεων μπορούν τάχα να διοικούν το κράτος, να διευθύνουν την οργανωτική οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας».

Πόσο σύγχρονη είναι αυτή η διαπάλη και στις μέρες μας, που μας λένε τάχα ότι το Ενιαίο για όλους σχολείο καταπνίγει και δεν αφήνει να ξεδιπλωθούν τα ταλέντα (αναμασώντας στην ουσία πανομοιότυπα, μπαγιάτιακα επιχειρήματα που αξιοποιούσε το σάπιο τούτο σύστημα 100 χρόνια πριν!), μόνο και μόνο για να δικαιολογήσουν τον ταξικό διαχωρισμό των σχολείων και αντίστοιχα των μαθητών... Και πόσο αποστομωτική η απάντηση του Λένιν, που δείχνει ότι η μάζα των εργατών, του λαού, έχει ανάγκη την πλέρια ανάπτυξη των ταλέντων και των δυνατοτήτων τους για να οικοδομούν και να διοικούν τη δική τους κοινωνία... Και αυτό δεν είναι απλά ένα επιχείρημα του Λένιν στη συγκεκριμένη διαπάλη, αλλά επιβεβαιώθηκε και αποδείχθηκε στην πράξη, στην πορεία οικοδόμησης της νέας κοινωνίας.

Διαπάλη με τα κατάλοιπα της παλιάς κοινωνίας

Υπαίθριο, μετακινούμενο σχολείο

για τα παιδιά των αγροτών,

τη δεκαετία του 1920

Ταυτόχρονα, όμως, η κληρονομιά που παίρνει η νέα κοινωνία το 1917 από την τσαρική Ρωσία, υπολείπεται πολύ ακόμα και από τις σύγχρονές της καπιταλιστικές χώρες. Ετσι, η πολιτική του σοβιετικού κράτους στον εκπαιδευτικό τομέα ξεκινούσε θέτοντας ως προϋπόθεση τη συνεχή προσέλκυση στη σφαίρα της εκπαίδευσης ολοένα νέων εκατομμυρίων εργαζόμενων μαζών. Είναι χαρακτηριστική η οδηγία που δίνει ο Λένιν το 1918 για την εγγραφή στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε περίπτωση που ο αριθμός των επιθυμούντων να μπουν ξεπεράσει τον συνηθισμένο αριθμό θέσεων: «Να παρθούν τα πιο επείγοντα μέτρα που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα να φοιτήσουν όλοι οι επιθυμούντες και κανενός είδους, όχι μόνο νομικά, αλλά και ουσιώδη προνόμια να μην μπορεί να υπάρχουν για τις εύπορες τάξεις. Στην πρώτη σειρά πρέπει οπωσδήποτε να γίνονται δεκτά πρόσωπα που προέρχονται από το προλεταριάτο και τη φτωχή αγροτιά, στα οποία θα χορηγηθούν υποτροφίες σε πλατιά κλίμακα».

Στις 26 Δεκέμβρη του 1919, ο Β. Ι. Λένιν υπέγραψε το διάταγμα «Για την εξάλειψη της αγραμματοσύνης ανάμεσα στον πληθυσμό της ΟΣΣΔ της Ρωσίας». Η τιτάνια προσπάθεια πάταξης του αναλφαβητισμού ξεκινάει από τα πρώτα βήματα του σοσιαλιστικού κράτους και μετράει επιτεύγματα από τις πρώτες δεκαετίες.

Και σ' αυτήν την προσπάθεια για το χτύπημα του αναλφαβητισμού, οι μπολσεβίκοι είχαν να αντιπαλέψουν κατάλοιπα της προηγούμενης κοινωνίας βαθιά ριζωμένα στις αντιλήψεις του πληθυσμού, ιδιαίτερα του αγροτικού, στην επαρχία π.χ. για τη χρησιμότητα της μόρφωσης ή για το αν έχουν θέση τα κορίτσια στο σχολείο κ.ά.

