Για το σχέδιο «Αθηνά»

Εδώ και πάνω από ένα χρόνο περίπου οι αστικές κυβερνήσεις επεξεργάζονται πιο συγκεκριμένα σχέδια γι' αυτό που αποκαλούν «χωροταξική αναδιάρθρωση» της Ανώτατης Εκπαίδευσης ή, πρόσφατα, «σχέδιο Αθηνά». Πρόκειται για τη συνέχεια της υλοποίησης των στρατηγικών σχεδιασμών του κεφαλαίου στην Ανώτατη Εκπαίδευση, που περιλαμβάνει την επανεκτίμηση και εκ νέου προσαρμογή της στις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στο έδαφος της κρίσης. Αφορά συγχωνεύσεις και καταργήσεις Τμημάτων ή ακόμα και Σχολών, με κριτήριο την πιο ουσιαστική στήριξη της Ανώτατης Εκπαίδευσης στους κανόνες της καπιταλιστικής εξόδου από την κρίση. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει επίσημη κατατεθειμένη πρόταση, αλλά έντονη φημολογία στα αστικά μέσα που διαρρέεται και από τις διοικήσεις των Ιδρυμάτων, διάφορα μέλη ΔΕΠ και παρατάξεις. Είναι σαφές ότι η αξιολόγηση των ιδρυμάτων, που προηγήθηκε το προηγούμενο διάστημα και έχει σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωθεί (κατ' αρχήν η εσωτερική), δεν είναι μια τυπική διαδικασία, αλλά η σοβαρή προσπάθεια των κεφαλαιοκρατών να αξιολογήσουν οι ίδιοι την αποτελεσματικότητα των ανώτατων ιδρυμάτων σε σχέση με τους συνολικούς σχεδιασμούς τους. Με άξονα τα αποτελέσματα της αξιολόγησης επιλέχθηκαν οι νέες διοικήσεις και με αυτόν τον άξονα θα γίνουν και οι σχεδιαζόμενες συγχωνεύσεις - καταργήσεις Τμημάτων. Οι εξελίξεις με τις συγχωνεύσεις συνδέονται επιπλέον άμεσα με την αναγνώριση των κολεγίων και το άνοιγμα της εκπαιδευτικής αγοράς. Τα νέα Τμήματα που θα δημιουργηθούν από τις συγχωνεύσεις είναι στόχος να είναι πιο ευέλικτα και υπό την ενιαία ομπρέλα της «διά βίου μάθησης», δηλαδή του συστήματος παροχής πιστοποιητικών και σεμιναρίων από ΑΕΙ, ΤΕΙ, κολέγια, ΙΕΚ.

Κυβέρνηση και διοικήσεις συμφωνούν στην ουσία

Γενικά, η τακτική που ακολουθήθηκε από τις προηγούμενες και την τρικομματική κυβέρνηση ήταν η σύνδεση των συγχωνεύσεων Τμημάτων με τα ποσοστά ανεργίας των αποφοίτων τους, το μικρό αριθμό εισακτέων, την αναλογία εισακτέων/ «ενεργών» φοιτητών. Ετσι παρουσιάζουν τις προτάσεις ως προσπάθεια «εξορθολογισμού» και εξοικονόμησης πόρων/προσωπικού, ενώ αξιοποιούν δημοσιεύματα περί σπατάλης των ιδρυμάτων και των διοικήσεών τους, περί «μεγάλης διασποράς τους», την ίδια στιγμή που οι ίδιοι πριν την κρίση έσπερναν κυριολεκτικά Τμήματα Πανεπιστημίων - ΤΕΙ σε όλη την Ελλάδα μέσω τότε ΕΠΕΑΕΚ, χωρίς τις περισσότερες φορές να έχουν επιστημονικό αντικείμενο. Το βασικό κριτήριο είναι βέβαια η προσέλκυση ερευνητικών προγραμμάτων των Τμημάτων, η «προσφορά» τους στην επιχειρηματικότητα και στην παροχή «επιχειρηματικών δεξιοτήτων» που χρειάζονται οι εργοδότες. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί ότι οι αναδιαρθρώσεις δεν είναι «πρόχειρες», όπως λένε όλα τα άλλα κόμματα, ούτε αποτελούν μόνο ένα δημοσιονομικό νοικοκύρεμα. Αντίθετα, είναι άρρηκτα δεμένες με το στρατηγικό σχεδιασμό εξόδου από την καπιταλιστική κρίση, δεμένες με τις εξελίξεις στους διάφορους κλάδους, τους σχεδιασμούς ισχυροποίησης του αστικού κράτους.

