Το κρατικό χρέος δεν είναι ιδιομορφία της καπιταλιστικής Ελλάδας αλλά σύμφυτο του καπιταλισμού

"Στις 18 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε μια εκδήλωση του Ινστιτούτου Πέτερσον για τα Διεθνή Οικονομικά, στην οποία παρουσιάστηκε κατά κύριο μια εκτενέστατη μελέτη της συμβουλευτικής McKinsey για το παγκόσμιο χρέος και την χαμηλή απομόχλευσή του, στην οποία συμμετείχε και ο επικεφαλής οικονομολόγος του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.

Η μελέτη εστιάζεται στο γεγονός ότι μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007, ο παγκόσμιος δείκτης χρέους προς ΑΕΠ ανέβηκε κατά 17%.

Δύο είναι τα πιο ουσιώδη σημεία. Το πρώτο είναι ότι από το 2000 έως το 2007 ο ρυθμός αύξησης του χρέους του χρηματοοικονομικού τομέα και των νοικοκυριών εκτινασσόταν (ετήσια αύξηση της τάξης του 8,5% και 9,4% αντίστοιχα), ενώ το δημόσιο χρέος αυξανόταν με τον ίδιο ρυθμό με το επιχειρηματικό χρέος (5,8%), από το 2007 έως το 2014 η τάση αντιστρέφεται, το δημόσιο χρέος αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό 9,3%, ενώ το χρέος του χρηματοοικονομικού τομέα και των νοικοκυριών με ρυθμό μικρότερο του 3%. Ο λόγος προφανής. Τα κράτη επωμίστηκαν τα ανεξέλεγκτα χρέη που δημιούργησε και τελικά ανέλαβε ως μη εξυπηρετούμενα ο χρηματοπιστωτικός τομέας, με πολλαπλές διασώσεις τραπεζών, όπως αναφέρει και η ίδια η έκθεση.

Το δεύτερο είναι ότι το υπερδιογκωμένο χρέος δεν είναι αποκλειστικό πρόβλημα της Ελλάδας, αλλά αφορά όλο τον αναπτυγμένο κόσμο, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Η Ελλάδα είναι μόλις η 5η χώρα της Ευρωζώνης στο δείκτη συνολικού χρέους προς ΑΕΠ (317%), ενώ προηγείται η πρωταθλήτρια Ευρωζώνης Ιρλανδία (390%), ακολουθούμενη από Βέλγιο, Ολλανδία και Πορτογαλία, η δε Ισπανία είναι σε απόσταση αναπνοής από την Ελλάδα (313%), ακολουθούμενη από την υποδειγματική Δανία.

ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά (233% και 252% αντίστοιχα), εξαιτίας του γεγονότος ότι έχουν αναπτύξει εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, μέσω ενός σκιώδους τραπεζικού συστήματος (shadow banking), οι οποίες δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς τους δείκτες. Επίσης, δε συμπεριλαμβάνονται μικρές χώρες, όπως το Λουξεμβούργο, η Μάλτα και η Κύπρος.

Ενα ακόμη αξιοπρόσεκτο σημείο είναι ότι η 3η χώρα στον κόσμο σε υπερχρέωση είναι η Σιγκαπούρη, με 382%, χώρα που θεωρείται από τις πλέον σίγουρες τοποθετήσεις για όσους θέλουν να βγάλουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό. Η άγνοια είναι δύναμη.

Η μελέτη εστιάζει, ανάμεσα στα βασικά, σε δύο σημεία που αφορούν στην Ελλάδα, (i) υψηλά επίπεδα χρέους, το οποίο, ανεξάρτητα αν αυτό είναι δημόσιο ή ιδιωτικό, ιστορικά εμποδίζει την ανάπτυξη και οδηγεί σε χρηματοοικονομικές κρίσεις και (ii) το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια. Από την πλευρά, ανάμεσα στις προτάσεις της, περιλαμβάνονται οι αναδιαρθρώσεις σε δημόσιο χρέος αναπτυγμένων χωρών, αλλά και ο πληθωρισμός.

Οπως είδαμε, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007, τα κράτη ανέλαβαν το κόστος διάσωσης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε όλο τον κόσμο".

Το ρεπορτάζ είναι από την «Εφημερίδα των Συντακτών», 5/3/2015.