Ταυτόχρονα, είχαν να αντιπαλέψουν και τις αντιδραστικές δυνάμεις που κυριαρχούσαν ακόμα στο χώρο της διανόησης και των εκπαιδευτικών, που κυριαρχούνταν από ελιτίστικες αντιλήψεις για τη μόρφωση και, όπως λέει ο Λουνατσάρσκι (που ήταν ο πρώτος Επίτροπος Λαϊκής Παιδείας) και ο ίδιος ο Λένιν, έκαναν σαμποτάζ στην προσπάθεια για γενίκευση της εκπαίδευσης για όλους. Ενα σαμποτάζ που εντοπίστηκε έγκαιρα και πάρθηκαν μέτρα, κινητοποιώντας τους κομμουνιστές εκπαιδευτικούς και δίνοντας συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Η πλειοψηφία της Πανρωσικής Ενωσης Εκπαιδευτικών καθοδηγούνταν από εσέρους και καντέτους που αρνούνταν τη συνεργασία με τα κρατικά όργανα. Για να ενισχυθεί η παρέμβαση των μπολσεβίκων, ιδρύεται η Ενωση των Διεθνιστών Δασκάλων.

Στο λόγο του Λένιν στο 1ο Πανρωσικό Συνέδριο των διεθνιστών δασκάλων, που έγινε στις 5 Ιούνη του 1918 (όπως δημοσιεύτηκε σε ρεπορτάζ την επομένη στην εφημερίδα «Ιζβέστιγια της ΠΚΕΕ»), σημειώνεται:

«Ο Λένιν χαιρετίζει το συνέδριο από μέρους του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτροπών και τονίζει ότι το διδασκαλικό σώμα που προηγούμενα περνούσε με αργούς ρυθμούς στη συνεργασία με τη Σοβιετική εξουσία, τώρα όλο και περισσότερο πείθεται πως η κοινή δουλειά είναι απαραίτητη. Πάρα πολλές τέτοιες μεταβολές αντιπάλων σε οπαδούς της Σοβιετικής εξουσίας παρατηρούνται και σε άλλα στρώματα της κοινωνίας.

Η στρατιά των δασκάλων πρέπει να επωμιστεί τεράστια μορφωτικά καθήκοντα και πρώτα απ' όλα πρέπει να γίνει η βασική στρατιά της σοσιαλιστικής Παιδείας. Πρέπει να απαλλάξουμε τη ζωή και τη γνώση από την υποταγή στο κεφάλαιο, από το ζυγό της αστικής τάξης. Δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στο πλαίσιο της στενής διδασκαλικής δράσης. Οι δάσκαλοι πρέπει να γίνουν ένα με όλη την αγωνιζόμενη μάζα των εργαζομένων. Το καθήκον της νέας παιδαγωγικής είναι να συνδέσει τη δράση του δασκάλου με το καθήκον της σοσιαλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας.

Πρέπει να πούμε πως η βασική μάζα της διανόησης της παλιάς Ρωσίας αποδεικνύεται ανοιχτός αντίπαλος της Σοβιετικής εξουσίας και δεν υπάρχει αμφιβολία πως δεν θα είναι εύκολο να υπερνικήσουμε τις δυσκολίες που δημιουργεί αυτό το ζήτημα. Το προτσές της ζύμωσης μέσα στην πλατιά μάζα των δασκάλων μόλις αρχίζει και οι πραγματικά λαϊκοί δάσκαλοι δεν πρέπει να κλείνονται στο πλαίσιο της οργάνωσης της Πανρωσικής Διδασκαλικής Ενωσης, αλλά να κατεβαίνουν αδίστακτα στις μάζες για να κάνουν προπαγάνδα. Ο δρόμος αυτός θα οδηγήσει στον κοινό αγώνα του προλεταριάτου και των δασκάλων για τη νίκη του σοσιαλισμού».