Πρέπει, επίσης, να αναδειχτούν οι ευθύνες των πρυτανικών αρχών, που εμφανίστηκαν να «εξεγείρονται» για το σύντομο της διαδικασίας και τη διαδικασία καθεαυτή, ζητώντας στην ουσία να υποδείξουν οι ίδιοι το σχέδιο συγχωνεύσεων. Τόσο οι ίδιοι όσο και διάφορα μέλη ΔΕΠ όλο το προηγούμενο διάστημα έδωσαν ουσιαστικό χέρι βοηθείας στην κυβέρνηση, επεξεργαζόμενοι προτάσεις (π.χ. πρόταση Γρυσπολάκη), τις οποίες το υπουργείο δεσμεύτηκε να λάβει υπόψη. Στη βάση αυτής της συμφωνίας στο περιεχόμενο των συγχωνεύσεων, υπουργείο και πρυτάνεις, με την ανοιχτή στήριξη των δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ, αξιοποιούν το «αυτοδιοίκητο» των Πανεπιστημίων, για να εμφανίσουν τις αντιδραστικές αλλαγές ως προϊόν συναίνεσης και «ακαδημαϊκής διαβούλευσης». Παρουσιάστηκαν μάλιστα «βασιλικότεροι του βασιλέως», αφού πρότειναν οι συγχωνεύσεις να γίνουν δήθεν με «ακαδημαϊκά, αναπτυξιακά και εθνικά κριτήρια», δηλαδή και πάλι με τους όρους της αγοράς, την οποία υπηρετεί η καπιταλιστική ανάπτυξη.

Θέση παίρνουν και οι Τοπικές Διοικήσεις, Περιφέρειες και Δήμοι, που βλέπουν τους φοιτητές ως πελάτες για τα ακίνητα και τις επιχειρήσεις της περιοχής τους. Επιπλέον, αντιτίθενται στο κλείσιμο Τμημάτων, για να υπερασπιστούν τις συμφωνίες που έχουν συνάψει ήδη με επιχειρήσεις για αξιοποίηση των υποδομών, του προσωπικού τους. Διαφημίζουν έτσι τα προγράμματά τους, καθώς ξέρουν ότι τα Ανώτατα Ιδρύματα είναι πόλοι προσέλκυσης ιδιωτικών κεφαλαίων, εξοπλισμένοι, με μεγάλες δυνατότητες «καινοτομίας», δηλαδή νέων κερδοφόρων πεδίων για το κεφάλαιο.

«Λύσεις» πάντα στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος

Μέσα στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ οι παρατάξεις των Κομμάτων της κυβέρνησης παραπλανούν πατώντας πάνω στην απόγνωση των σπουδαστών που σκέφτονται ότι θα κλείσουν τα Τμήματά τους. Η παράταξη της ΝΔ παίρνει ανοιχτά θέση υπέρ των συγχωνεύσεων, με αγοραία κριτήρια, αλλά σε κάθε Τμήμα ξεχωριστά υποστηρίζει τη διατήρησή του, αξιοποιεί τη φημολογία και τις εξελίξεις, για να πιέσει προς εντονότερη επιχειρηματική δράση του Τμήματος, τομέων και καθηγητών. Η ΠΑΣΠ, ενώ το κόμμα της ήταν κυρίως εκείνο που έσπειρε Τμήματα σε κάθε πόλη και χωριό, εμφανίζεται τώρα να ζητά τον εξορθολογισμό, με άξονα βέβαια τις στοχεύσεις του κεφαλαίου. Να μην υποτιμηθούν οι δήθεν «ανεξάρτητοι», συνέχεια των συνονθυλευμάτων των «ανοικτών σχολών», που τώρα μιλούν για «το καλό της Σχολής», θέλοντας στην πραγματικότητα να πετάξουν έξω την ΚΝΕ και το ΜΑΣ, να ανοίξουν το δρόμο για να προχωρήσουν οι αναδιαρθρώσεις χωρίς εμπόδια. Οι υποτιθέμενες «ακομμάτιστες» πρωτοβουλίες άλλοτε σιγοντάρονται και άλλοτε στηρίζονται ανοιχτά από όλες τις κυβερνητικές δυνάμεις, αλλά και από τις δυνάμεις του οπορτουνισμού. Η ένωσή τους (κοινά πλαίσια στις συνελεύσεις, κ.λπ.) δεν είναι μόνο τακτική. Ολες οι δυνάμεις στο πρόβλημα της ανεργίας αντιπαραβάλλουν το δήθεν «ισχυρό πτυχίο». Η ΔΑΠ και το ΠΑΣΟΚ αντιπαραθέτουν τα πτυχία που θέλει η αγορά, οι υπόλοιπες δυνάμεις, πιο συγκαλυμμένα και αποσυνδέοντας την οικονομία από την εκπαίδευση, διακηρύττουν πως το «καλό πτυχίο ανοίγει περισσότερες πόρτες». Είναι χαρακτηριστική η παλιά πρόταση των ΕΑΑΚ για πτυχία ενιαία, χωρίς ειδίκευση, που δεν περιορίζουν δήθεν τις επαγγελματικές προοπτικές του απόφοιτου. Πρόκειται στην ουσία για στήριξη στην αστική αντίληψη ότι ιδιαίτερα η ανώτατη εκπαίδευση είναι το τιμόνι της εξόδου από την κρίση, μπορεί να είναι διέξοδος στο τεράστιο πρόβλημα της ανεργίας στη νεολαία. ΑΡΕΝ και ΕΑΑΚ πλειοδοτούν στην πρόταση για «ισχυρά και ενιαία πτυχία», που την επαναφέρουν τώρα ενόψει των συγχωνεύσεων. Ταυτόχρονα, τα επιχειρήματά τους μένουν πάλι στην αντισυνταγματικότητα και στην προχειρότητα των συγχωνεύσεων, αποπροσανατολίζοντας από το κύριο, ότι αποτελούν ραχοκοκαλιά της προσαρμογής της ΑΕ στις μονοπωλιακές επιταγές.

