Για ποια "σοβιετοποίηση" κάνει λόγο;

Σε άρθρο στα ΝΕΑ (12/8) με τίτλο «Σοβιέτ» ο πρώην υπουργός Παιδείας Κ. Αρβανιτόπουλος αναφέρεται στην κατάργηση του δικού του νόμου για την ιδιωτική εκπαίδευση, κατηγορώντας την σημερινή κυβέρνηση ότι με τις αλλαγές που επιφέρει «σοβιετοποιεί την ιδιωτική εκπαίδευση». Ας δούμε ορισμένες γενικότερες πλευρές του ζητήματος.

1. Η εκπαιδευτική πολιτική είναι κομμάτι της γενικότερης πολιτικής. Η εκπαίδευση ως κομμάτι του εποικοδομήματος (διατηρώντας και τη σχετική αυτοτέλεια της) βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση με την οικονομική βάση του κοινωνικοοικονομικού συστήματος, έχει ταξικό χαρακτήρα, εξυπηρετεί δηλαδή τις ανάγκες-επιδιώξεις της άρχουσας τάξης. Πολύ απλά. Δεν μπορεί να υπάρχει «σοβιετική εκπαίδευση» σε μία καπιταλιστική χώρα, πολύ περισσότερο δεν μπορεί να υπάρξει «σοβιετική» ιδιωτική εκπαίδευση! Απλά ο αρθρογράφος συνειδητά κάνει δύο ιδεολογικές-πολιτικές λαθροχειρίες:

α. Ταυτίζει την ακολουθούμενη πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με την πολιτική της πρώην ΕΣΣΔ (και) στο εκπαιδευτικό τομέα κατηγορώντας για «σοβιετοποίηση».

β. Αφού κάνει αυτό την εμφανίζει ως αδιέξοδη και αποτυχημένη μια και ο σοσιαλισμός ανατράπηκε.

2. Η επιμέρους ρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση για την ιδιωτική εκπαίδευση, να αιτιολογούν δηλαδή οι σχολάρχες τις απολύσεις εκπαιδευτικών που θα κάνουν, δεν αλλάζει το καθεστώς «γαλέρας» που επικρατεί εκεί, στις εργασιακές σχέσεις, πολύ περισσότερο όταν έρχεται νέα καταιγίδα για τα «εργασιακά». Η όλη πορεία της κυβέρνησης γύρω από το ζήτημα της ιδιωτικής εκπαίδευσης είναι μια συνεχής προσαρμογή προς τις θέσεις και τις απαιτήσεις των εργοδοτών. Ο «καυγάς» Ν.Δ και κυβέρνησης δεν μπορεί να κρύψει τη στρατηγική του; σύμπλευση και στο χώρο της εκπαίδευσης. Μια και οι δύο είναι πιστοί μαθητές-εφαρμοστές της στρατηγικής της ΕΕ και του γενικότερα του κεφαλαίου για την Παιδεία. Έτσι για παράδειγμα από κοινού υποστηρίζουν την γενίκευση της μαθητείας μέσω της οποία εξασφαλίζεται φτηνή ή και τζάμπα εργασία. για το κεφάλαιο. Μαζί υποστηρίζουν την μεγαλύτερη σύνδεση των Πανεπιστημίων και της Έρευνας πάντα για τις σύγχρονες ανάγκες του κεφαλαίου. Μαζί κάνουν λόγο για «αξιολόγηση», μα΄ζι υποστηρίζουν την υποχρηματοδότησή της κ.α .

3. Επειδή όμως κάνει απαξιωτική συνολική αναφορά για τη «σοβιετοποίηση της Παιδείας» ας αναφερθούμε σε ορισμένες-γενικά- πλευρές του εκπαιδευτικού συστήματος στην ΕΣΣΔ στηριγμένοι στην πλούσια αρθρογραφία-βιβλιογραφία που υπάρχει.

Α. Το νεαρό Σοβιετικό κράτος προχώρησε από την πρώτη στιγμή σε μέτρα για τη εξάλειψη του αναλφαβητισμού, την ταχύτατη γενίκευση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, την οικοδόμηση-μέσα από τεράστιες δυσκολίες και προβλήματα (χωρίς να λείπουν και τα λάθη) – της οκτάχρονης έως δεκάχρονης υποχρεωτικής αποκλειστικά δημόσιας και δωρεά πολυτεχνικής εκπαίδευσης. Το 1930, μόλις το νεαρό σοσιαλιστικό σύστημα, ανακοίνωσε πως περνά στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά (από 8 χρονών) για τουλάχιστον 4 τάξεις. Το 1939 αποφασίστηκε το πέρασμα στην 7τάξια υποχρεωτική εκπαίδευση, το 1958 στην 8τάξια, κι από το 1977 στην 10τάξια υποχρεωτική, γενική και μέση εκπαίδευση.

