Η οικονομική διείσδυση της ΕΕ στην Αφρική

Από την 4η Σύνοδο Ευρωπαϊκής Ενωσης Αφρικής 

που έγινε στις 3/4/2014 στις Βρυξέλλες

Σε άρθρο στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Απρίλη του 2014 αναφέρονται τα εξής: «Η πρωταρχική πολιτική της ΕΕ έναντι των 54 αφρικανικών χωρών διατυπώνεται στην κοινή στρατηγική ΕΕ - Αφρικής (JAES). Η κοινή στρατηγική ΕΕ - Αφρικής εγκρίθηκε από Ευρωπαίους και Αφρικανούς ηγέτες στη δεύτερη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ - Αφρικής στη Λισαβόνα τον Δεκέμβριο 2007». Σε ποιους τομείς; Καταρχήν σε Εμπόριο, Ενέργεια (επενδύσεις για παροχή Ενέργειας σε 100 εκατομμύρια Αφρικανούς πολίτες έως το 2020) και υποδομές. Σημαντικό εδώ είναι το Ταμείο Υποδομών ΕΕ - Αφρικής (AITF). Σύμφωνα με το συγκεκριμένο άρθρο, «η επιχορήγηση του AITF από την ΕΕ, ύψους 746,4 εκατ. ευρώ, έφερε 6,5 δισ. ευρώ πρόσθετες δανειακές συνεισφορές σε περισσότερα από 80 έργα. Η πλειοψηφία των νοτιοαφρικανικών εξαγωγών στην ΕΕ σχετίζεται με πολύτιμους λίθους, ευγενή μέταλλα, φρούτα και λαχανικά, ενώ οι αντίστοιχες εισαγωγές από την ΕΕ αφορούν μηχανικά εξαρτήματα και οχήματα. Η ΕΕ αποτελεί τον σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Ν. Αφρικής, απορροφώντας το 32% των εξαγωγών ενώ διακινεί το 41% των εισαγωγών που δέχεται η Ν. Αφρική. Η ΕΕ, επίσης, αντιπροσωπεύει ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια το 80% των Αμεσων Ξένων Επενδύσεων, που έχουν πραγματοποιηθεί στην αφρικανική χώρα».

Επομένως, εδώ υπάρχει ένα ευρύ φάσμα οικονομικών δραστηριοτήτων των ευρωενωσιακών μονοπωλίων, που όπως θα δούμε παρακάτω, μέσω της Νότιας Αφρικής, επεκτείνονται και στις καπιταλιστικές οικονομίες άλλων κρατών της γύρω από τη Νότια Αφρική περιοχής.

Επίσης, το 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε μια πρωτοβουλία ύψους 1 δισ. ευρώ στο πλαίσιο των Αναπτυξιακών Στόχων Χιλιετίας, που το μεγαλύτερο μέρος της αφορά χώρες της Αφρικής. Η χρηματοδότηση της ανάπτυξης χωρών της Αφρικής γίνεται βασικά από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ).

Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται ότι: «Το ποσό για το 10ο ΕΤΑ (2008 - 2013) στην Αφρική ανέρχεται σε 22,7 δισ. ευρώ. Τον Ιούνιο 2013 το Κοινό Συμβούλιο Υπουργών ΑΚΕ - ΕΕ (εταιρική σχέση μεταξύ των μελών της Ομάδας των Κρατών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού και της Ευρωπαϊκής Ενωσης) ενέκρινε ένα κονδύλι μεγίστου ύψους 31,5 δισ. ευρώ για την αναπτυξιακή συνεργασία τα έτη 2014 - 2020. Το 11ο ΕΤΑ θα διαθέτει προϋπολογισμό ύψους 29,1 δισ. ευρώ, ήτοι 24,3 δισ. για τα εθνικά και περιφερειακά προγράμματα συνεργασίας, 3,6 δισ. ευρώ για την ενδο-ΑΚΕ συνεργασία και 1,1 δισ. ευρώ για το επενδυτικό μέσο ΑΚΕ, το οποίο διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων».

Η ιδιαίτερη περίπτωση της Νότιας Αφρικής

Το ