Τουρκία: "Ενεργειακός κόμβος" με γνώμονα τα συμφέροντα του κεφαλαίου

Η γεωγραφική της θέση "συνδέει" μεγάλες αγορές και μεγάλους παραγωγούς φυσικού αερίου και πετρελαίου

Από την επίσκεψη στην Τουρκία του Ρώσου Προέδρου, 

όπου προτάθηκε και η δημιουργία του "Τουρκικού Ρεύματος"

"Η Τουρκία υιοθέτησε την τελευταία δεκαετία μια προσεκτικά διαβαθμισμένη προσέγγιση στην πολιτική της αναφορικά με τους (ενεργειακούς) αγωγούς, συνεργαζόμενη με πολλές χώρες χωρίς παράλληλα να υπονομεύει τις προοπτικές εναλλακτικών σχεδίων...".

Τα παραπάνω επισήμανε ο πρόεδρος της ΤουρκίαςΡετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις 17 Μάρτη, στα εγκαίνια των έργων κατασκευής του τουρκικού τμήματος του αγωγού ΤΑΝΑΡ, ο οποίος είναι ένας μόνο από τους ενεργειακούς «διαδρόμους» που εξυπηρετούν τα σχέδια μετατροπής της χώρας του σε «ενεργειακό κόμβο». Δηλαδή, σε ένα «σταυροδρόμι» κρίσιμο για τη μεταφορά πολύτιμων ενεργειακών πόρων από μεγάλους παραγωγούς (όπως είναι πολλές από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας) σε μεγάλες αγορές (όπως είναι η Ευρώπη), κάτι που τη μετατρέπει σε «ελκυστικό» προορισμό για πολλά μονοπώλια: Οσα δραστηριοποιούνται σε όλη τη φάση της παραγωγής Ενέργειας, όσα δραστηριοποιούνται στη διαδικασία της μεταφοράς και διανομής, αλλά και σε όσα ασχολούνται με κλάδους που αναπτύσσονται παράλληλα, όπως αυτός του Μετάλλου, που σχετίζεται με την κατασκευή αγωγών εκατοντάδων χιλιομέτρων (υπολογίζεται ότι μόνο για τις ανάγκες του ΤΑΝΑΡ τα επόμενα χρόνια θα χρειαστεί να παραχθούν στην Τουρκία 1,1 εκατομμύρια τόνοι χάλυβα).

Θριαμβολογώντας για την έναρξη του έργου, ο τουρκικός Τύπος σημείωνε μεταξύ άλλων: «Ακολουθώντας την ακύρωση του σχεδίου "South Stream" (Νότιο Ρεύμα) από τη Ρωσία προς όφελος του σχεδιασμένου "Τurkish Stream" (Τουρκικό Ρεύμα), η στρατηγική ενεργειακή συνεργασία της Τουρκίας με το Αζερμπαϊτζάν, με τη Ρωσία και την Περιφερειακή Διοίκηση στο Ιράκ (σ. σ. το Ιρακινό Κουρδιστάν) διατηρούνται κατά μήκος αυτόνομων τροχιών... Ο ΤΑΝΑΡ αντιπροσωπεύει ένα αληθινά διεθνές σχέδιο με σημαντικές διακλαδώσεις για τον κλάδο της Ενέργειας παγκοσμίως, όπως και μια θαυμάσια ευκαιρία για την εταιρική ωρίμανση της BOTAS (σ. σ. είναι η κρατική ενεργειακή εταιρεία της Τουρκίας που ασχολείται κύρια με μεταφορά φυσικού αερίου και πετρελαίου) ως ενός διεθνούς ενεργειακού παίκτη» («Σαμπάχ», 20/3/2015).

Τα σχέδια ανάδειξης της Τουρκίας σε έναν κρίσιμο «κρίκο» για τις μπίζνες σε έναν κλάδο με στρατηγική σημασία για την οικονομία, όπως είναι η Ενέργεια, σίγουρα γεννούν νέα δεδομένα στις ήδη οξυμένες «διεργασίες» ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Τουρκικό Ρεύμα» που ίσως σηματοδοτήσει ευρύτερη σύσφιξη της ρωσο-τουρκικής οικονομικής συνεργασίας σε μια περίοδο που η «ρήξη» στις σχέσεις Ρωσίας - Δύσης έχει ευρύτερες συνέπειες.

Παράλληλα, δεν αποκλείεται να υπάρξουν και εξελίξεις που λίγο καιρό πριν θα «ξένιζαν». Για παράδειγμα, πολλοί λένε ότι ήδη εξετάζεται η κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού που θα μεταφέρει ισραηλινό φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη και κάνουν λόγο για «μια 25ετή συμφωνία αερίου μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ που θα βελτιώσει τις σχέσεις των δύο χωρών» (βλέπε δημοσιεύματα «Μιλιέτ», αλλά και «Ρόιτερς» που επικαλούνταν Τούρκους κυβερνητικούς αξιωματούχους), σε μια περίοδο - θυμίζουμε - που οι σχέσεις και των δύο με την Ουάσιγκτον «δοκιμάζονται».

