Πασχίζει να ελιχθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για την Ενέργεια

«Η Ενέργεια είναι κοινωνικό αγαθό» ή η ΔΕΗ θα παραμείνει δημόσια και «δεν τεμαχίζεται, δεν παραχωρείται ούτε πωλείται». Δηλώσεις του υπουργού Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Π. Λαφαζάνη, στην περιοδεία που πραγματοποίησε στη Δ. Μακεδονία την περασμένη εβδομάδα. Τι «ξεχνά» να πει ο υπουργός; Οτι η ΔΕΗ έχει ιδιωτικοποιηθεί εδώ και χρόνια, είναι ΔΕΗ ΑΕ (η πορεία σταδιακής ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ ξεκίνησε από τη δεκαετία του '90), με το κράτος να έχει στην ιδιοκτησία του το 34,12% των μετοχών της. Το 17% ανήκει στο ΤΑΙΠΕΔ (μετοχικό πακέτο που είχε παραχωρηθεί με σκοπό την «αξιοποίηση»), το 13,8% στο διεθνές επενδυτικό fund «Silchester Int. Inv.» καθώς και ένα 31,27% βρίσκεται σε ελεύθερη διασπορά στο χρηματιστήριο. Αλλωστε αυτή είναι η στρατηγική και της ΕΕ σε όφελος του κεφαλαίου, η στρατηγική απελευθέρωσης της ηλεκτρικής ενέργειας.

Αλλά ακόμη και το κρατικό μονοπώλιο λειτουργεί σε όφελος του κεφαλαίου και η εμπειρία από τη ΔΕΗ, ιστορικά, δείχνει ότι στις συμβάσεις με τις ηλεκτροβόρες βιομηχανίες (π.χ. ΠΕΣΙΝΕ), η ΔΕΗ πουλά το ρεύμα στο 1/3 της τιμής που το πουλά στα λαϊκά νοικοκυριά, δηλαδή στις εργατικές οικογένειες, στους αυτοαπασχολούμενους, στους φτωχούς αγρότες, που οι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος απομυζούν ένα μεγάλο μέρος τού έτσι κι αλλιώς πενιχρού τους εισοδήματος.

Ετσι όταν η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ προπαγανδίζει ότι η ΔΕΗ ΑΕ δεν ιδιωτικοποιείται, δεν λέει όλη την αλήθεια. Εννοεί ότι το κομμάτι κρατικής ιδιοκτησίας της ήδη ιδιωτικοποιημένης ΔΕΗ θα παραμείνει κρατικό, δηλαδή δεν θα προχωρήσει το σχέδιο της προηγούμενης κυβέρνησης για τη λεγόμενη μικρή ΔΕΗ, που θα πουλούσαν. Ετσι λέει τουλάχιστον.

Δεν μπορεί να πάει κόντρα στην ΕΕ

Ο Π. Λαφαζάνης δήλωσε πρόσφατα πως «όσον αφορά το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων, κανένα πλαίσιο της ΕΕ, κανένας κανόνας δεν επιβάλλει στις χώρες - μέλη να ξεπουλήσουν τις δημόσιες ενεργειακές τους επιχειρήσεις. Δεν υπάρχει πουθενά στις θεσμικές προδιαγραφές της ΕΕ η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων φορέων ηλεκτρικής ενέργειας».

Τι «ξεχνά» πάλι ο υπουργός; Οτι η στρατηγική απελευθέρωσης της ηλεκτρικής ενέργειας, στρατηγική της ΕΕ με την οποία η κυβέρνηση συμφωνεί, σημαίνει πολλούς ιδιωτικούς επιχειρηματικούς ομίλους που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια, επομένως και διασφάλιση του ανταγωνισμού. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει τις ενεργοβόρες βιομηχανίες που απαιτούν πάμφθηνο ρεύμα, ως έναν παράγοντα ανταγωνιστικότητας και βεβαίως μεγάλης κερδοφορίας. Αρα χρειάζεται αυτό το κομμάτι κρατικής ιδιοκτησίας της ΔΕΗ για να διασφαλίσει φτηνό ρεύμα στις ενεργοβόρες βιομηχανίες. Αλλωστε ο ΣΥΡΙΖΑ και ως αντιπολίτευση τις στήριζε σ' αυτή τους τη διεκδίκηση.

Επίσης το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για την Ενέργεια επιβάλλει «ίσους όρους ανταγωνισμού» μεταξύ όλων των παραγωγών Ενέργειας, κανενός είδους «διάκριση» υπέρ των δημοσίων επιχειρήσεων, αλλά και ίση πρόσβαση στην πρώτη ύλη παραγωγής Ενέργειας κάθε κράτους-μέλους, που για την περίπτωση της χώρας μας είναι κυρίως ο λιγνίτης, αλλά και το νερό (λιγνιτικές και υδροηλεκτρικές μονάδες). Δυο βασικές πηγές παραγωγής Ενέργειας που ιδιωτικά μονοπώλια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καταβάλλουν λυσσώδεις προσπάθειες για να αποκτήσουν.

Να υπενθυμίσουμε ότι από το 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ζητήσει την άρση του μονοπωλίου της ΔΕΗ στην εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων και απαιτούσε την παραχώρηση σε ιδιώτες του 40%, αίτημα που ενισχύθηκε έπειτα και από την τελεσίδικη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου τον Ιούλη του 2014.

Η προηγούμενη κυβέρνηση θα εφάρμοζε τις παραπάνω κατευθύνσεις μέσω «προικοδότησης» της «μικρής ΔΕΗ» ανάμεσα σε άλλα και με λιγνιτικές μονάδες, αλλά η σημερινή δεν έχει ξεκαθαρίσει της προθέσεις της ως προς αυτό το ζήτημα. Φαίνεται ότι ανάμεσα στα σενάρια που επεξεργάζεται είναι η παραχώρηση σε ιδιώτες των ανεκμετάλλευτων κοιτασμάτων λιγνίτη που υπάρχουν σε Ελασσόνα και Δράμα.