Η έρευνα κάνει μερικές διαπιστώσεις προκειμένου να τεκμηριώσει την άποψη ότι τα μεγάλα κρατικά χρέη δημιουργούνται επειδή τα κράτη αναλαμβάνουν τη διάσωση του χρεωμένου ιδιωτικού, όπως τον λένε, τομέα, εμείς θα πούμε τη διάσωση καπιταλιστικών επιχειρήσεων, είτε τραπεζών είτε άλλων επιχειρηματικών ομίλων στην περίοδο της κρίσης. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ η κυβέρνηση του νεοφιλελεύθερου Ρεπουμπλικάνου Προέδρου Τζ. Μπους ήταν που ξεκίνησε να δίνει δισεκατομμύρια δολάρια για να σώσει τράπεζες, αυτοκινητοβιομηχανίες, άλλους μονοπωλιακούς ομίλους όταν εκδηλώθηκε η καπιταλιστική οικονομική κρίση. Αλλωστε, σ' αυτό εστιάζει η συγκεκριμένη μελέτη.

Βολική μελέτη συγκάλυψης της αιτίας των φαινομένων

Παρ' όλ' αυτά τέτοιες μελέτες είναι βολικές για να προσανατολίζουν όχι στη βασική αιτία των φαινομένων στον καπιταλισμό, ακριβώς επειδή η διαχείρισή τους αποτελεί πεδίο ενδοαστικών αντιθέσεων αφού όλα τα τμήματα του κεφαλαίου δε βρίσκονται στην ίδια κατάσταση. Για παράδειγμα, δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης στην περίοδο της κρίσης όλες οι τράπεζες. Αυτό εξαρτάται από το πόσο εκτεθειμένες είναι σε δάνεια και ομόλογα τα οποία δεν μπορούν να αποπληρωθούν από τους επιχειρηματικούς ομίλους ή από τα κράτη, αν έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους κρατικά ομόλογα, ούτε όλοι οι επιχειρηματικοί όμιλοι επίσης βρίσκονται στον ίδιο βαθμό δυσκολίας αναπαραγωγής των κερδών και του κεφαλαίου ή βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Εξαρτάται επίσης από ένα συνδυασμό παραγόντων, όπως το μέγεθος του κεφαλαίου τους, τα χρέη τους σε τρίτους, τα χρέη που έχουν τρίτοι σε αυτούς, τα δάνειά τους, τον ανταγωνισμό, το μέγεθος του κεφαλαίου που πληρώνουν συνολικά για την εργατική δύναμη που απασχολούν, την παραγωγικότητα της εργασίας κ.λπ.

Η συγκεκριμένη μελέτη παραβλέπει ότι η αιτία των φαινομένων που περιγράφει είναι η καπιταλιστική οικονομική κρίση, το χαρακτήρα της οποίας συσκοτίζει μιλώντας για «παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση» αφενός, αφετέρου δε συσκοτίζει τον ταξικό χαρακτήρα του κράτους και το ρόλο του στην καπιταλιστική κοινωνία, από τον οποίο απορρέει και η «κρατικοποίηση του ιδιωτικού χρέους», όπως αναφέρει. Σκοπός της μελέτης είναι, επίσης, να εστιάσει τις αιτίες της κρίσης στην κακή διαχείριση των τραπεζών, που αύξησαν τα ιδιωτικά - τα καπιταλιστικά λέμε εμείς - χρέη. Είναι βολικό, για την περίοδο που ψάχνουν έναν εικονικό εχθρό για να στρέψουν τη λαϊκή συνείδηση ή και ψυχολογία από τις συνέπειες της βαρβαρότητας της κρίσης, προκειμένου να συγκαλύψουν ότι η καπιταλιστική οικονομική κρίση είναι σύμφυτη με το καπιταλιστικό σύστημα, την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, που ενώ είναι κοινωνική η παραγωγή τα αποτελέσματά της τα καρπώνονται οι καπιταλιστές, που παράγουν για το κέρδος, άρα παράγουν άναρχα, άρα η κρίση είναι αναπόφευκτη. Επομένως χρησιμοποιούνται τέτοιες μελέτες στην προπαγάνδα που «βγάζει λάδι» το σύστημα, ώστε να μη στρέφεται η εναντίωση της εργατικής τάξης και των συμμάχων της σ' αυτό, αλλά στις κακές τράπεζες που δεν κάνουν καλό κουμάντο.

Το κράτος κάνει το καθήκον του

Ως προς την «κρατικοποίηση των ιδιωτικών χρεών», είναι η φυσική συνέπεια της κρατικής δράσης για τη σωτηρία του καπιταλισμού από την καταστροφική δύναμη της κρίσης. Το κράτος είναι των καπιταλιστών. Αυτούς υπηρετεί ενάντια στην εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα. Επομένως, θα κάνει τα πάντα ώστε να σώσει τους καπιταλιστές. Ολους; Αν μπορεί ναι. Αλλά οι χρεοκοπίες κάποιων επιχειρήσεων λόγω κρίσης είναι αναπόφευκτες. Η σωτηρία γίνεται και με κρατική χρηματοδότηση, όπως και η καπιταλιστική ανάπτυξη γίνεται με κρατική χρηματοδότηση των επιχειρηματικών ομίλων ή με αμειγώς δημόσιες επενδύσεις.

Το πρωταρχικό ζήτημα όμως είναι η διάσωση των τραπεζών αφού αποτελούν την καρδιά του καπιταλιστικού συστήματος μιας και χωρίς τα κεφάλαιά τους, από τα οποία δίνονται δάνεια στους επιχειρηματικούς ομίλους για επενδύσεις, δεν υπάρχει ανάπτυξη του καπιταλισμού. Αρα, τα κράτη στην κρίση το τραπεζικό σύστημα έπρεπε να ενισχύσουν, όσο και αν μπορεί να υπάρχουν τράπεζες που πράγματι να μην έκαναν καλό κουμάντο και να ρισκάρισαν, όπως π.χ. με τα «κόκκινα» δάνεια ή και με τα κρατικά ομόλογα που δεν θα μπορούσαν να αποπληρώσουν τα κράτη. Αλλά το καπιταλιστικό κράτος θα πάρει μέτρα και με κρατικό χρήμα και με άλλες αναδιαρθρώσεις για να ενισχύσει το τραπεζικό σύστημα. Ετσι βεβαίως συμβάλλουν και στη σωτηρία άλλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων που κινδυνεύουν από χρέη στις τράπεζες λόγω δανεισμού και δυσκολιών λόγω κρίσης να αντεπεξέλθουν. Οι τράπεζες, που έχουν ενισχυθεί με κρατικό χρήμα, αναδιαρθρώνουν τα επιχειρηματικά δάνεια και βοηθούν τους επιχειρηματικούς ομίλους να αντεπεξέλθουν στην κρίση.

Ετσι λειτουργεί ο καπιταλισμός

Ως προς τη συγκεκριμένη μελέτη είναι σημαντικό να σταθούμε στο ότι δεν υπάρχει καπιταλιστικό κράτος που να μην έχει χρέος. Αυτό δεν οφείλεται σ' αυτό που λέει τώρα η αστική προπαγάνδα, ότι οφείλεται στις μεγάλες και απλόχερες παροχές στο λαό. Αυτό αποτέλεσε το πρόσχημα για τη μόνιμη, οριστική και συνεχή δραστική περικοπή τους, ώστε να αυξάνεται το κρατικό χρήμα στο κεφάλαιο. Πράγματι, το κρατικό χρέος οφείλεται στον κρατικό δανεισμό σε όφελος του κεφαλαίου. Γιατί, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, το κράτος μέσω της φορολογίας και του κρατικού προϋπολογισμού αναδιανέμει τον πλούτο που παράγουν η εργατική τάξη και τ' άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, σε όφελος του κεφαλαίου με τη χρηματοδότηση των δημοσίων επενδύσεων, δηλαδή δημόσια έργα που εξυπηρετούν τους επιχειρηματικούς ομίλους, πολεμικούς εξοπλισμούς και ενίσχυση των άλλων κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους υπέρ του κεφαλαίου και κόντρα στο εργατικό κίνημα, αλλά και χρηματοδότηση των ίδιων των επιχειρηματικών ομίλων για να κάνουν επενδύσεις. Γι' αυτό και δεν υπάρχει καπιταλιστικό κράτος που να μην έχει ελλείμματα και κρατικά χρέη. Οχι μόνο στην περίοδο καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, αλλά και σε περιόδους καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Ετσι όμως λειτουργεί ο καπιταλισμός. Οσο και αν χρησιμοποιούνται τέτοιες μελέτες για να στηριχτεί η άποψη ότι υπάρχει σωτηρία του καπιταλισμού από την κρίση με στόχο την υποταγή των λαών στο σύστημα, όλη η ιστορία εξέλιξης του συστήματος δείχνει ακριβώς το αντίθετο. Γι' αυτό η εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, με επικεφαλής το Κομμουνιστικό Κόμμα με επαναστατική στρατηγική, ένα δρόμο έχουν. Οργανώνοντας την πάλη για την κάλυψη των σύγχρονων αναγκών τους να κατευθύνουν αυτή την πάλη στην ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου για την εργατική, λαϊκή εξουσία και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.