Επιτομή της αντιλαϊκής στρατηγικής και της επίθεσης στη συνείδηση των γυναικών

Τις βασικές πλευρές της πολιτικής της ΕΕ όσον αφορά την ισότητα των φύλων επανέφερε το μη δεσμευτικό ψήφισμα «σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών μετά το 2015», που υιοθέτησε το Ευρωκοινοβούλιο την περασμένη Τρίτη. Το ψήφισμα περιλαμβάνει λίγο από όλα: Ευχολόγια για την καταπολέμηση του φαινομένου της βίας ενάντια στις γυναίκες, διακηρύξεις για τη συμμετοχή των γυναικών στη «λήψη αποφάσεων» και στα «όργανα εξουσίας», στόχους για την προώθηση πολιτικών «συμφιλίωσης» της εργασίας και της οικογένειας, παραινέσεις για τη στήριξη της «γυναικείας επιχειρηματικότητας» και άλλα παρόμοια.

Παρά την αντιπαράθεση ανάμεσα στις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και της κεντροδεξιάς, γύρω από το ποιος ενδιαφέρεται περισσότερο για τα δικαιώματα των γυναικών και μπορεί υποτίθεται να τα εξασφαλίσει, ο παρονομαστής είναι κοινός: Και οι μεν και οι δε τσακώνονται για το ποιος μπορεί να εφαρμόσει καλύτερα την ίδια στρατηγική, που ισοπεδώνει τα δικαιώματα των γυναικών των λαϊκών οικογενειών σε κάθε τομέα της ζωής τους.

«Η ισότητα των φύλων έχει ουσιαστική σημασία ως στρατηγικός στόχος για την επίτευξη των γενικών στόχων της ΕΕ, όπως το επιδιωκόμενο ποσοστό απασχόλησης στο πλαίσιο της στρατηγικής "Ευρώπη 2020"», αναφέρει το ψήφισμα, και προσθέτει ότι «σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ, η πλήρης σύγκλιση των ποσοστών συμμετοχής των δύο φύλων θα επέφερε αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ κατά 12,4% έως το 2030». Ομως, η αύξηση της απασχόλησης των γυναικών περνά μέσα από τη γενίκευση της «ευελιξίας» στις εργασιακές σχέσεις. Ετσι, το ψήφισμα επισημαίνει για μια ακόμα φορά τη «σπουδαιότητα της ύπαρξης ευέλικτων μορφών εργασίας που επιτρέπουν σε γυναίκες και άνδρες να συνδυάζουν την επαγγελματική και οικογενειακή ζωή».

"Ισορροπία" οικογένειας και εργασίας...

Στο όνομα της «συμφιλίωσης» και της «ισορροπίας» μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, επεκτείνονται οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, με το περιτύλιγμα της πολιτικής που λένε ότι διευκολύνει τις γυναίκες. Παράλληλα, το ψήφισμα κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην «ανάγκη διεξαγωγής εκστρατειών ευαισθητοποίησης για τον ισομερή επιμερισμό των οικιακών εργασιών και των καθηκόντων περίθαλψης και φροντίδας» ανάμεσα στα δύο φύλα. Η «ισοκατανομή», το μοίρασμα των ευθυνών ανάμεσα στο ζευγάρι, παρουσιάζεται ως αυτό που θα δώσει τη λύση στα οξυμένα προβλήματα. Διπλά και τριπλά κερδισμένο το κεφάλαιο: Αυξάνει τη «γυναικεία απασχολησιμότητα» και επεκτείνει τις μορφές απασχόλησης που βασίζονται στις αρχές της «ευελφάλειας» και στα δύο φύλα. Μεταφέρει την ευθύνη των «οικογενειακών υποθέσεων», κατά κύριο λόγο της φροντίδας των παιδιών αλλά και άλλων εξαρτώμενων μελών, στο ζευγάρι και απαλλάσσει το κράτος από την υποχρέωση να παρέχει δημόσιες και δωρεάν υποδομές και υπηρεσίες, δίνει ώθηση στην εμπορευματοποίηση και στην ιδιωτικοποίησή τους.

