Η υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου και οι αντιδράσεις των ΗΠΑ

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Τζακ Λιου, είπε στη Σύνοδο του «G20», σύμφωνα με το πρακτορείο «Ρόιτερς»: «Είμαστε αποφασισμένοι να διασφαλίσουμε πως οι Αμερικανοί εργάτες και εταιρείες θα παίζουν επί ίσοις όροις και ότι καμία χώρα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τη συναλλαγματική ισοτιμία ώστε να αυξήσει τις εξαγωγές». Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ προειδοποιούσε τους εταίρους του να μην προχωρήσουν σε νομισματικό πόλεμο μέσω ανταγωνιστικών υποτιμήσεων των εθνικών νομισμάτων, με στόχο την ενίσχυση των εξαγωγών. Και αυτό με δεδομένη την προσπάθεια ισχυρών καπιταλιστικών οικονομιών, όπως των Ευρωζώνης, Ιαπωνίας, Κίνας, να ενισχύσουν τον πληθωρισμό.

Είναι γεγονός ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα το δολάριο ως διεθνές νόμισμα ενισχύεται. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Καθημερινής», το δολάριο ενισχύθηκε στις 10/3/2014, στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων οκτώ χρόνων έναντι του γιεν, στο υψηλότερο επίπεδο 26 ετών έναντι του μεξικανικού πέσο και στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 11 ετών έναντι του βραζιλιάνικου ρεάλ.

Βεβαίως, αυτό που κατέκλυσε τα ρεπορτάζ του αστικού Τύπου είναι η σχέση ισοτιμίας ευρώ - δολαρίου. Γιατί όσο εξασθενίζει το ευρώ ενισχύεται το δολάριο και το αντίστροφο. Ετσι, μία μέρα μετά την έναρξη εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), με την αγορά κρατικών ομολόγων εκ μέρους της, με τύπωμα ευρώ, για την ενίσχυση της ρευστότητας των καπιταλιστικών οικονομιών στα κράτη - μέλη, το ευρώ μειώθηκε σε σχέση με το δολάριο πάνω από 1% και η μεταξύ τους ισοτιμία έγινε 1,0710 ευρώ προς 1 δολάριο, που λέγεται ότι είναι το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 12 ετών. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι αυτοί που εκτιμούν ότι σύντομα η ισοτιμία ευρώ - δολαρίου θα γίνει 1 προς 1.

Σύμφωνα επίσης με τα ρεπορτάζ του αστικού Τύπου, η συνεχιζόμενη ενίσχυση του δολαρίου, επειδή εξασθενεί το ευρώ, προκάλεσε την αντίδραση των ΗΠΑ, που δείχνει ότι ο άτυπος νομισματικός πόλεμος αρχίζει να τις ενοχλεί. Εδώ ξαναθυμίζουμε την επιθετική δήλωση του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ στο «G20».

Η υποχώρηση του ευρώ

Το ευρώ υποχωρεί, όπως λένε διάφοροι οικονομολόγοι, λόγω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης που ξεκίνησε η ΕΚΤ τη Δευτέρα 9/3 και στο πλαίσιο του οποίου θα τυπώσει 1,1 τρισ. ευρώ μέχρι το Σεπτέμβρη του 2016. Αλλά λένε, επίσης, ότι οι επενδυτές φαίνεται να εκτιμούν ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) των ΗΠΑ θα αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού στα μέσα του 2015 και όχι το φθινόπωρο. Η σταθερή βελτίωση της αμερικανικής αγοράς εργασίας, αλλά και γενικότερα της αμερικανικής οικονομίας, ενισχύει αυτές τις εκτιμήσεις.

Ετσι, λοιπόν, μια νομισματική πολιτική, αυτή των ΗΠΑ, που συνέβαλε στην έξοδο από την κρίση σε όφελος του κεφαλαίου και στην ανάπτυξη, την οποία μάλιστα επέμεναν οι ΗΠΑ να εφαρμόσουν και η Γερμανία και η Ευρωζώνη, τώρα που άρχισε να εφαρμόζεται από την ΕΚΤ στην Ευρωζώνη οι ΗΠΑ αντιδρούν επιθετικά. Πράγματι, η Fed μείωσε δραστικά τα επιτόκια, τα έκανε σχεδόν μηδενικά, τύπωσε δολάρια για να ενισχύσει τη ρευστότητα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά και άλλα μονοπώλια, και πέρασε από την κρίση στην ανάπτυξη.