Η δουλειά μας το επόμενο διάστημα

Η δράση του ΜΑΣ, όλο το προηγούμενο διάστημα, που ανέδειξε το τεράστιο πρόβλημα του κόστους σπουδών, είναι παρακαταθήκη και σήμερα για το ζήτημα των συγχωνεύσεων. Οι πρωτοβουλίες μας, το επόμενο διάστημα, στην κατεύθυνση του συντονισμού σπουδαστών, καθηγητών, εργαζομένων μπορούν και πρέπει να είναι συνέχεια της δράσης αυτής, κρίκος της ίδιας αλυσίδας.

Δίνουμε τη μάχη με άξονα να μην πληρώσει τους σχεδιασμούς της άρχουσας τάξης κανένας σπουδαστής και εργαζόμενος. Διεκδικούμε κανένας σπουδαστής να μην πεταχτεί εκτός σπουδών - να ολοκληρώνει τις σπουδές απερίσπαστος στο Τμήμα που εντάχθηκε - να μην υποχρεωθεί να μετακινηθεί σε άλλη πόλη για να τελειώσει τις σπουδές του. Καμιά απόλυση προσωπικού. Προσλήψεις καθηγητών με μόνιμη και σταθερή σχέση εργασίας.

Οι δυνάμεις του ΜΑΣ, των εργαζομένων που συσπειρώνονται στο ΠΑΜΕ, της παράταξης του ΚΚΕ στα ΑΕΙ, δέχτηκαν την ευθεία επίθεση των αποκαλούμενων «ανοιχτών συνελεύσεων», που επιχειρήθηκαν κυρίως με την παρέμβαση των δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ. Σήμερα οι συνελεύσεις αυτές (στο ΕΜΠ κ.α.), μπροστά στις επερχόμενες συγχωνεύσεις, προβάλλουν το συντεχνιακό («όλοι μαζί για το Τμήμα»), για να βάλουν σπουδαστές και ΔΕΠ στη λογική των αντιπροτάσεων, στη λογική δηλαδή της διαχείρισης. Μέσα από αυτές τις εξελίξεις αναδεικνύεται για άλλη μια φορά η αναγκαιότητα και επικαιρότητα της θέσης μας για το τι φοιτητικούς συλλόγους, τι φοιτητικό κίνημα έχουν ανάγκη οι σπουδαστές.

Η μόνη απάντηση που μπορεί να δώσει πραγματικά λύση στο ζήτημα των συγχωνεύσεων - κλεισιμάτων Τμημάτων, που μπορεί να απαντήσει από τη σκοπιά των συμφερόντων των παιδιών από φτωχά λαϊκά στρώματα, αλλά και των αναγκών της επιστήμης, είναι η Ενιαία Ανώτατη Εκπαίδευση με κεντρικό σχεδιασμό. Είναι πρόταση που επιβεβαιώνεται από τις εξελίξεις, που πατάει σε επιστημονική ανάλυση - τεκμηρίωση της διάρθρωσης της Ανώτατης Εκπαίδευσης, προτάσσοντας τη θέση για ένα Τμήμα/επιστημονικό αντικείμενο. Είναι πρόταση που αναδεικνύει την αναγκαιότητα της Παιδείας των λαϊκών συμφερόντων, που μπορεί να συνδέσει την εκπαίδευση με μια πραγματικά φιλολαϊκή ανάπτυξη.

Κέλλυ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ*
*Η Κέλλυ Παπαϊωάννου, είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