Οι αστοί μιλούν για "πόλεμο πετρελαίου"

"Αμετάβλητη στα 30 εκατ. βαρέλια την ημέρα αποφάσισε να κρατήσει την παραγωγή του ο OPEC κατά την τελευταία συνεδρίαση στη Βιέννη. "Κρατήσαμε το ανώτατο όριο, έχουμε δεσμευτεί για το όριο", δήλωσε ο υπουργός Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, Ali al-Naimi, μιλώντας σε δημοσιογράφους στη Βιέννη", σύμφωνα με την ιστοσελίδα «energypress», 5/6/2015. Ετσι, συνεχίζουν τη στρατηγική διατήρησης των μεριδίων στην αγορά και υπονόμευσης των ανταγωνιστών τους.

Στην «Καθημερινή», 22/5/2015, γράφτηκε ότι: «Παρά την ανάκαμψη που έχουν σημειώσει τελευταία οι τιμές του πετρελαίου, με το αργό στις ΗΠΑ να κυμαίνεται σε επίπεδα πάνω από τα 60 δολάρια το βαρέλι και το Brent να πλησιάζει τα 66 δολάρια το βαρέλι, η δραματική πτώση του "μαύρου χρυσού" που προηγήθηκε, οδήγησε σε αναβολή ή και πλήρη ακύρωση ενεργειακά σχέδια αξίας άνω των 100 δισ. δολαρίων. Η αναδίπλωση της πετρελαϊκής βιομηχανίας ανά τον κόσμο έχει οδηγήσει σε χιλιάδες απολύσεις και σε επιβράδυνση την αμερικανική βιομηχανία σχιστολιθικών.

Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ των "Financial Times", έχουν μειωθεί οι δαπάνες σε 26 μεγάλα ενεργειακά σχέδια ανά τον κόσμο, στα οποία συμμετέχουν κολοσσοί όπως η "Royal Dutch Shell", η "ConocoPhillips" και η "Statoil" (...) 61 νέα ενεργειακά σχέδια είναι ασύμφορα από οικονομικής απόψεως, όταν η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται στα 60 δολάρια το βαρέλι. Αυτό σημαίνει πως κινδυνεύουν να ακυρωθούν κεφαλαιακές δαπάνες ύψους άνω των 750 δισ. δολαρίων (...) Αν οι τιμές διατηρηθούν στα υφιστάμενα χαμηλά επίπεδα, θα μειωθούν κατά τουλάχιστον 50% οι επενδύσεις σε ενεργειακά σχέδια σε 17 χώρες».

Μια υπόθεση όχι καινούργια

Η υπόθεση του πετρελαίου δεν είναι καινούργια. Απασχολεί πολύπλευρα τη διεθνή οικονομία με τις διακυμάνσεις των τιμών και την ποσότητα παραγωγής, δύο μεγέθη τα οποία ενίοτε αλληλοεξαρτώνται, αν και υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που τα επηρεάζουν, ιδιαίτερα την τιμή. Παράγοντες όπως η αυξομείωση προσφοράς - ζήτησης (η εξέλιξη της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, πιο σωστά ο κύκλος της διευρυμένης αναπαραγωγής του κεφαλαίου, επιδρά σ' αυτό), οι πόλεμοι σε περιοχές όπου υπάρχουν κράτη που παράγουν πετρέλαιο, η επιβολή εμπάργκο (π.χ. Ιράν), πολλές φορές και τα χρηματιστηριακά παιχνίδια. Ηταν μερικά χρόνια πριν, όταν η τιμή του πετρελαίου έπεφτε συνεχώς και μάλιστα έχασε το 50%.