Η επιμονή της τότε για να εφαρμοστεί η ίδια πολιτική στην Ευρωζώνη, που εκφράστηκε με οξύτατη αντιπαράθεση με τη Γερμανία, που ακόμη συνεχίζει και εδράζεται στους μεταξύ των μονοπωλίων τους ανταγωνισμούς, οφειλόταν στο γεγονός ότι το ευρώ ήταν ισχυρό έναντι του δολαρίου, γεγονός που ενίσχυε τη θέση του ως διεθνούς αποθεματικού, άρα το δολάριο έχανε θέσεις στη διεθνή αγορά. Βεβαίως, το φτηνό δολάριο ενίσχυε την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών των μονοπωλίων των ΗΠΑ, αλλά με δεδομένη την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομική κρίση οι εξαγωγές ήταν μειωμένες, αφού είχαν μειωθεί δραστικά οι εισαγωγές των άλλων κρατών. Ταυτόχρονα, η πολιτική στην Ευρωζώνη εγκυμονούσε κινδύνους μιας μακρόχρονης στασιμότητας ή και ύφεσης στις καπιταλιστικές οικονομίες των κρατών - μελών της που λόγω της αλληλεξάρτησης των οικονομιών θα επηρέαζε αρνητικά και την οικονομία των ΗΠΑ. Γιατί μακρόχρονη στασιμότητα δυσκολεύει τις εισαγωγές στα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης, άρα δρα αρνητικά στις εξαγωγές των ΗΠΑ στην Ευρωζώνη. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε νέα κρίση με ακόμη χειρότερες συνέπειες. Ταυτόχρονα, οι τέτοιες συνθήκες δυσκόλευαν τη δράση των αμερικανικών κεφαλαίων που δρουν στην Ευρωζώνη, ενώ επιδρούν αρνητικά σε θυγατρικές εταιρείες μονοπωλιακών ομίλων της Ευρωζώνης που δρουν στις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, η Fed περνά από τεστ αντοχής όλες τις τράπεζες στις ΗΠΑ. Τα αμερικανικά παραρτήματα της γερμανικής Deutsche Bank και της ισπανικής Santander δεν πέρασαν τα τεστ. Η Fed εκτιμά ότι παρατηρείται σοβαρότατη αύξηση των πτωχεύσεων στον επιχειρηματικό κόσμο και κρίνει αδύναμη την κεφαλαιακή τους επάρκεια στο ενδεχόμενο μιας κρίσης. Φαίνεται ότι ανησυχεί εκτός από τις πτωχεύσεις και με τα «κόκκινα» δάνεια που έχουν. Οι δύο τράπεζες ανακοίνωσαν ότι θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που εντοπίστηκαν στον έλεγχο.

Υπαρκτοί φόβοι

Τώρα όμως που η ΕΚΤ ξεκίνησε το πρόγραμμα χαλάρωσης όπως έκανε και η Fed των ΗΠΑ, η αμερικανική κυβέρνηση αντιδρά επειδή ακριβώς φθηναίνει το ευρώ και ακριβαίνει το δολάριο.

Τώρα οι εξαγωγές των ΗΠΑ στην Ευρωζώνη δεν κινδυνεύουν μόνο από τη στασιμότητα αλλά και το ακριβό δολάριο, ενώ διευκολύνει τις εξαγωγές εμπορευμάτων των κρατών - μελών της Ευρωζώνης στην αγορά των ΗΠΑ και δυσκολεύει τις εξαγωγές εμπορευμάτων των ΗΠΑ. Γι' αυτό και «φωνάζει» ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ για «νομισματικό πόλεμο» που είναι σε βάρος των ΗΠΑ. Στην ουσία αντιδρά στην πολιτική χαλάρωσης που πριν από μερικά χρόνια επέμεναν να εφαρμοστεί. Γιατί τώρα η καπιταλιστική οικονομία των ΗΠΑ είναι σε ανάπτυξη. Αλλά το ακριβό δολάριο δυσκολεύει γενικώς τις εξαγωγές τους με κίνδυνο να οδηγηθεί σε επιβράδυνση η καπιταλιστική οικονομία των ΗΠΑ, ενώ ενισχύει τις εισαγωγές από Ευρωζώνη και άλλα κράτη. Δηλαδή, ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα στις εξαγωγές των εμπορευμάτων από την Ευρωζώνη σε ΗΠΑ, Κίνα, άλλα κράτη, ενώ γίνονται μη ανταγωνιστικά τα εξαγώγιμα εμπορεύματα των μονοπωλίων των ΗΠΑ. Αρα «ζημιές» για τα αμερικανικά μονοπώλια που κάνουν εξαγωγές.

Ας δούμε τι λένε οι ίδιοι οι Αμερικανοί («Καθημερινή» 11/3/2015): «"H Fed πραγματικά επιθυμεί να αρχίσει τη διαδικασία, να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού από το μηδέν" εξηγεί στο Reuters ο κ. Κρις Γκάφνι, επικεφαλής παγκόσμιων αγορών στην EverBank με έδρα το Σεντ Λούις των ΗΠΑ. Ωστόσο, η ενίσχυση του δολαρίου έναντι σχεδόν όλων των υπολοίπων σημαντικών νομισμάτων έχει αρνητικές επιπτώσεις στην αμερικανική οικονομία διότι πλήττεται η ανταγωνιστικότητά της και μειώνονται τα κέρδη των αμερικανικών εταιρειών από τις αγορές της Ευρωζώνης. Ο επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος του Αμερικανού Προέδρου κ. Τζέιμς Φέρμαν δήλωσε χθες ότι "ο συνδυασμός (αδύναμης) ανάπτυξης στον υπόλοιπο κόσμο και η ενίσχυση του δολαρίου αποτελούν δίχως αμφιβολία εμπόδιο για τις αμερικανικές εξαγωγές και πρόβλημα συνολικά για την ανάπτυξη του αμερικανικού ΑΕΠ"».

