Τί είναι ο "Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας"; (1)

Σίγουρα γνωρίζετε το "Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας", το περίφημο EFSF. Από τον επόμενο χρόνο ετοιμαστείτε να υποδεχθείτε ένα καινούργιο ευρω-κόλπο: τον "Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας" (European Stability Mechanism - ESM). Η απόφαση για την ίδρυση αυτού του μηχανισμού πάρθηκε στις 21/7/2011, κατά την Σύνοδο Κορυφής τής ευρωζώνης, η οποία πραγματοποιήθηκε τότε στις Βρυξέλλες. Αν και το κείμενο της συνθήκης για την δημιουργία τού ΕΜΣ υπάρχει διαθέσιμο στο διαδίκτυο, επιτρέψτε μου μια περιληπτική παρουσίαση, μιας και υποψιάζομαι ότι ελάχιστοι θα μπουν στον κόπο να μελετήσουν διεξοδικά τις 62 σελίδες του.

Εισαγωγικά, πρέπει να πούμε ότι σκοπός τού ΕΜΣ είναι να αντικαταστήσει τις δομές που υπάρχουν σήμερα (EFSF, EFSM), ώστε να υπάρχει ένα υπερόργανο που θα ενεργοποιείται οποτεδήποτε το απαιτεί η σταθερότητα της ευρωζώνης ως σύνολο. Σε ελεύθερη μετάφραση, το EMS προορίζεται να ελέγξει τις διαδικασίες τής ελεγχόμενης χρεωκοπίας στην οποία οδηγούνται με μαθηματική βεβαιότητα οι περισσότερες χώρες τής ευρωζώνης. Αλλά ας δούμε αναλυτικώτερα τι προβλέπει η συνθήκη ίδρυσης για τον νέο μηχανισμό:

1. Δομή και κανόνες

Ο "Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ)" ιδρύεται ως διεθνής οικονομικός οργανισμός από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Εδρα του ορίζεται το Λουξεμβούργο με παράρτημα στις Βρυξέλλες. Ως παρατηρητές μπορούν να συμμετέχουν και κράτη μέλη της Ε.Ε. που δεν ανήκουν στην ευρωζώνη, αλλά έχουν συνεισφέρει οικονομικά στη χρηματοδοτική βοήθεια κάποιου κράτους μέλους του ΕΜΣ και μόνο για τα ζητήματα που αφορούν τη συγκεκριμένη χρηματοδότηση.

Ο ΕΜΣ έχει πλήρη αυτοτελή νομική προσωπικότητα. Τα μέλη των διοικητικών οργάνων του και το προσωπικό του έχουν πλήρη ασυλία και ακαταδίωκτο, καθώς και εξασφαλισμένο απόρρητο όλων των εγγράφων που κατέχουν. Δεσμεύονται με υποχρέωση "επαγγελματικής εχεμύθειας" για όλα τα ζητήματα που αφορούν τον ΕΜΣ. Ολα τα περιουσιακά στοιχεία του ΕΜΣ χαίρουν πλήρους ασυλίας, δηλαδή είναι ακατάσχετα και δεν μπορούν με καμία δικαστική ή διοικητική ή όποια άλλη διαδικασία να δεσμευτούν με οποιοδήποτε τρόπο. Επίσης, όλα τα αρχεία και τα έγγραφά του προστατεύονται με απόρρητο. Μόνα αρμόδια να άρουν την ασυλία προσώπων ή περιουσιακών του στοιχείων είναι τα αρμόδια διοικητικά όργανα του ΕΜΣ.