Με δεδομένη την τεράστια πτώση της τιμής, άρχισε μια συζήτηση διεθνώς ως προς το γιατί ο ΟΠΕΚ δεν παίρνει μέτρα συγκράτησης της πτώσης της τιμής, μειώνοντας την ημερήσια παραγωγή του, παρότι τα κράτη - μέλη του χάνουν σε έσοδα και κέρδη. Σε ρεπορτάζ της «Ημερησίας», 24/12/2014, αναφερόταν: «Χώρες που πλήττονται από τη "βουτιά" των τιμών του πετρελαίου από τα 115 στα 60 δολ./βαρέλι, όπως η Βενεζουέλα, η Ρωσία και το Ιράν, κάνουν λόγο για συντονισμένη προσπάθεια της Σαουδικής Αραβίας και του παραδοσιακού συμμάχου της, των ΗΠΑ, να αποδυναμώσουν τις οικονομίες και τη γεωπολιτική θέση των αντιπάλων τους».

Στο ίδιο ρεπορτάζ, όμως, εκφραζόταν και η εξής άποψη: «Σύμφωνα με τη "Wall Street Journal", η νέα πολιτική του Ριάντ δε συναρτάται με την παλαιά συμμαχία της με την Ουάσιγκτον, αλλά με τη νέα αντιπαλότητα μεταξύ των δύο, καθώς η εκρηκτική αύξηση της αμερικανικής παραγωγής Ενέργειας, χάρη στην εκμετάλλευση των σχιστολιθικών κοιτασμάτων (shale), κατέστησε τις ΗΠΑ βασικό ανταγωνιστή της Σαουδικής Αραβίας. Το Ριάντ θεωρεί ότι οι χαμηλότερες τιμές θα οδηγήσουν σε περιορισμό της προσφοράς από τα ακριβότερα shale κοιτάσματα, συνεισφέροντας στη διατήρηση του μεριδίου αγοράς των χαμηλότερου κόστους παραγωγών του ΟΠΕΚ. Εκτιμά ότι η σαουδαραβική οικονομία (που στηρίζεται κατά 90% στο πετρέλαιο) μπορεί να αντέξει για τουλάχιστον δύο χρόνια τις χαμηλές τιμές (...) ενώ πολλοί παραγωγοί δε θα αντέξουν και θα βγουν εκτός αγοράς. Είναι, όμως, στοίχημα υψηλού ρίσκου».

Αντικειμενικά, διαμορφώθηκαν συνθήκες οξύτατου ανταγωνισμού γύρω από την τιμή του πετρελαίου και τα μερίδια της παγκόσμιας αγοράς. Η Σαουδική Αραβία επέμενε και αυτό τελικά αποφάσισε ο ΟΠΕΚ, να μη μειώσουν την παραγωγή και έτσι να διατηρήσουν τα μερίδιά τους στην παγκόσμια αγορά και ας χάνουν έσοδα και κέρδη, «χτυπώντας» τα μονοπώλια των ΗΠΑ που παράγουν σχιστολιθικό πετρέλαιο ή αέριο και δεν μπορούν, λόγω μεγάλου κόστους, να αντέξουν για πολύ τις μειωμένες τιμές.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του «Εθνους», 15/10/2014, «το κόστος εξόρυξης πετρελαίου ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 2 - 3 δολάρια το βαρέλι ενώ για να βγάλουν οι Αμερικανοί ένα βαρέλι πετρέλαιο από σχιστολιθικά κοιτάσματα, μπορεί το κόστος να φτάσει μέχρι και στα... 50 (!!!) δολάρια, δηλαδή 25 φορές ακριβότερο!».

Μαίνονται οι ανταγωνισμοί

Επομένως, φαίνεται ότι μαίνονται και συνεχίζουν οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στα κράτη που παράγουν πετρέλαιο. Βεβαίως, σε συνθήκες παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, η παραγωγή μειώνεται, επομένως και η κατανάλωση Ενέργειας, άρα και η ζήτηση πετρελαίου. Η μείωση της ζήτησης φέρνει και πτώση της τιμής. Ταυτόχρονα, οι ενδομονοπωλιακοί ανταγωνισμοί μπορεί να ρίχνουν και τις τιμές. Εδώ εντάσσονται και οι πολιτικές σκοπιμότητες που έχουν σχέση με την υπονόμευση καπιταλιστικών οικονομιών από ανταγωνίστριες καπιταλιστικές οικονομίες, όταν η πώληση Ενέργειας αποτελεί σημαντικό παράγοντα ανάπτυξής τους. Και χρησιμοποιούν, σε συνθήκες χαμηλών τιμών, το όπλο της μη μείωσης της παραγωγής, με δεδομένο το περιθώριο κέρδους (π.χ. μονοπώλια Σαουδικής Αραβίας), χτυπώντας τον ανταγωνιστή (μονοπώλια ΗΠΑ), που, με το σχιστολιθικό, έχουν ζημιά με τη χαμηλή τιμή.