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση δεν αποκλείει την παραχώρηση λιγνιτικών κοιτασμάτων σε ιδιώτες. Βεβαίως, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Π. Λαφαζάνη, θα επανεξετάσουν και τη σύμβαση παραχώρησης του ορυχείου της Βεύης στο Ν. Φλώρινας, την οποία υπέγραψε τον περασμένο Δεκέμβρη η προηγούμενη κυβέρνηση με την «ΑΚΤΩΡ», έναντι περίπου 10 εκατ. ευρώ το χρόνο για την επόμενη δεκαπενταετία, ενώ υπάρχει δυνατότητα για παράταση της παραχώρησης ανά πενταετία και έως τη συμπλήρωση 50 χρόνων, αν και όπως είπαμε παραπάνω η ΕΕ έχει ζητήσει την πρόσβαση ιδιωτών παραγωγών Ενέργειας και στους λιγνίτες. Και η κυβέρνηση έχει δώσει όρκους πίστης στην ΕΕ.

Οι "βασικές ελευθερίες" και στον τομέα της Ενέργειας

Επειδή η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας επικαλείται συχνά - πυκνά το ευρωπαϊκό πλαίσιο και τον Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Χάρτη, αξίζει να επισημάνουμε μερικά βασικά σημεία της Οδηγίας 2009/72 της 13ης Ιούλη 2009 «σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας», η οποία έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο. Αυτό που επιτάσσει η εν λόγω οδηγία είναι η επέκταση και στον τομέα της Ενέργειας των «βασικών ελευθεριών» που εγγυάται η συνθήκη ίδρυσης της ΕΕ, η Συνθήκη του Μάαστριχτ, δηλαδή, μεταξύ άλλων, η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, η ελευθερία παροχής υπηρεσιών και η ελευθερία εγκατάστασης και όχι υποχρεωτικά η μη συμμετοχή του κράτους σε επιχειρήσεις παραγωγής ή διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Ισους όρους θέλει η ΕΕ.

Οπως αναφέρεται στην παράγραφο 3, οι παραπάνω ελευθερίες στον τομέα της Ενέργειας «είναι δυνατές μόνο σε πλαίσιο πλήρους ανοικτής αγοράς, η οποία παρέχει σε όλους τους καταναλωτές τη δυνατότητα να επιλέγουν ελεύθερα τους προμηθευτές τους και δίνει σε όλους τους προμηθευτές την ελευθερία να προμηθεύουν τους πελάτες τους». Με δεδομένο ότι σήμερα η ΔΕΗ προμηθεύει σχεδόν το 97% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται στη χώρα, σημαίνει ότι σύντομα η κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει μέτρα για την διόρθωση της παραπάνω «στρέβλωσης», σύμφωνα με την ΕΕ και τις απαιτήσεις του κεφαλαίου, του ελεύθερου ανταγωνισμού.

Σε ό,τι αφορά τα δίκτυα διανομής και τις δραστηριότητες παραγωγής και προμήθειας, στην παράγραφο 9υπογραμμίζεται η ανάγκη «αποτελεσματικού διαχωρισμού» της ιδιοκτησίας τους, καθώς όπως λέει δίχως το διαχωρισμό των δικτύων από τις δραστηριότητες παραγωγής και προμήθειας υφίσταται ο κίνδυνος «διακρίσεων στην εκμετάλλευση των δικτύων». Με απλά λόγια, αυτό που κυρίως προσπαθεί να διασφαλίσει το μέτρο του διαχωρισμού δικτύου από την παραγωγή είναι ότι θα έχουν όλοι οι επιχειρηματικοί όμιλοι-παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας ισότιμη πρόσβαση στα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, δεν θα υπάρχουν «διακρίσεις» μεταξύ τους, ενώ η παράγραφος 23 αφήνει περιθώριο στα κράτη-μέλη να διατηρούν τον κρατικό χαρακτήρα σε εταιρείες που ασχολούνται και στους δύο τομείς.

Οπως λέει συγκεκριμένα, «βάσει της παρούσας οδηγίας στην εσωτερική αγορά η υλοποίηση του αποτελεσματικού διαχωρισμού θα πρέπει να τηρεί την αρχή της μη διάκρισης μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. (...) εάν το εν λόγω κράτος-μέλος μπορεί να αποδείξει ότι η ως άνω απαίτηση τηρείται, δύο χωριστοί δημόσιοι οργανισμοί θα πρέπει να μπορούν να ελέγχουν τις δραστηριότητες παραγωγής και εφοδιασμού αφ' ενός και τις δραστηριότητες μεταφοράς αφ' ετέρου».

Η παράγραφος αυτή αφήνει περιθώριο στην ελληνική κυβέρνηση να άρει επίσης και το σχέδιο ιδιωτικοποίησης του ΑΔΜΗΕ που είχε επιλέξει η προηγούμενη κυβέρνηση, ακριβώς για να εξασφαλίσει την ισότιμη πρόσβαση όλων των επιχειρηματικών ομίλων παραγωγής στο δίκτυο μεταφοράς.

Αυτό που βασικά απασχολεί το «ευρωπαϊκό πλαίσιο» είναι η εξασφάλιση φτηνής ενέργειας για τους μονοπωλιακούς ομίλους και φυσικά η διαμόρφωση τέτοιου θεσμικού πλαισίου που να διευκολύνει τη διενέργεια νέων επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα. Κάτι για το οποίο η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ είναι παραπάνω από βέβαιο πως θα κάνει ό,τι μπορεί για να διασφαλίσει...

Φ.