Βέβαια, ο χάρτης των ενδοϊμπεριαλιστικών σχέσεων και παζαριών είναι πολύ σύνθετος, όπως επίσης και πολύ ρευστός, ειδικά σε συνθήκες που η οικονομική κρίση και στασιμότητα επιταχύνει «κόντρες» και ανακατατάξεις. Γι' αυτό πρέπει να αποφεύγονται τα απόλυτα συμπεράσματα, αλλά και ταυτόχρονα να είναι καθαρό ότι τα επιτελεία των ιμπεριαλιστών και των μονοπωλίων επεξεργάζονται μια σειρά εναλλακτικά σχέδια που όλα τους όμως έχουν ένα στόχο: Την ένταση της εκμετάλλευσης των εργατών, την αρπαγή των φυσικών πόρων των λαών, τη συγκέντρωση του πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια.

"Ολοι οι αγωγοί περνούν από την Τουρκία"

Στη 14η Τουρκική Διεθνή Συνδιάσκεψη Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου (TUROGE), που έγινε 16-17 Μάρτη στην Αγκυρα, ακούστηκε μεταξύ άλλων ότι τα 3/4 των παγκόσμιων διαπιστωμένων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου βρίσκονται σε περιοχές που γειτονεύουν με την Τουρκία. Η ίδια η γεωγραφική θέση της Τουρκίας ενισχύει τέτοια συμπεράσματα, αφού βρίσκεται στα σύνορα Ευρώπης - Ασίας και δίπλα σε χώρες της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής με μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Εκτός από το «Τουρκικό Ρεύμα» και τον αγωγό αερίου ΤΑΝΑΡ [που θα μεταφέρει αζέρικο αέριο από το κοίτασμα «Σαχ Ντενίζ» στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας και Γεωργίας, ως τμήμα του «Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου» (Southern Gas Corridor), που περιέχει μεταξύ άλλων και τον Διαδριατικό Αγωγό γνωστό ως ΤΑΡ], η Τουρκία διαπερνάται από διάφορους ακόμα αγωγούς, που είτε λειτουργούν ήδη είτε βρίσκονται στα σκαριά. Για παράδειγμα, υπάρχει ήδη ο «Blue Stream» («Μπλε Ρεύμα»), που διασχίζοντας τη Μαύρη Θάλασσα μεταφέρει εδώ και χρόνια ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία. Επίσης, στην Τουρκία καταλήγει και ο «Αγωγός Νότιου Καυκάσου» που μεταφέρει αζέρικο αέριο από το «Σαχ Ντενίζ» (άλλωστε η Τουρκία καλύπτει τις ενεργειακές της ανάγκες μόλις κατά 26% από εγχώριους πόρους).

Την ίδια στιγμή προχωρούν συμφωνίες ενεργειακής συνεργασίας με το Ιρακινό Κουρδιστάν, ώστε μέσω Τουρκίας η αυτόνομη κουρδική περιφέρεια του Ιράκ να μπορέσει (σύμφωνα με αναλυτές) να «σπρώχνει» στις αγορές μέσω Τουρκίας 20-30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Τον περασμένο Δεκέμβρη,ανακοινώνοντας την υπογραφή μιας συμφωνίας συνεργασίας 50 ετών με την Τουρκία, ο υπουργός Ανακατασκευών και Ανάπτυξης του Ιρακινού Κουρδιστάν Ντερμπάς Ρεσούλ δήλωσε ότι «το σχέδιο είναι το αέριο να "κινηθεί" μέχρι το 2017». Μάλιστα, πολλοί εκτιμούν ότι η δυναμική «εμφάνιση» του ιρακινού αερίου στις αγορές θα προκαλέσει διάφορες αλυσιδωτές αντιδράσεις, εξηγώντας ότι το ιρακινό αέριο είναι πολύ φτηνότερο από το ιρανικό (μέχρι και 50%).

Δημοσίευμα του αραβικού δικτύου «Αλ Μόνιτορ», τον περασμένο Δεκέμβρη, με τον τίτλο «Στο φυσικό αέριο όλοι οι αγωγοί διασχίζουν την Τουρκία», κατέγραφε ότι, πλέον, και Ιράν - Τουρκμενιστάν έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συνδεθούν με τον ΤΑΝΑΡ (προφανώς αναζητώντας δίκτυα που θα σπρώξουν το αέριό τους στις αγορές, ενόψει και νέων δεδομένων, όπως μιας πιθανής «αποκατάστασης» των σχέσεων Ιράν - Δύσης).

"Στρατηγική συνεργασία" με την ΕΕ

Στο πλαίσιο "της διασφάλισης και της διαφοροποίησης των ενεργειακών τους προμηθειών"

Ενδεικτική των διεργασιών στα ιμπεριαλιστικά κέντρα είναι και η κοινή δήλωση που στις 16 Μάρτη έδωσαν στη δημοσιότητα Αγκυρα και Βρυξέλλες, μετά από την επίσκεψη του Επιτρόπου Ενέργειας της ΕΕ, Μάρος Σέφκοβιτς στην τουρκική πρωτεύουσα και την υπογραφή «Μνημονίου Συνεργασίας» ανάμεσα στις δύο πλευρές για τη σύσφιξη της συνεργασίας στην Ενέργεια, αλλά και άλλους τομείς.

