Κουλτούρα ...

Πολύς λόγος για τα ζητήματα παιδείας. Γίνεται και ξαναγίνεται ακόμα και σε επίπεδο σύγχυσης των όρων παιδεία και εκπαίδευση. Εκεί όμως που διαφαίνεται κάθε πτυχή, κάθε απόχρωση, κάθε τραγική συνέπεια του κοινωνικοεκπαιδευτικού επιπέδου μιας χώρας είναι η κουλτούρα. Η καλλιέργεια, γενική και ειδική. Αυτή που επιτρέπει την ανάπτυξη συνείδησης βασισμένης στην κοινή πείρα και γνώση. Ομοίως είναι η κουλτούρα που καθορίζει ιεράρχηση αναγκών και προτεραιοτήτων, ειδικά σε κρίσιμες στιγμές. Το ακαλλιέργητο κοινωνικό σύνολο είναι ευκολότερα χειραγωγήσιμο και μάλιστα με το ευκολότερο των τεχνασμάτων, που είναι να προτάσσεται η βιωματική πρωτογενής «ηθική» αντίληψη περί ζωής ως φελλός που σφραγίζει το μπουκάλι της άγνοιας. Σ' αυτή τη σαθρή ύφανση του κοινωνικού ιστού σταμπάρονται και ποτέ δεν κεντιούνται μύθοι θανατηφόροι που πολύ συχνά κοστίζουν ζωές.

Η θάλασσα, για παράδειγμα, είναι πολύ ωραίο πράγμα. Και για τη φύση και για τη ζωή μας. Για να την απολαύσει κανείς αγναντεύοντάς την ή πλατσουρίζοντας σε παραλίες δε χρειάζεται ενδεχομένως ειδική κουλτούρα. Δύσκολα θα μπερδέψει κανείς την αναδυόμενη αφρόεσσα Αφροδίτη με τον πίδακα της πετρελαιοπηγής σε θαλάσσια γεώτρηση... Ομως, και για να την κολυμπήσεις, να την πλεύσεις, να την κυβερνήσεις, να την διασχίσεις, να την δαμάσεις χρειάζεται πολλή γνώση, πολλή παιδεία, πολλή εκπαίδευση, συνεχής καλλιέργεια, συναίσθηση των ορίων και κυρίως ανάληψη του ενδεχόμενου κινδύνου να βρεθείς από τη χιλιοτραγουδισμένη αγκαλιά της στο φριχτό της πάτο. Δε γεννιέται έτσι αυθόρμητα και απρόσμενα, λυρικά και χαβαλεδιάρικα η ναυτοσύνη, έτσι που να γεμίζουνε τα καλοκαίρια και τ' αποκαλόκαιρα στην Ελλάδα με αναρίθμητους Μαγγελάνους, Χριστόφορους Κολόμβους, περατατζήδες του Αχέροντα και Ορφέα που παίζει τη λύρα του καβάλα στο δελφίνι. Δεν μπορείς να αναλύεις στην τηλεόραση το δυστύχημα, το πρόσφατο στην Αίγινα, με όρους κώδικα οδικής κυκλοφορίας ωσάν το κύμα να 'ναι τσιμέντο και η αντανάκλαση του νερού φανάρι πράσινο ή κόκκινο.

Αν πάρουμε για παράδειγμα τον προσανατολισμό, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι στο σχολείο μαθαίνεις τα ονόματα των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα, κανείς δεν σου μαθαίνει να ρωτάς καταρχάς, να δοκιμάζεις αφετέρου πώς να σταθείς σε ένα σημείο ξέροντας πού πέφτει η Ανατολή και πού η Δύση ή ας πούμε το απλό παιδικό από πού φυσά ο άνεμος αν βάλεις στο νερό έστω και χάρτινο καραβάκι. Θα μου πεις, υπάρχει και GPS. Που μετατρέπει σε πολύ καλό ταξιτζή κάποιον που πάτησε το πόδι του μόλις στην Αθήνα από τις στέπες της Ασίας. Μπορεί να ακούγεται χοντροκομμένο το παράδειγμα του προσανατολισμού, αλλά τη διαφορά της άνωσης του γλυκού με το αλμυρό νερό δύσκολα την γκουγκλάρεις κατά πελάγου. Η κουλτούρα της μαγκιάς για τους παλιότερους, της αυξημένης έκλυσης αδρεναλίνης λόγω ταχύτητας για τους νεότερους, αυτή την κουλτούρα του ρίσκου που μπορεί να σε στείλει απ' τα ναρκωτικά ως το να πατάς γκάζι δίπλα από κεφάλια λουομένων ή ξακριστά σε γκρεμούς είναι μια περισσότερο γενικευμένη μιμητική επιδειξιομανία και λατρεία να ξεχωρίσει ακόμα κι αναίτια το κεφάλι και η μούρη απ' το γενικό πολτό παρά κουλτούρα του δαμάζω τα στοιχειά της φύσης που απαιτεί γνώση και δέος κι όχι αποκοτιά της άγνοιας.

Το πρώτο μάθημα της θάλασσας είναι η συναίσθηση των ορίων. Των ορίων του κορμιού, του σκαριού, του καιρού, του φωτός κ.λπ κ.λπ κ.λπ. Είναι τυχερός ένας λαός σαν το δικό μας άμα ζει σ' αυτή και μ' αυτή και μπορεί να ξεχωρίσει τον καπετάνιο απ' τον εφοπλιστή. Το ναύτη απ' τον αστροναύτη. Αλλιώς πνίγεται αναθεματίζοντας τον... χειριστή.

ΥΓ: Δεν ξέρω αν είναι θέμα κουλτούρας αλλά ας μου λύσει κάποιος την απορία, γιατί είναι αποδεκτό και παραμένει συστηματικά ασχολίαστο, ωσάν απολύτως φυσικό, σ' αυτή την Ολυμπιάδα να παραστέκονται σε όλες τις απονομές μεταλλίων στρατιωτικοί των τριών όπλων της Βραζιλίας με γαλόνια και πηλήκια; Τέτοια χούντα ειρήνης πρώτη φορά βλέπω.

Λιάνα ΚΑΝΕΛΛΗ