Ορισμένες σκέψεις με αφορμή τις εξελίξεις στην Τουρκία

Οι πολύ σοβαρές εξελίξεις στην Τουρκία, η απόπειρα πραξικοπήματος της περασμένης Παρασκευής και τα όσα ακολούθησαν, σίγουρα δεν προσφέρονται για βιαστικές εκτιμήσεις, πολλές από τις οποίες κυκλοφορούν ήδη σωρηδόν.

Τα έως τώρα στοιχεία, που σε κάθε περίπτωση χρειάζονται και συγκέντρωση και επιβεβαίωση, εξακολουθούν παρ' όλα αυτά να αναδεικνύουν το περίγραμμα και την ουσία των εξελίξεων: Την όξυνση των ενδοαστικών αντιθέσεων συνολικά και ειδικότερα στη γειτονική χώρα, το πώς οι αντιθέσεις αυτές περιπλέκονται στο φόντο του διεθνούς περιβάλλοντος που στην περιοχή μας και ευρύτερα «μυρίζει μπαρούτι» και σημαδεύεται από τις έντονες αντιθέσεις και τους ανταγωνισμούς ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Κανείς, για παράδειγμα, δεν μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι η Τουρκία ως ισχυρή περιφερειακή δύναμη και μέλος των «G20» έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Συρία που βρίσκεται σε εξέλιξη, εκεί όπου στριμώχνονται ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις όπως η Ρωσία, η ΕΕ, οι ΗΠΑ, ενώ έχει κατηγορηθεί και για τις σχέσεις της με το «Ισλαμικό Κράτος».

Πολλά, φυσικά, πράγματα μένουν ακόμα να διευκρινιστούν: Από το ποιες δυνάμεις στήριξαν το πραξικόπημα στο εσωτερικό της Τουρκίας ή το εξωτερικό, το ρόλο των λεγόμενων «κεμαλικών» και «κοσμικών» δυνάμεων ή των δυνάμεων του ιμάμη Γκιουλέν (που το καθεστώς Ερντογάν «δείχνει» ως υπαίτιους, «ξηλώνοντας» χιλιάδες από τον κρατικό μηχανισμό), το ρόλο των ΗΠΑ όπως και του ΝΑΤΟ, έως την πραγματική κατάσταση στον τουρκικό στρατό και σε τμήματά του, το ποιες δυνάμεις κινητοποιήθηκαν και ποιες ήταν οι στοχεύσεις τους, τι συμβιβασμοί υπήρξαν, με τι ανταλλάγματα κ.ά.

Ο χρόνος θα ξεκαθαρίσει πολλά από αυτά, όπως και το ποιος τελικά ωφελείται ή θα ωφεληθεί από την κατάσταση αυτή. Οι εξελίξεις, όμως, σε κάθε περίπτωση πυκνώνουν και δεν προμηνύουν τίποτα το καλύτερο και για τον τουρκικό λαό, αλλά και για τους λαούς της περιοχής.

Οι ενδοαστικές, αλλά και οι ενδοϊμπεριαλιστικές κόντρες και οι ανταγωνισμοί, εξ ορισμού δεν μπορούν να σηματοδοτήσουν τίποτα το καλύτερο και για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα της Τουρκίας που ξέρουν καλά και από στρατιωτικά πραξικοπήματα και τις βαριές τους συνέπειες (π.χ. βλέπε περίοδο Εβρέν μετά το 1980), αλλά και από τη διαρκή αντιλαϊκή πολιτική των κυβερνήσεων του AKP, του κόμματος του Ερντογάν. Η πολιτική αυτή κάθε άλλο παρά παραγράφεται από το γεγονός ότι ο Ερντογάν κατάφερε τελικά να ελέγξει την κατάσταση και να αποτρέψει το πραξικόπημα. Ούτε, βέβαια, το γεγονός ότι η απάντηση στην αντιλαϊκή πολιτική σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να είναι πραξικοπήματα που εκφράζουν διαφορετικές μερίδες της αστικής τάξης, μπορεί να δικαιολογήσει τα περί «αποκατάστασης της δημοκρατίας» στην Τουρκία, ή τις ελπίδες που ορισμένοι καλλιεργούν ότι μπορεί το καθεστώς Ερντογάν να «πάρει το μήνυμα» ότι χρειάζονται περισσότερα κοινωνικά δικαιώματα και πολιτικές ελευθερίες. Τέτοιες φιλολαϊκές προσδοκίες, καταρρίπτονται ήδη από τα όσα συμβαίνουν τις πρώτες μέρες μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος, αλλά και τις εκτιμήσεις για πιο αποφασιστική προώθηση των συνταγματικών προσαρμογών, που δείχνουν ότι η επίθεση κατά του λαού θα κλιμακωθεί, ο αντιλαϊκός χαρακτήρας της κυβέρνησης παραμένει. Την ίδια ώρα είναι γνωστές και εκφρασμένες οι επιθετικές θέσεις της αστικής τάξης της Τουρκίας και του τουρκικού κράτους για το Αιγαίο, η αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας, για το Κυπριακό που παραμένει ανοιχτό.

Τα γεγονότα στην Τουρκία δείχνουν, από αυτήν την άποψη, και κάτι ακόμη: ότι ο τούρκικος λαός, όπως και κάθε λαός, επιβάλλεται να μην εγκλωβίζεται στο ένα ή το άλλο εχθρικό για τα συμφέροντά του σενάριο, στις ενδοαστικές κόντρες. Αντίθετα, έχει κάθε συμφέρον να αναπτύξει τη δική του αυτοτελή, μαζική δράση, να προετοιμάζει και να διεκδικεί σε κάθε καμπή και στιγμή τη δική του λύση, για τα δικά του δικαιώματα και συμφέροντα, με κριτήριο τις δικές του ανάγκες.