...και "οικονομικά προσιτές" υπηρεσίες

Κομμένη και ραμμένη στα παραπάνω είναι η αναφορά που γίνεται στην ανάγκη «να αυξηθούν η διαθεσιμότητα, η ποιότητα και η προσβασιμότητα οικονομικά προσιτών υπηρεσιών περίθαλψης και φροντίδας παιδιών». Η ΕΕ έχει, ήδη από το 2002, θέσει τους λεγόμενους «στόχους της Βαρκελώνης». Με αυτούς απέβλεπε στη δημιουργία υπηρεσιών «παιδικής μέριμνας», που να καλύπτουν το 33% των βρεφών μέχρι 3 ετών και το 90% των παιδιών από 3 ετών έως την ηλικία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», που ανεβάζει τον πήχη για τη γυναικεία απασχόληση στο 75%, οι στόχοι αυτοί προσαρμόστηκαν αντίστοιχα. Πλέον, αφορούν την κάλυψη των παιδιών ηλικίας έως 3 ετών σε ποσοστό 50% και όλων των νηπίων από 3 ετών μέχρι την έναρξη της υποχρεωτικής εκπαίδευσης.

Μια προσεκτική ματιά στους στόχους αυτούς αρκεί για να γίνει σαφές ότι δεν αφορούν τη δημιουργία ενός δικτύου αποκλειστικά δημόσιων και δωρεάν, ποιοτικών υπηρεσιών και υποδομών για την προσχολική αγωγή. Η πολιτική της ΕΕ, όπως αποτυπώνεται και στο πρόσφατο ψήφισμα, αποβλέπει σε υπηρεσίες «προσβάσιμες», «διαθέσιμες» και «προσιτές οικονομικά». Δηλαδή, υπηρεσίες που θα παρέχονται επί πληρωμή, αλλά το κόστος τους δε θα είναι απαγορευτικό, προκειμένου οι εργαζόμενοι γονείς να μπορούν να κάνουν χρήση τους.

Οσο για τον τρόπο που μπορούν να εξασφαλιστούν οι υπηρεσίες αυτές, ενώ οι κοινωνικές δαπάνες μειώνονται όλο και περισσότερο, το ψήφισμα αποτυπώνει την κατεύθυνση που δίνει η ευρωενωσιακή πολιτική: «Η καλύτερη διαθεσιμότητα παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών εξαρτάται όχι μόνο από τις αναγκαίες δημόσιες πολιτικές, αλλά και από τη δημιουργία κινήτρων για τους εργοδότες ώστε να προτείνουν τέτοιες λύσεις», αναφέρει χαρακτηριστικά. Ο δρόμος που δείχνει η ΕΕ είναι η «επένδυση» των επιχειρήσεων σε δομές όπου οι εργαζόμενες μητέρες θα μπορούν να «παρκάρουν» το παιδί τους ώστε να είναι διαθέσιμες στον εργοδότη όποτε και για όσο χρόνο τις χρειάζεται, και όχι παροχή ολοκληρωμένης προσχολικής αγωγής για όλες τις ηλικίες και συμβολή στην κοινωνικοποίηση των παιδιών. Ετσι, οι γονείς θα βρίσκονται σε πλήρη εξάρτηση από τον εργοδότη, αφού μια ενδεχόμενη απόλυση θα στέλνει τους ίδιους στην ανεργία και ταυτόχρονα θα αφήνει το παιδί τους εκτός παιδικού σταθμού. Προφανείς είναι και οι επιπτώσεις στην ποιότητα της προσχολικής αγωγής, με δεδομένο ότι ο παιδικός σταθμός δεν αντιμετωπίζεται ως δικαίωμα των παιδιών αλλά περίπου ως «αναγκαίο κακό» για τους εργοδότες.