Αρθρο στο «Capital.gr», 15/4/2015, έγραφε: «Η επανάσταση του σχιστόλιθου στις ΗΠΑ, που ώθησε την παραγωγή αργού πετρελαίου στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 40 ετών, μοιάζει να φτάνει στο τέλος της.

Η παραγωγή των αποδοτικών σχηματισμών σχιστόλιθου, όπως αυτών στο κοίτασμα Bakken της Βόρειας Ντακότα, αναμένεται να μειωθεί κατά 57.000 βαρέλια ημερησίως το Μάη, σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Πληροφορίας Ενέργειας (ΕΙΑ). Είναι η πρώτη φορά που η ΕΙΑ "βλέπει" συρρίκνωση της παραγωγής, από όταν ξεκίνησε να καταγράφει τα μηνιαία δεδομένα γεωτρήσεων, το 2013. "Οδεύουμε προς έναν αναπόφευκτο γκρεμό", λόγω της μείωσης των εξεδρών γεώτρησης, λέει ο Carl Larry, επικεφαλής αγοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου της "Frost & Sullivan".

Η παραγωγή στην περιοχή Eagle Ford του Τέξας, το δεύτερο μεγαλύτερο κοίτασμα των ΗΠΑ, αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 33.000 βαρέλια ημερησίως το Μάη.

Ο αριθμός πετρελαιοπηγών σε λειτουργία σε όλη τη χώρα υποχώρησε κατά 42, την περασμένη εβδομάδα, στις 760 - οι λιγότερες από το Δεκέμβρη του 2010 -, σύμφωνα με την εταιρεία πετρελαϊκών υπηρεσιών "Baker Hughes".

Η παραγωγή από σχιστόλιθο έχει πάρει ήδη την κατιούσα, με τη συνολική παραγωγή των ΗΠΑ να αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 70.000 βαρέλια ημερησίως, στο διάστημα Μάη - Ιούνη».

Φαίνεται, λοιπόν, ότι, για την ώρα, η Σαουδική Αραβία επιβεβαιώνεται σε σχέση με το αμερικανικό σχιστολιθικό πετρέλαιο.

Ταυτόχρονα, άρθρο στην «Ημερησία», 14/5/2015, από τους «Financial Times», έγραφε:

«Η μεγαλύτερη εποπτική αρχή για την Ενέργεια στον κόσμο, η "International Energy Agency" (IEA), αναφέρει ότι η μάχη για το μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά μεταξύ του ΟΠΕΚ και των ανταγωνιστών του με υψηλό κόστος παραγωγής "μόλις άρχισε" (...) Η αύξηση της παραγωγής από τις ΗΠΑ έχει χαμηλώσει σε ρυθμό, λόγω της μείωσης των τιμών (...) "Είναι πρόωρο να πούμε ότι ο ΟΠΕΚ έχει κερδίσει τη μάχη για μερίδιο στην αγορά, η μάχη μόλις έχει αρχίσει".

Η απόφαση του ΟΠΕΚ, υπό την καθοδήγηση της Σαουδικής Αραβίας, να μη μειώσει την παραγωγή και να αγωνιστεί για το μερίδιό του στην αγορά έναντι ανταγωνιστών με ακριβότερη παραγωγή, ήταν μόνο το πρώτο βήμα μιας ευρύτερης στρατηγικής, έγραψε η ελεγκτική αρχή». Το άρθρο κάνει λόγο για «μείωση κατά 60% των αντλιών εξόρυξης» στις ΗΠΑ.