2. Διοικητικά όργανα

α. Το Συμβούλιο Διοικητών: Αποτελείται από έναν εκπρόσωπο (με τον αναπληρωτή του) κάθε κράτους-μέλους, μέλος της κυβέρνησής του προερχόμενο από το αντίστοιχο οικονομικό υπουργείο. Συνιστά το πολιτικό όργανο διοίκησης του ΕΜΣ και παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Σ' αυτό συμμετέχουν ως παρατηρητές ο πρόεδρος της ευρωζώνης, ο πρόεδρος της ΕΚΤ και ο επίτροπος οικονομικών της Ε.Ε. Στα βασικά πολιτικά ζητήματα αποφασίζει με ομοφωνία (αποχή ή λευκή ψήφος κάποιων κρατών μελών δεν εμποδίζει την ομοφωνία). Για κάθε άλλο ζήτημα αποφασίζει με αυξημένη πλειοψηφία, που είναι το 80% των ψηφισάντων. Από τις πιο σοβαρές αποφάσεις που παίρνονται με αυξημένη πλειοψηφία είναι η εκλογή του προέδρου του, η λήψη μέτρων για την πληρωμή του δανείου που έχει πάρει κάποιο κράτος μέλος του ΕΜΣ και η επίλυση διαφορών μεταξύ των κρατών μελών του ή των κρατών μελών με τον ΕΜΣ σχετικά με την ερμηνεία της Συνθήκης ίδρυσής του. Πρόεδρός του είναι ο πρόεδρος της ευρωζώνης ή κάποιο από τα μέλη του (αν το αποφασίσει το Συμβούλιο) με θητεία 2 ετών, ανανεώσιμη. Βρίσκεται σε απαρτία όταν συμμετέχουν τα 2/3 των μελών του, που αντιπροσωπεύουν και τα 2/3 των μεριδίων του ΕΜΣ. Κάθε κράτος μέλος έχει τόσες ψήφους όσα και τα μερίδια συμμετοχής του στο κεφάλαιο του ΕΜΣ.

β. Το Συμβούλιο Διευθυντών: Κάθε μέλος του Συμβουλίου των Διοικητών ορίζει έναν εκπρόσωπο (με τον αναπληρωτή του) στο Συμβούλιο των Διευθυντών (θα μπορούσαμε να το πούμε και "Διοικητικό Συμβούλιο"), από πρόσωπα με υψηλή ειδίκευση σε οικονομικά και χρηματοπιστωτικά ζητήματα. Αποφασίζει με αυξημένη πλειοψηφία.

γ. Ο Διευθύνων Σύμβουλος: Διορίζεται από το Συμβούλιο των Διοικητών, που αποφασίζει με αυξημένη πλειοψηφία. Η θητεία του είναι 5ετής και μπορεί να ανανεωθεί για μία ακόμη 5ετία.

3. Σκοπός

Αντιγράφω ολόκληρο το άρθρο 3: "Ο σκοπός του ΕΜΣ είναι η κινητοποίηση της χρηματοδότησης και η παροχή στήριξης σταθερότητας, υπό αυστηρούς όρους, κατάλληλους για το επιλεγμένο μέσο χρηματοδοτικής συνδρομής, προς όφελος των μελών του ΕΜΣ που αντιμετωπίζουν ή απειλούνται από σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης, εφόσον είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της και των κρατών μελών της. Προς τον σκοπό αυτό, ο ΕΜΣ έχει το δικαίωμα να αντλεί κεφάλαια με την έκδοση χρηματοπιστωτικών τίτλων ή με τη σύναψη χρηματοοικονομικών ή λοιπών συμφωνιών ή ρυθμίσεων με μέλη του ΕΜΣ, χρηματοοικονομικά ιδρύματα ή άλλα τρίτα μέρη."

Απορία: όταν λέμε ότι ο ΕΜΣ μπορεί να συνάπτει χρηματοοικονομικές συμφωνίες με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τί ακριβώς εννοούμε; Ότι θα πηγαίνει για δανεικά στις τράπεζες, τις οποίες διέσωσε από την καταστροφή δίνοντάς τους πακτωλό χρημάτων; Αν είναι να πάρουμε αύριο δανεικά από εκείνα που χαρίσαμε χτες, είμαστε να φορέσουμε πουκάμισο από εκείνα που τα μανίκια τους δένουν στην πλάτη...

4. Κεφάλαιο

Το κεφάλαιο του ΕΜΣ ανέρχεται σε 700 δισεκατομμύρια ευρώ και χωρίζεται σε 7 εκατομμύρια μερίδια συμμετοχής, καθένα των οποίων έχει ονομαστική αξία 100.000 ευρώ. Κάθε κράτος μέλος του ΕΜΣ συμμετέχει στο κεφάλαιο καταβάλλοντας ποσό σύμφωνα με μία "κλείδα συμμετοχής". Αυτή η κλείδα είναι αυτή με την οποία συμμετέχουν τα κράτη-μέλη στο κεφάλαιο της ΕΚΤ.