Αναχρονιστικές απόψεις χέρι χέρι με ανορθολογικές αντιλήψεις

Αξίζει να σημειωθεί πως στην προσπάθειά τους να διαφοροποιηθούν και να αντιπαρατεθούν με τη σοσιαλδημοκρατία, οι δυνάμεις του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος αξιοποίησαν για μια ακόμα φορά το θέμα των αμβλώσεων και την αναφορά του ψηφίσματος στην ανάγκη τα κράτη - μέλη να διασφαλίσουν «υπηρεσίες στον τομέα της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωμάτων, ασφαλούς και νόμιμης άμβλωσης και αντισύλληψης» για τις γυναίκες.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι αμβλώσεις γίνονται επίκεντρο της αντιπαράθεσης και της προσπάθειας να ενισχυθεί το δίπολο ανάμεσα στη σοσιαλδημοκρατία και την κεντροδεξιά. Αντίστοιχο σκηνικό είχε στηθεί στα τέλη του 2013, όταν το Ευρωκοινοβούλιο είχε απορρίψει έκθεση με θέμα τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών. Το κείμενο της έκθεσης είχε εγκριθεί από την Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα των Φύλων, από τις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και του οπορτουνισμού, στη συνέχεια όμως «μπλοκαρίστηκε» στην Ολομέλεια, από την πλειοψηφία των κεντροδεξιών ευρωβουλευτών. Και με αφορμή το νέο ψήφισμα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα επαναφέρει την ίδια θέση: Πως θεωρεί τις κυβερνήσεις των κρατών - μελών ως τις μόνες αρμόδιες να αποφασίσουν για το ζήτημα της άμβλωσης, να αποφασίζουν, δηλαδή, αν θα επιτρέπουν ή θα απαγορεύουν την πραγματοποίησή της.

Ενώ το ζήτημα των αμβλώσεων αξιοποιείται για την αναζωπύρωση αντιδραστικών και αναχρονιστικών απόψεων, σύμφωνα με τις οποίες τα παιδιά και η οικογένεια αποτελούν ή πρέπει να αποτελούν τον βασικό ρόλο, ακόμα και τον αποκλειστικό προορισμό, για τις γυναίκες, το παζλ συμπληρώνεται από τις ανορθολογικές θεωρίες που προωθεί το ψήφισμα. Συγκεκριμένα, το κείμενο του ψηφίσματος ζητά να εξασφαλιστεί ότι «τα κράτη - μέλη θα καταστήσουν δυνατή την πλήρη νομική αναγνώριση του προτιμώμενου φύλου ατόμου, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής ονόματος, αριθμού κοινωνικής ασφάλισης και άλλων δεικτών φύλου στα έγγραφα ταυτότητας». Το αίτημα αφορά, με άλλα λόγια, τη δυνατότητα καθενός και καθεμιάς να «επιλέγει» το φύλο που αναγράφεται στα δημόσια έγγραφα που τους αφορούν. Επίσης, απευθύνει έκκληση προς την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας να διασφαλίσει ότι «η ποικιλομορφία φύλου στην παιδική ηλικία δεν θεωρείται παθολογική κατάσταση». Η επιμονή σ' αυτό το ζήτημα «περί ποικιλομορφίας φύλου» από την παιδική ηλικία, όσο και αν παρουσιάζεται ως «προοδευτική άποψη» (επειδή τάχα αφήνει την ελευθερία επιλογής φύλου, λες και τα παιδιά γεννιούνται με ουδέτερο φύλο), έχει πρωταρχικά κοινωνική διάσταση, την οποία το σύστημα πασχίζει να την ενσωματώσει στις δικές του αντιδραστικές αξίες με στόχευση την καλλιέργεια ψυχολογίας δήθεν απελευθέρωσης από στερεότυπα, όταν δημιουργεί νέα, όπως αυτό του «κοινωνικού φύλου», που ενισχύουν την ενσωμάτωση και τη χειραγώγηση.

Ρυθμίσεις όπως οι παραπάνω, που παρουσιάζονται ως προοδευτικές, δίνουν στρεβλό περιεχόμενο στην έννοια της ισότητας, ενώ την ίδια στιγμή βαδίζουν χέρι χέρι με τις αναχρονιστικές και οπισθοδρομικές απόψεις και πρακτικές. Ετσι, για παράδειγμα, δε λείπουν οι περιπτώσεις χωρών στις οποίες η άμβλωση υπόκειται σε σοβαρούς περιορισμούς και προϋποθέσεις ενώ κάθε άτομο μπορεί να μεταβάλει το φύλο που αναγράφεται στα δημόσια έγγραφά του με μια απλή αίτηση.

Ευτυχία ΧΑΪΝΤΟΥΤΗ