Ο λόγος του Β. Ι. Λένιν στο 1ο Πανρωσικό Συνέδριο για την Εκπαίδευση, στις 28 Αυγούστου 1918, δίνει μια ουσιαστική εικόνα του ρόλου της εκπαίδευσης στη διαπάλη ανάμεσα στην παλιά κοινωνία και τη νέα, που πάει να χτιστεί με την Επανάσταση. Τα παρακάτω αποσπάσματα (σύντομη περίληψη δημοσιεύτηκε στις 29 Αυγούστου 1918) είναι χαρακτηριστικά:

«Ενα από τα συστατικά μέρη της πάλης που διεξάγουμε σήμερα είναι το θέμα της δημόσιας εκπαίδευσης. Στην υποκρισία και την ψευτιά μπορούμε να αντιτάξουμε την πλήρη και απροκάλυπτη αλήθεια. Ο πόλεμος έδειξε χτυπητά τι σημαίνει "θέληση της πλειοψηφίας", που μ' αυτή καλυπτόταν η αστική τάξη, ο πόλεμος έδειξε ότι μια χούφτα πλουτοκράτες σέρνουν τους λαούς στη σφαγή για τα συμφέροντά τους. Η πίστη πως η αστική δημοκρατία εξυπηρετεί την πλειονότητα υποσκάφτηκε τώρα οριστικά. Το Σύνταγμά μας, τα Σοβιέτ μας, που ήταν κάτι το νέο για την Ευρώπη, αλλά που για μας είναι κατανοητά ακόμη από την πείρα της επανάστασης του 1905, αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα ζύμωσης και προπαγάνδας, που ξεσκεπάζει όλη την ψευτιά και την υποκρισία του δημοκρατισμού τους. Διακηρύξαμε ανοιχτά την κυριαρχία των εργαζομένων και των εκμεταλλευομένων - αυτό αποτελεί τη δύναμή μας και την πηγή του ακατανίκητού μας».

Να γίνει η εκπαίδευση πραγματικά προσιτή σε όλους

"Για να έχουμε περισσότερα -

πρέπει να παράγουμε περισσότερα.

Για να παράγουμε περισσότερα -

πρέπει να ξέρουμε περισσότερα"

(Σοβιετική αφίσα του 1920)

Και συνεχίζει: «Στον τομέα της δημόσιας εκπαίδευσης συμβαίνει το ίδιο: Οσο πιο πολιτισμένο ήταν ένα αστικό κράτος, τόσο πιο ραφιναρισμένα ψευδόταν, ισχυριζόμενο ότι το σχολείο μπορεί να βρίσκεται έξω από την πολιτική και να υπηρετεί την κοινωνία στο σύνολό της.

Στην πραγματικότητα, το σχολείο είχε μετατραπεί ολοκληρωτικά σε όργανο ταξικής κυριαρχίας της αστικής τάξης, ήταν πέρα για πέρα διαποτισμένο με το αστικό πνεύμα της κάστας, είχε σκοπό να προσφέρει στους καπιταλιστές πειθήνιους υποψήφιους και επιδέξιους εργάτες. Ο πόλεμος έδειξε ότι τα θαύματα της σύγχρονης τεχνικής χρησιμεύουν σαν μέσο για την εξόντωση εκατομμυρίων εργατών και για τον απεριόριστο πλουτισμό των καπιταλιστών που θησαυρίζουν από τον πόλεμο. Ο πόλεμος υποσκάφτηκε από τα μέσα, γιατί ξεσκεπάσαμε την ψευτιά τους, αντιπαραθέτοντάς της την αλήθεια. Εμείς λέμε: Η δουλειά μας στον τομέα της εκπαίδευσης είναι η ίδια πάλη για την ανατροπή της αστικής τάξης, δηλώνουμε ανοιχτά ότι σχολειό έξω από τη ζωή, έξω από την πολιτική είναι ψέμα και υποκρισία. Τι σήμαινε το σαμποτάζ που είχαν κηρύξει οι πιο μορφωμένοι εκπρόσωποι του παλιού αστικού πολιτισμού; Το σαμποτάζ έδειξε παραστατικότερα από οποιονδήποτε διαφωτιστή, απ' όλους τους λόγους και τις χιλιάδες μπροσούρες μας, ότι οι άνθρωποι αυτοί θεωρούν τη γνώση μονοπώλιό τους, μετατρέποντάς την σε όργανο κυριαρχίας τους πάνω στα λεγόμενα "κατώτερα στρώματα". Χρησιμοποίησαν τη μόρφωσή τους για να τορπιλίσουν το έργο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, τάχθηκαν ανοιχτά ενάντια στις εργαζόμενες μάζες.

