Τί είναι ο "Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας"; (2)

5. Αρχές και διαδικασία λειτουργίας

Ο ΕΜΣ ενεργοποιείται όταν συντρέξουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την χρηματοδότηση ενός κράτους-μέλους, αλλά μόνο υπό τον όρο ότι καταστρώνεται για το κράτος μέλος ένα πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής, "αντίστοιχο με τη σοβαρότητα των οικονομικών προβλημάτων και των χρηματοοικονομικών ανισορροπιών που αντιμετωπίζει".

Η εκτίμηση ότι συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις ανήκει στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου Διοικητών, το οποίο αποφασίζει ομόφωνα, ύστερα από έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνεργασία με την ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Αυτή η έκθεση αφορά την "βιωσιμότητα του χρέους" του κράτους-μέλους, παίρνοντας υπ' όψη τον "κίνδυνο της επίδρασης των αποτελεσμάτων του στα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ και σε τρίτες χώρες".

Αν από την ανάλυση του προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής προκύψει ότι το δημόσιο χρέος τού κράτους-μέλους μπορεί να επανέλθει σε "βιώσιμο δρόμο", τότε το κράτος-μέλος πρέπει να πάρει πρωτοβουλίες για να διατηρηθεί η έκθεση των ιδιωτών δανειστών του στα ομόλογα του χρέους του. Αν αντίθετα η ανάλυση δείξει ότι το δημόσιο χρέος του δεν είναι "βιώσιμο", τότε το κράτος-μέλος πρέπει να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις "με καλή πίστη" με τους δανειστές του ώστε "να εξασφαλίσει την άμεση ανάμειξή τους στην επαναφορά της βιωσιμότητας του χρέους".

Είναι σαφές ότι εδώ μιλάμε καθαρά για μηχανισμό ελεγχόμενης χρεωκοπίας: για να πάρει την οικονομική στήριξη το κράτος-μέλος, πρέπει να παρουσιάσει ένα αξιόπιστο πρόγραμμα συμμετοχής των ιδιωτών δανειστών του, σύμφωνα με την πρακτική του ΔΝΤ. Με άλλα λόγια, πρέπει να εξασφαλίσει μια συμφωνημένη μορφή χρεωκοπίας με τους δανειστές του. Εν συνεχεία, πρέπει να παρουσιάσει στον ΕΜΣ αυτή την συμφωνία και να εγκριθεί απ' αυτόν.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η διάταξη που θέτει στη παρ. 3 του άρθρου 12 η συνθήκη, σύμφωνα με την οποία όλες οι νέες κυβερνητικές εξασφαλίσεις των χωρών της ευρωζώνης (δηλαδή, τα κρατικά τους ομόλογα που θα εκδίδονται από τον Ιούλιο του 2013 και η αποπληρωμή τους θα υπερβαίνει τον ένα χρόνο) πρέπει να περιέχουν ομοιόμορφες "Ρήτρες Συλλογικής Δράσης", οι οποίες προβλέπουν διαδικασίες ρύθμισης του χρέους σε περίπτωση δυσκολίας αποπληρωμής του από τον οφειλέτη. Συνήθως, τέτοιες ρήτρες καθιερώνουν μία διαδικασία συνελεύσεων των δανειστών στις οποίες αποφασίζονται ρυθμίσεις αποπληρωμής με κάποια ενισχυμένη πλειοψηφία. Οι αποφάσεις που παίρνονται με αυτή την πλειοψηφία δεσμεύουν και εκείνους τους δανειστές που δεν συμφώνησαν ή δεν συμμετείχαν στη διαδικασία. Πρόκειται δηλαδή για πτωχευτικές διαδικασίες που προσπαθούν να περισώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα για τους δανειστές.