Στο πλαίσιο της έναρξης «Ενεργειακού Διαλόγου Υψηλού Επιπέδου», αλλά και της «Στρατηγικής Ενεργειακής Συνεργασίας ΕΕ - Τουρκίας», η Κοινή Δήλωση σημειώνει ότι «η Τουρκία αποτελεί μια φυσική ενεργειακή γέφυρα και έναν ενεργειακό κόμβο μεταξύ ενεργειακών πηγών στη Μέση Ανατολή και τις περιοχές της Κασπίας και τις ενεργειακές αγορές της ΕΕ», αλλά και ότι «η ΕΕ και η Τουρκία αποδίδουν μεγάλη σημασία στη μεταξύ τους συνεργασία στον κλάδο της Ενέργειας».

Η Δήλωση καταγράφει την εκτίμηση ότι «η προσαρμογή της ενεργειακής νομοθεσίας της Τουρκίας ως προς το "ενεργειακό κεκτημένο" (σ.σ. δηλαδή τις προϋποθέσεις που η ΕΕ ορίζει ως πεδίο ενίσχυσης της μονοπωλιακής δράσης) έχει ολοκληρωθεί... Υπό αυτό το πρίσμα, οι δύο πλευρές συμφώνησαν από κοινού να βελτιώσουν τη συνεργασία και τον πολιτικό τους διάλογο στον ενεργειακό τομέα, που παίζει ρόλο - κλειδί στις σχέσεις τους. Η Τουρκία και η ΕΕ έχουν δηλώσει τη βούλησή τους να συνεργαστούν περαιτέρω για τη διασφάλιση και τη διαφοροποίηση των ενεργειακών τους προμηθειών και τη διασφάλιση ανταγωνιστικών ενεργειακών αγορών».

Μάλιστα, υπογραμμίζεται ότι «η έναρξη του Διαλόγου Υψηλού Επιπέδου αντανακλά καθαρά τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως αντανακλάται και στη Στρατηγική Ευρωπαϊκής Ενωσης που υιοθετήθηκε στις 25 Φλεβάρη 2015, για την ανάπτυξη στρατηγικών ενεργειακών εταιρικών σχέσεων με αυξανόμενα σημαντικές χώρες παραγωγής και μεταφοράς Ενέργειας».

Ακόμα, η Δήλωση σημειώνει ότι ως «εταίροι» τα δύο μέρη προωθούν την ανάπτυξη του «Νότιου Διαδρόμου» και «θα συνεχίσουν να συνεργάζονται για την υλοποίηση του σχεδίου που αφορά τον ΤΑΝΑP», που χαρακτηρίζουν «ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια προμηθειών της ΕΕ και της Τουρκίας». Καταλήγει, σημειώνοντας ότι αποτελεί «αμοιβαίο συμφέρον» η ανάδειξη της Τουρκίας σε «περιφερειακό ενεργειακό κόμβο» και τονίζοντας ότι «μια τακτική ανταλλαγή πληροφοριών για ενεργειακή συνεργασία σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο θα λειτουργούσε προς όφελος και των δύο πλευρών».

Τα παραπάνω καταγράφουν αν μη τι άλλο την «πρόθεση» σημαντικής μερίδας των ευρωενωσιακών μονοπωλίων να «εμπιστευτούν» στην Τουρκία ρόλο βασικού τους διαμετακομιστή Ενέργειας, δηλαδή βασικού κρίκου σε όλη την παραγωγική διαδικασία. Αν κάτι τέτοιο προχωρήσει το επόμενο διάστημα, δεν αποκλείεται να σηματοδοτήσει ευρύτερες ανακατατάξεις στις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ. Είναι κατανοητό ότι το ενδεχόμενο η Τουρκία να αναλάβει ρόλο «εγγυητή» της «ενεργειακής της ασφάλειας» της ΕΕ δε θα μπορούσε, παρά να επιδράσει και στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, αλλά και στο Κυπριακό, γενικά στις «ισορροπίες» στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το πώς θα εξελιχθούν τα ενδοϊμπεριαλιστικά παζάρια μένει να το δούμε. Ομως, από αυτά, προσδοκίες μπορούν να έχουν μόνο τα μονοπώλια, αφού όπως κι αν διαμορφωθούν παλιές και νέες συμμαχίες, αυτές θα αφορούν την καταλήστευση του πλούτου των λαών και την εκμετάλλευση των εργαζομένων, ενώ και το αντίστοιχο παράδειγμα του άλλου «ενεργειακού κόμβου» αυτού της Ουκρανίας είναι ιδιαίτερα διδακτικό για το πού μπορούν να οδηγήσουν οι αστικές τάξεις τα πράγματα.

Α. Μ.