Μέσα στην επαναστατική πάλη, οι Ρώσοι εργάτες και αγρότες πήραν την οριστική τους διαπαιδαγώγηση. Είδαν ότι μόνο το δικό μας καθεστώς τους κάνει πραγματικά αφεντικά, πείστηκαν πως η κρατική εξουσία παρέχει αμέριστη και πλήρη βοήθεια στους εργάτες και στους φτωχούς αγρότες, για να μπορέσουν να συντρίψουν οριστικά την αντίσταση των κουλάκων, των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών.

Οι εργαζόμενοι λαχταρούν τη μάθηση, γιατί τους είναι απαραίτητη για τη νίκη. Τα εννιά δέκατα των εργαζόμενων μαζών κατάλαβαν ότι η μάθηση αποτελεί όπλο στην πάλη τους για την απελευθέρωση, ότι οι αποτυχίες τους εξηγούνται με το ότι δεν έχουν αρκετή μόρφωση και ότι τώρα εξαρτάται απ' αυτούς τους ίδιους να γίνει η εκπαίδευση πραγματικά προσιτή σε όλους. Η υπόθεσή μας είναι εξασφαλισμένη χάρη στο ότι οι ίδιες οι μάζες καταπιάστηκαν με την οικοδόμηση της νέας, της σοσιαλιστικής Ρωσίας. Διδάσκονται από την ίδια τους την πείρα, από τις αποτυχίες και τα λάθη τους, βλέπουν πόσο απαραίτητη είναι η μάθηση για το νικηφόρο τερματισμό της πάλης που διεξάγουν. Παρά τη φαινομενική εξάρθρωση πολλών ιδρυμάτων και παρά την αγαλλίαση των σαμποταριστών διανοουμένων, βλέπουμε ότι η πείρα της πάλης δίδαξε τις μάζες να διαφεντεύουν μόνες τους τις τύχες τους. Ολοι όσοι συμπαθούν το λαό, όχι στα λόγια, αλλά στην πράξη, η καλύτερη μερίδα των εκπαιδευτικών, θα έλθουν σε βοήθειά μας - κι αυτό είναι για μας σίγουρη εγγύηση πως η υπόθεση του σοσιαλισμού θα νικήσει».

Σε αυτό το πνεύμα ο Λένιν αναγνωρίζει και τον ιδιαίτερο ρόλο της νεολαίας, των μελλοντικών γενιών. Στο λόγο του στο 1ο Πανρωσικό Συνέδριο των κομμουνιστών σπουδαστών (17 Απρίλη 1919) σημειώνει μεταξύ άλλων: «Μεγάλη σημασία έχει ότι η νεολαία, η κομμουνιστική νεολαία, οργανώνεται. Μεγάλη σημασία έχει ότι η νεολαία ετοιμάζεται να διδαχτεί πώς να χτίζει το καινούργιο σχολείο. Τώρα μπροστά σας έχετε ένα καινούργιο σχολείο. Το παλιό σχολείο που δεν το αγαπούσατε, το γραφειοκρατικό, το μισητό, που δεν συνδεόταν μαζί σας, δεν υπάρχει πια. Τη δουλειά την υπολογίσαμε για μια πολύ μακρόχρονη περίοδο. Τη μελλοντική κοινωνία που επιδιώκουμε να φτιάξουμε, την κοινωνία όπου δεν πρέπει να υπάρχει καμιά διάκριση - την κοινωνία αυτή θα χρειαστεί πολύς καιρός να την οικοδομήσουμε. Τώρα βάζουμε μόνο τον θεμέλιο λίθο της μελλοντικής κοινωνίας και θα χρειαστεί να την οικοδομήσετε εσείς όταν θα μεγαλώσετε».