Κάθε κράτος μέλος ανάλογα με το ποσό που καταβάλει, σύμφωνα με τα παραπάνω, παίρνει και αντίστοιχα μερίδια συμμετοχής, που αντιπροσωπεύουν και τις ψήφους του στο Συμβούλιο των Διοικητών. Τα μερίδια αυτά είναι ακατάσχετα από οποιονδήποτε και δεν μπορούν να δεσμευτούν με κανέναν τρόπο, ούτε να μεταβιβαστούν. Η ευθύνη κάθε κράτους μέλους του ΕΜΣ περιορίζεται μόνο στο ποσό της συμμετοχής του στο κεφάλαιο του ΕΜΣ και δεν ευθύνεται πέρα από το ποσό αυτό για όποιες υποχρεώσεις του ΕΜΣ προς τρίτους. Έτσι, η Ελλάδα συμμετέχει στο κεφάλαιο του ΕΜΣ με 19.716.900.000 ευρώ ή με 2,8167% (η ελληνική κλείδα) των ψήφων. Αναλυτικοί πίνακες με τα μερίδια και τις κλείδες όλων των χωρών υπάρχουν στο τέλος τής συνθήκης, ως παραρτήματα.

Σημαντική λεπτομέρεια: οι πέντε μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία) συγκεντρώνουν πάνω από το 80% των ψήφων που απαιτούνται για τη λήψη αποφάσεων.

Αν και το συνολικό κεφάλαιο είναι 700 δισεκατομμύρια, ο ΕΜΣ ξεκινάει με ένα "κεφάλαιο εκκίνησης" 80 δισεκατομμυρίων. Το κεφάλαιο αυτό καταβάλλεται σε πέντε ετήσιες δόσεις, που η κάθε μια της αντιστοιχεί στο 20% του ποσού που πρέπει κάθε κράτος μέλος να καταβάλει, αρχής γενομένης από την 2/1/2013. Αν δεν το καταλάβατε, αυτό σημαίνει ότι την άλλη μέρα τής πρωτοχρονιάς πρέπει να ακουμπήσουμε στο ταμείο τού ΕΜΣ (παγκουέ!) κάτι παραπάνω από 450 εκατομμυριάκια. Αν δεν καταλαβαίνετε ούτε αυτό το νουμεράκι, να σας πω ότι περίπου ισούται προς την ωφέλεια του κράτους από την κατάργηση του δώρου χριστουγέννων. Ελπίζω ότι τώρα έγινα κατανοητός.
Το Συμβούλιο των Διοικητών καλεί σε αυξήσεις κεφαλαίου, ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζονται στον ΕΜΣ, και τα κράτη μέλη πρέπει να καταβάλλουν το αντίστοιχο κάθε φορά ποσό που τους αναλογεί. Το Συμβούλιο των Διοικητών κάθε πέντε τουλάχιστον χρόνια επανεξετάζει το ανώτατο ύψος δανεισμού ενός κράτους μέλους και την επάρκεια του συνολικού κεφαλαίου τού ΕΜΣ.
[Θα συνεχίσουμε αύριο]

ΥΓ: Ξέρω ότι κάποιοι θα μου πουν πως όλα τούτα είναι ψιλοβαρετά. Επιτρέψτε μου να διαφωνήσω. Πρώτον: αρκετά μπινελίκια ρίξαμε τις τελευταίες μέρες και τα μπινελίκια δεν είναι το παν, όσο κι αν επιβάλλονται ενίοτε. Δεύτερον (και κυριώτερον): όποιος δεν γουστάρει να αφήνεται έρμαιο στα χέρια όσων των κυβερνούν, οφείλει να γνωρίζει τέτοια "ψιλοβαρετά" πράγματα. Αλλιώς, ας πάψει να διαμαρτύρεται κι ας πάει να διαβάσει Βηmagazino και Γαστρονόμο.

Cogito ergo sum