Ως προς τις ΗΠΑ, που πριν ήθελαν χαλάρωση της πολιτικής της Ευρωζώνης γιατί αυτό συνέφερε το δικό τους κεφάλαιο, ενώ τώρα που η Ευρωζώνη χαλαρώνει, κάνει πράξη δηλαδή αυτό που ήθελαν, οι ΗΠΑ αντιδρούν γιατί δε συμφέρει το δικό τους κεφάλαιο, φαίνεται αντιφατικό. Αλλά αυτή η αντίφαση είναι έκφραση των αντιφάσεων του ίδιου του καπιταλισμού. Ετσι λειτουργεί και δεν μπορεί να ξεφύγει απ' αυτές, είναι ενδογενείς του συστήματος. Η δε πολιτική των ΗΠΑ πασχίζει να υπηρετήσει τις νομοτέλειες του καπιταλισμού των ΗΠΑ στη φάση που βρίσκεται ο κύκλος και που δεν ταυτίζεται αυτή η φάση με τον κύκλο στην Ευρωζώνη και αλλού. Εκφράζει δηλαδή τη σχέση οικονομίας - πολιτικής στην καπιταλιστική οικονομία των ΗΠΑ, που έρχεται σε αντίθεση με την καπιταλιστική οικονομία της Ευρωζώνης. Ετσι λειτουργεί ο καπιταλισμός και ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός.

Ανταγωνισμοί με απρόβλεπτους κινδύνους

Είναι γεγονός ότι με δεδομένα την κρίση, τις κόντρες για τα μείγματα διαχείρισης, τη διαπλοκή και αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών, τους ανταγωνισμούς, τις συνέπειες τις πληρώνουν οι λαοί. Στις ΗΠΑ υπάρχει ανάπτυξη αλλά... Γράφει, για παράδειγμα, ο Πολ Κρούγκμαν στους «New York Times»: «Υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στην Αμερική του 2015 και εκείνη της δεκαετίας του 1990. Η τηλεόραση είναι πολύ καλύτερη, η κατάσταση των εργαζομένων πολύ χειρότερη (...) Δεν υπάρχει εκείνη η ευφορία του παρελθόντος».

Στη Γερμανία υπήρχε ανάπτυξη μετά την κρίση, από το 2010 έως το 2014 που στο τέλος του εκδηλώθηκε επιβράδυνση. Η φτώχεια όμως αυξήθηκε από το 15% το 2012 στο 15,5% του πληθυσμού το 2013 (12,1 εκατομμύρια άνθρωποι το 2012, 12,5 εκατομμύρια το 2013, επί του συνόλου του πληθυσμού των 80 εκατομμυρίων κατοίκων). Ποτέ άλλοτε η φτώχεια δεν ήταν τόσο διευρυμένη στη Γερμανία.

Τέλος, όλες αυτές τις εξελίξεις και τους ανταγωνισμούς ΗΠΑ - Γερμανίας, πρέπει να τους βλέπουμε και στο πλαίσιο ποιο ισχυρό καπιταλιστικό κράτος έχει το πάνω χέρι στις εξελίξεις στην Ευρώπη. Από τη μεταπολεμική περίοδο (1947) και το «Σχέδιο Μάρσαλ» με το οποίο οι ΗΠΑ χρηματοδότησαν αδρά τα τότε καπιταλιστικά κράτη της Ευρώπης, ενώ έσπρωχναν και στη δημιουργία της καπιταλιστικής ενοποίησης, κόντρα στα εργατικά κινήματα, στην ΕΣΣΔ και στις άλλες χώρες που επιχειρούσαν την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, αλλά και ως ανάγκη ισχυροποίησης του καπιταλισμού, οι ΗΠΑ παρενέβαιναν έχοντας την πρωτοκαθεδρία των κινήσεων. Φρόντιζαν, έλεγαν, για την ασφάλεια της Ευρώπης. Η Γερμανία, ενεργώντας ολοένα και περισσότερο ως ισχυρό καπιταλιστικό κράτος που αναζητά μεγαλύτερα μερίδια στη διεθνή αγορά, επιδιώκει αυτή να έχει το πάνω χέρι στην ΕΕ και στην Ευρώπη. Αυτός ο ανταγωνισμός ΗΠΑ - Γερμανίας οξύνεται ακόμη περισσότερο. Εδώ εντάσσονται και αντιθέσεις που εκφράζονται με διάφορα ζητήματα, όπως π.χ. το μείγμα πολιτικής στην Ευρωζώνη, στις οποίες και η καπιταλιστική Ελλάδα εντάσσεται κόντρα στη Γερμανία... Ανταγωνισμοί με απρόβλεπτους κινδύνους. Ο λαός μας να επαγρυπνεί...