Μπαίνουν οι βάσεις για τη λαϊκή Παιδεία

Ο Λένιν στο βήμα του 1ου Πανρωσικού Συνεδρίου

για την Εκπαίδευση (28 Αυγούστου 1918)

Οι βάσεις λοιπόν για το καινούργιο σχολείο, της νέας κοινωνίας, μπαίνουν τα πρώτα χρόνια, με την καθοριστική συμβολή του ίδιου του Λένιν. Οι στόχοι και τα πρώτα βήματα αυτής της υπόθεσης καταγράφονται συμπυκνωμένα στο Πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος το 1919, όπου σημειώνεται για την υπόθεση της Παιδείας:

«Στον τομέα της λαϊκής Παιδείας, το ΚΚΡ βάζει καθήκον του να αποτελειώσει το έργο που άρχισε με την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, το έργο της μετατροπής του σχολείου από όπλο ταξικής κυριαρχίας της αστικής τάξης σε όπλο εξαφάνισης αυτής της κυριαρχίας, σε όπλο ολοκληρωτικής εξάλειψης του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις. Το σχολείο πρέπει να γίνει όπλο της δικτατορίας του προλεταριάτου, δηλαδή όχι μόνο φορέας των αρχών του κομμουνισμού γενικά, αλλά και φορέας της ιδεολογικής, οργανωτικής, διαπαιδαγωγητικής επιρροής του προλεταριάτου πάνω στα μισοπρολεταριακά και μη προλεταριακά στρώματα των εργαζόμενων μαζών, για την ολοκληρωτική συντριβή της αντίστασης των εκμεταλλευτών και την εφαρμογή του κομμουνιστικού συστήματος.

Τα άμεσα καθήκοντα σ' αυτό το δρόμο σήμερα είναι:

1. Η παραπέρα ανάπτυξη της πρωτοβουλίας των εργατών και των εργαζόμενων αγροτών στον τομέα της Παιδείας, με την ολόπλευρη βοήθεια της Σοβιετικής εξουσίας.

2. Η οριστική κατάκτηση όχι μόνο μιας μερίδας ή της πλειοψηφίας του διδακτικού προσωπικού, όπως τώρα, αλλά όλου του προσωπικού, με την έννοια της απομάκρυνσης των αδιόρθωτων αστικών αντεπαναστατικών στοιχείων και της εξασφάλισης της ευσυνείδητης εφαρμογής των κομμουνιστικών αρχών (της πολιτικής). Στενή σύνδεση του διδακτικού προσωπικού με το μηχανισμό της "ζύμωσης" και προπαγάνδας του ΚΚΡ.

3. Η καθιέρωση της δωρεάν και υποχρεωτικής Γενικής και Πολυτεχνικής (που δίνει θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις για όλους τους βασικούς κλάδους της παραγωγής) Εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά και των δύο φύλων μέχρι 16 χρόνων.

4. Η πραγματοποίηση στενής σύνδεσης της εκπαίδευσης με την κοινωνική - παραγωγική εργασία.

5. Η εξασφάλιση όλων των μαθητών με τροφή, ενδυμασία και σχολικά είδη σε βάρος του κράτους.

6. Η προσέλκυση του εργαζόμενου πληθυσμού για να μετάσχει δραστήρια στο έργο της Παιδείας (ανάπτυξη των συμβουλίων της λαϊκής μόρφωσης, κινητοποίηση των εγγράμματων κ.λπ.)».

