Αλλαγές στην Ευρωζώνη;

Η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ έχει ήδη προετοιμαστεί με το βασικό της θέμα να είναι ένα, αν όχι το μοναδικό: Η συζήτηση για το σχέδιο αλλαγών στην Ευρωζώνη ώστε να μπορεί να λειτουργεί ούτε λίγο ούτε πολύ περίπου ως ενιαία οντότητα. Αλλωστε, είχε δει το φως της δημοσιότητας ως «μυστικό σχέδιο Μέρκελ - Ολάντ» στη γερμανική εφημερίδα «Die Zeit».

Στη χτεσινή ηλεκτρονική έκδοση της «Ημερησίας», αναφέρεται ως «όραμα των Τουσκ, Γιούνκερ, Σουλτς, Ντάισελμπλουμ και Ντράγκι για το μέλλον της Ευρωζώνης και πώς αυτή θα μπορούσε να γίνει πιο ισχυρή και πιο ανθεκτική σε κρίσεις όπως η ελληνική, που παρουσιάζεται σε κείμενο 27 σελίδων σύμφωνα με την "Deutsche Welle". Το κείμενο φέρει τον τίτλο "Ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της Ευρωζώνης". Διακηρυγμένος στόχος είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσιών στις Βρυξέλλες ή η εμβάθυνση της ομοσπονδιοποίησης με στόχο τον καλύτερο συντονισμό της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη σε έναν χρονικό ορίζοντα δεκαετίας. Η υλοποίηση του στόχου προβλέπεται να γίνει σε τρεις φάσεις.

Στην πρώτη περιλαμβάνεται η εμβάθυνση της τραπεζικής ένωσης με την εξασφάλιση των τραπεζικών καταθέσεων αποταμιευτών, την απαγόρευση μονομερούς υιοθέτησης συντελεστών ΦΠΑ, γιατί αυτό θα επιδρούσε και στην υπόλοιπη Ευρωζώνη ή την εκπροσώπηση της Ευρωζώνης στο ΔΝΤ με μία έδρα. Στη δεύτερη φάση περιλαμβάνεται η πρόβλεψη ενός υπουργού Οικονομικών της Ευρωζώνης, με ένα υπουργείο Οικονομικών με δικό του προϋπολογισμό, που να ζητά μεταρρυθμίσεις και να μπορεί να εξουδετερώνει "οικονομικά σοκ". Ολα αυτά οδηγούν στην τελευταία φάση και στο κύριο ερώτημα, που το ίδιο το κείμενο αποφεύγει να θέσει ανοιχτά: Εάν είναι απαραίτητη και η τροποποίηση των ευρωπαϊκών συνθηκών, έτσι ώστε από τη νομισματική ένωση να προκύψει και μια πολιτική ένωση. Ο λόγος έχει να κάνει με τις διαφωνίες των πέντε συγγραφέων του».

Υπάρχουν, λοιπόν, στοιχεία στο σχέδιο που επιβεβαιώνουν ότι ανιχνεύουν τρόπους παραπέρα ενιαιοποίησης της πολιτικής της Ευρωζώνης, ενώ επιδιώκουν μια μορφή πολιτικής ενοποίησης: Η συγκέντρωση εξουσιών στα διακρατικά όργανα, ο υπουργός Οικονομικών, η μία, ενιαία εκπροσώπηση στο ΔΝΤ, η εμβάθυνση της τραπεζικής ένωσης, η επιδίωξη ενιαίας φορολογικής πολιτικής (π.χ. απαγόρευση μονομερούς υιοθέτησης συντελεστών ΦΠΑ κ.λπ.). Σύμφωνα με την «Die Zeit», το σχέδιο περιλαμβάνει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της Ευρωζώνης με ιδιαίτερο σώμα μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο.

Το κίνητρο για την παραπέρα εμβάθυνση της διακρατικής ενοποίησης της Ευρωζώνης λένε ότι προέκυψε λόγω οικονομικής κρίσης, αλλά δεν είναι όλη η αλήθεια. Πράγματι, σε όλη την περίοδο της κρίσης και με δεδομένο ότι η ύπαρξη κοινού νομίσματος δυσκόλευε τη διαχείρισή της σε όφελος του κεφαλαίου άνοιξε συζητήσεις για το πώς μπορεί να θωρακίζεται η οικονομία της Ευρωζώνης από το ενδεχόμενο ξεσπάσματος οικονομικής κρίσης σε κάποιο κράτος - μέλος. Υπήρξαν απόψεις που κατέληγαν ότι το ευρώ, η οικονομία της Ευρωζώνης δεν είναι θωρακισμένα, επειδή η Ενωση είναι μόνο νομισματική και όχι και οικονομική. Ως παράδειγμα χρησιμοποιούσαν τις ΗΠΑ, με τις Πολιτείες που είναι ενωμένες σε Ομοσπονδία, επομένως έχουν και νομισματική και οικονομική και πολιτική ένωση, γι' αυτό λένε ότι αντιμετώπισαν επαρκώς και θετικά την κρίση σε όφελος του κεφαλαίου.

Να θυμίσουμε, όμως, ότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ έκανε λόγο για τη δημιουργία Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης (ΟΝΕ), που έγινε προσπάθεια να υλοποιηθεί με τη Συνθήκη του Αμστερνταμ και το Σύμφωνο Σταθερότητας, ως αποτέλεσμα συμβιβασμού των κρατών - μελών. Και αυτό γιατί μπορεί μεν να μιλούν για παραπέρα οικονομική και πολιτική ενοποίηση, αλλά ο ανταγωνισμός και η ανισομετρία ανάμεσα στα μονοπώλια των διαφορετικών κρατών - μελών υπάρχουν και είναι ανασταλτικός παράγοντας για την παραπέρα οικονομική και πολιτική ενοποίηση, ή τη λεγόμενη παραπέρα εμβάθυνση. Βεβαίως, η κρίση επανέφερε τέτοιες σκέψεις και προετοιμάζονται, αλλά ποια θα είναι η κατάληξη δεν μπορούμε να ξέρουμε. Αλλωστε, δεν έχει γίνει ακόμη γνωστό ολόκληρο το σχέδιο. Υπάρχει η άποψη που λέει ότι η όποια κατάληξη θα υποχρεώνει τα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης και τα υποψήφια για ένταξη στο ευρώ να την εφαρμόσουν.

Εμείς θα σταθούμε στις διαφωνίες των Προέδρων για την τελευταία φάση της όποιας πολιτικής ενοποίησης. Που αποκαλύπτει για άλλη μια φορά ότι απ' τη μια υπάρχει η επιδίωξη ενδυνάμωσης των ενιαίων συμφερόντων του ευρωενωσιακού κεφαλαίου στο πλαίσιο του ανταγωνισμού στη διεθνή αγορά, από την άλλη κάθε κράτος - μέλος της Ευρωζώνης θέτει τις δικές του προτεραιότητες στα δικά του ξεχωριστά συμφέροντα. Οπου και αν καταλήξουν, αυτή η συμφωνία για την Ευρωζώνη φέρνει νέα άγρια αντεργατικά, αντιλαϊκά μέτρα. Οπως λέει το ρεπορτάζ της «Ημερησίας», το «κείμενο θέσεων που θα κατατεθεί θα περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις».

Ι.