Ετσι, η «Καθημερινή», 3/6/2015, αναφέρει ότι: «Νικητής στον πόλεμο του πετρελαίου φαίνεται να αναδεικνύεται μέχρι στιγμής τουλάχιστον ο ΟΠΕΚ, καθώς η στρατηγική του να μη μειώσει την παραγωγή, παρά τις χαμηλές τιμές του "μαύρου" χρυσού, εξωθεί τους ανταγωνιστές του σε μείωση της δικής τους παραγωγής (...) Βέβαιος για την επιτυχία της στρατηγικής του διεθνούς καρτέλ δηλώνει ο υπουργός Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας, Αλί αλ Ναϊμί (...) Οι επενδυτές εγκαταλείπουν τις μετοχές των αμερικανικών πετρελαϊκών που έχουν σημειώσει τη χειρότερη απόδοση ανάμεσα στις εταιρείες του δείκτη S&P 500».

Σύνθετη ιστορία

Οι τιμές του πετρελαίου είναι βεβαίως ένας παράγοντας ανταγωνισμών, αλλά και τα μερίδια στην παγκόσμια αγορά είναι επίσης ένας τέτοιος παράγοντας. Η διαπάλη γύρω απ' αυτόν μαίνεται, αλλά δεν έχει σχέση μόνο με την τωρινή παραγωγή. Αλλωστε, αυτή μπορεί να αυξάνεται (π.χ. σε περίπτωση καπιταλιστικής ανάκαμψης θα υπάρξει αύξηση της ζήτησης, που θα επιδράσει και στις τιμές αλλά και στις κόντρες για τα μερίδια), με δεδομένη την ύπαρξη νέων κοιτασμάτων, ενώ φαίνεται να επιδρά και στη διαμόρφωση διεθνών συμμαχιών και αντίπαλων, ταυτόχρονα, στρατοπέδων. Δύο παραδείγματα: Τα τεράστια κοιτάσματα της Αρκτικής ωθούν σε ανταγωνισμούς. Ταυτόχρονα, η επιμονή των ΗΠΑ για πολλαπλές πηγές ενεργειακής τροφοδότησης της ΕΕ, που στόχο έχει να μειώσει την αγορά ρωσικού αερίου από τα κράτη - μέλη της ΕΕ, έχει διπλό στόχο. Την υπονόμευση της οικονομίας της Ρωσίας (ένα μέρος αυτής της τακτικής είναι και η Ουκρανία), αλλά και την προώθηση της δικής της παραγωγής σε σχιστολιθικό πετρέλαιο και αέριο, στο πλαίσιο της ευρωατλαντικής σχέσης. Υπάρχει, επίσης, και το Ιράν, όπου έως τώρα υπήρχε από ΗΠΑ και ΕΕ εμπάργκο στην αγορά πετρελαίου, ενώ τώρα φαίνεται πως του ανοίγονται νέες αγορές, ιδιαίτερα στην ΕΕ.

Αυτή η «ιστορία πετρελαίου» είναι πολύ πιο σύνθετη απ' ό,τι φαίνεται, με ένα κουβάρι ανταγωνισμών σε πολλά επίπεδα και γεωγραφικά σημεία του πλανήτη. Πού θα καταλήξει; Θα αφήσουν οι ΗΠΑ την υπόθεση χωρίς απάντηση και ποια θα 'ναι; Η εξελισσόμενη ιστορία με την Υεμένη και τη Σαουδική Αραβία είναι μέρος και αυτού του προβλήματος; Θα υπάρξουν οξυμένες κόντρες με το Ιράν; Δεν μπορεί κανείς να πει τι θα γίνει, άλλωστε το θέμα δεν αποτελεί στοιχείο «προφητείας». Ενα πρέπει να είναι καθαρό: Οι ανταγωνισμοί γύρω από την Ενέργεια οξύνονται και αποτελούν «φιτίλι» για ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Και πληρώνουν οι λαοί με κάθε κόστος και με τη ζωή τους, για τα συμφέροντα των εχθρών τους. Γι' αυτό πρέπει να ακολουθήσουν το δικό τους αντιμονοπωλιακό, αντικαπιταλιστικό δρόμο.

Λ.