6. Μνημόνια Κατανόησης

Με τις διατάξεις τού άρθρυ 13 θεσμοθετούνται επίσημα τα "Μνημόνια Κατανόησης". Μετά την έγκριση της βοήθειας από το Συμβούλιο Διοικητών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σε συνεργασία με το ΔΝΤ και την ΕΚΤ) διαπραγματεύεται και συμφωνεί με το υπό πτώχευση κράτος-μέλος ένα Μνημόνιο Κατανόησης, το οποίο περιέχει (α) τους όρους της οικονομικής πολιτικής που πρέπει να ακολουθήσει το κράτος-μέλος και (β) ένα "πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής", το οποίο πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο Διοικητών για να εκταμιευθεί η πρώτη δόση. Η πιστή εφαρμογή του Μνημονίου ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία υποβάλλει εκθέσεις, στην βάση των οποίων το Συμβούλιο Διευθυντών αποφασίζει για την εκταμίευση των επόμενων δόσεων. Παράλληλα, ο ΕΜΣ δημιουργεί έναν μηχανισμό έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε να διασφαλίζεται η αποπληρωμή των δανείων από όσα κράτη παρουσιάζουν αδυναμία πληρωμών.

7. Χρηματοδότηση

Η κύρια μορφή χρηματοδότησης ενός κράτους-μέλους από τον ΕΜΣ είναι τα δάνεια. Επειδή ο ΕΜΣ δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα, η συνθήκη ορίζει ότι "ο ΕΜΣ έχει ως στόχο την πλήρη κάλυψη του χρηματοδοτικού και του λειτουργικού κόστους του και προσθέτει ένα εύλογο περιθώριο". Με άλλα λόγια, ο ΕΜΣ λέει: αφού δεν μπορείτε να βρείτε μόνοι σας δανεικά, σας δανείζουμε εμείς αλλά ας βγάλουμε και κάτι για τον κόπο μας. Ακριβώς όπως κάνει ο κάθε τοκογλύφος.

Συμπεράσματα

Πρώτα-πρώτα, η σύσταση του ΕΜΣ αποτελεί έμμεση πλην σαφή απόδειξη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιλαμβάνεται την επερχόμενη χρεωκοπία πολλών κρατών-μελών της και προσπαθεί να αναπτύξει μέτρα θωράκισης του κεφαλαίου ώστε να ελαχιστοποιήσει την αναπότρεπτη καταστροφή μεγάλου τμήματος αυτού του κεφαλαίου.

Επίσης, η σύσταση ενός τέτοιου μηχανισμού πιστοποιεί την βεβαιότητα ότι όχι μόνο δεν υπάρχει ορατή διέξοδος από την καπιταλιστική κρίση που βιώνουμε αλλά, αντίθετα, αναμένεται ότι η κρίση αυτή θα βαθύνει και η ύφεση θα συνεχιστεί. Έτσι, επιβεβαιώνεται η μαρξιστική ανάλυση, σύμφωνα με την οποία δεν είναι δυνατόν να ξαναρχίσει η διευρυμένη αναπαραγωγή κεφαλαίου (ή, όπως λένε οι αστοί πολιτικοί, "να αρχίσει η ανάπτυξη") αν δεν καταστραφεί μεγάλο τμήμα τού συσσωρευμένου κεφαλαίου.

Τέλος, η σύσταση του ΕΜΣ και, ειδικώτερα, η θεσμοθέτηση των "Μνημονίων Κατανόησης" με τον πλέον επίσημο τρόπο, ουσιαστικά "ξεβρακώνουν" πολιτικά όσους παραμυθιάζουν τον λαό με μπουρδολογίες περί "επαναδιαπραγμάτευσης" του Μνημονίου ή περί "απαγκίστρωσης" απ' αυτό. Πρέπει να είσαι τουλάχιστον αφελής για να πιστεύεις σε επαναδιαπραγματεύσεις και απαγκιστρώσεις, την ώρα που τα αφεντικά σου χαλκεύουν καινούργια δεσμά...

Cogito ergo sum