Για το Γενικό Πολυτεχνικό Σχολείο

Ο Λένιν επεξεργάστηκε τις πάγιες αρχές της κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης, οι οποίες συνίστανται στη στενή σύνδεση της διαπαιδαγώγησης με την πολιτική του Κομμουνιστικού Κόμματος στη συνένωση της Αγωγής και της Παιδείας με τη ζωή και την πρακτική της κομμουνιστικής οικοδόμησης, στη σύνδεση της μάθησης με την κοινωνικά ωφέλιμη εργασία. Παράλληλα, ο Λένιν επισήμανε τα πρωταρχικά καθήκοντα της εσωτερικής οργάνωσης του όλου εκπαιδευτικού - διαπαιδαγωγικού έργου, που είναι: Η ανάπτυξη της δραστηριότητας, της συνειδητότητας και της αυτοτέλειας των μαθητών, η καλλιέργεια σ' αυτούς του αισθήματος της συλλογικότητας, η ενότητα και συνύφανση όλων των πτυχών της διαπαιδαγώγησης.

Ο Λένιν υποστήριξε σθεναρά τον πολυτεχνικό χαρακτήρα που πρέπει να έχει η εκπαίδευση του σοσιαλιστικού κράτους. «Το σχέδιο προγράμματος του Κόμματος, που ο Λένιν επεξεργάστηκε στα 1917, υποδεικνύει σχετικά με το σχολείο: Υποχρεωτική δωρεάν Εκπαίδευση, Γενική και Πολυτεχνική (που να εισάγει στη θεωρία και την πρακτική όλων των βασικών βιομηχανικών κλάδων) για όλα τα παιδιά και των δύο φύλων μέχρι 16 χρόνων τουλάχιστον», σημειώνει η Κρούπσκαγια σε άρθρο της το 1932 με τίτλο «Ο Λένιν και η πολυτεχνική μόρφωση». Ακόμα κι αν το ηλικιακό όριο για το πέρασμα από τη γενική πολυτεχνική μόρφωση στην επαγγελματική μειώθηκε τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης στα 15 έτη, ο Λένιν σημείωνε ρητά ότι αυτό είναι μια προσωρινή υποχώρηση, που οφειλόταν «στη φτώχεια και την οικονομική ερείπωση της χώρας», στις ανάγκες που γεννήθηκαν μετά τον Εμφύλιο και την ιμπεριαλιστική επέμβαση, που χρειάζονταν γρήγορα τεχνίτες. Βέβαια πρέπει να προσθέσουμε ότι ο Λένιν επισήμαινε την ανάγκη και η επαγγελματική μόρφωση των ενηλίκων να αποκτά πολυτεχνικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με την Κρούπσκαγια, ο Λένιν έβλεπε στην πολυτεχνική μόρφωση «ένα από τα μέσα που θα έδιναν τη δυνατότητα να χτιστεί μια αταξική κοινωνία».

Και συνεχίζει η Κρούπσκαγια στο παραπάνω άρθρο: «Ο Λένιν υποστηρίζει ότι πρέπει να δημιουργήσουμε το σχολείο της πολυτεχνικής μόρφωσης, να συνδυάζουμε την επαγγελματική με την πολυτεχνική μόρφωση, να επεξεργαστούμε και μετά να θέσουμε προς έγκριση τα προγράμματα των Γενικών Σχολείων, τα μαθήματα, τις διαλέξεις και τις πρακτικές εφαρμογές. Ο Λένιν υποστήριζε ότι έπρεπε να κληθούν ειδικοί τεχνικοί και γεωπόνοι να βοηθήσουν την πολυτεχνική μόρφωση. Πρότεινε να χρησιμοποιήσουμε για το σκοπό αυτό τα εργοστάσια, τις επιχειρήσεις, όσο κι αν είναι πρόχειρα οργανωμένες».

“Ρ”