Β.  Ο κρατικός, δημόσιος και δωρεάν χαρακτήρας της εκπαίδευσης ήταν η βάση της εφαρμογής ενός ενιαίου τύπου εκπαίδευσης, της πολυτεχνικής. Όλα τα σχολεία γενικής μόρφωσης άνοιξαν για όλο το λαό και απαγορεύτηκαν τα ιδιωτικά. Καθιερώθηκε η δωρεάν Παιδεία και η κοινή φοίτηση των δύο φύλων στα σχολεία. Χωρίστηκε το σχολείο από την Εκκλησία και η Εκκλησία με τη σειρά της από το Κράτος. Απαγορεύτηκαν οι θρησκευτικές τελετές και η διδασκαλία οποιουδήποτε θρησκευτικού δόγματος στα σχολεία και καταργήθηκαν οι σωματικές τιμωρίες. Κατακτήθηκε το δικαίωμα των εθνικοτήτων να σπουδάζουν στη μητρική τους γλώσσα, τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία του σοβιετικού συστήματος κοινωνικής προσχολικής διαπαιδαγώγησης, εκπονήθηκαν και εφαρμόστηκαν νέες αρχές εισαγωγής στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα που πλέον άνοιξαν τις πόρτες τους στην εργατική τάξη και τους αγρότες που μέχρι το 1917 ήταν προνόμιο των ανώτερων τάξεων. Συνολικά, σε σχέση με την προπολεμική περίοδο, το μορφωτικό επίπεδο των Σοβιετικών ανθρώπων αυξήθηκε σχεδόν 7 φορές. Η εικόνα είναι ακόμα πιο αποκαλυπτική, αν κάποιος συγκρίνει ανά κοινωνικές ομάδες του πληθυσμού: Στους υπαλλήλους αυξήθηκε 2 φορές, στους εργάτες 10 φορές, στους κολχόζνικους (εργαζόμενοι στις συνεταιριστικές αγροτοκτηνοτροφικές μονάδες) πάνω από 40 φορές.

Γ.Τα στοιχεία μιλούν π.χ για την ανώτατη εκπαίδευση από μόνα τους: Στην ανώτατη εκπαίδευση, ο αριθμός των φοιτητών από 127,4 χιλιάδες το 1914, σκαρφάλωσε στους 542 χιλιάδες το 1937, για να φτάσει τα 2,15 εκατομμύρια το 1959, τα 4,8 εκ. το 1975 και τα 5 εκ. το 1987. Συνολικά, ο αριθμός των ανθρώπων που απόκτησαν ανώτατη μόρφωση από 1,2 εκατομμύρια το 1939 αυξήθηκε στα 21 εκατομμύρια ανθρώπους στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της ΕΣΣΔ, οι φοιτητές απολάμβαναν υψηλού επιπέδου παροχές, ως αποτέλεσμα της μέριμνας του σοβιετικού κράτους. Η φοίτηση ήταν απολύτως δωρεάν. Ο φοιτητής δεν πλήρωνε τίποτε για τα μαθήματα, τα εργαστήρια, τα βιβλία, τα αναλώσιμα, εξέταστρα κλπ. Είχαν δωρεάν πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες, νοσοκομειακή περίθαλψη, αθλητικές (γυμναστήρια, γήπεδα κ.ά.) και πολιτιστικές δραστηριότητες (αίθουσες, μουσικά όργανα κ.ά.).Μέσω του πανεπιστημίου, οι φοιτητές είχαν δωρεάν πρόσβαση σε τόπους διακοπών και αναψυχής, ενώ οργανώνονταν διάφορες τουριστικές διαδρομές. Όλα τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα διέθεταν εστίες και λέσχες, για να καλύπτουν τις ανάγκες των φοιτητών και σπουδαστών τους. Όσο για το επιστημονικό επίπεδο απλά να τονίσουμε ότι στην ΕΣΣΔ αναλογούσαν τα 20-25% των νέων τεχνικών λύσεων και επεξεργασιών (εφευρέσεις) που καταχωρούνταν κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο. Και φυσικά μετά την λήψη πτυχίου δεν υπήρχε πρόβλημα επαγγελματικής εξασφάλισης!

Αλέκος Χατζηκώστας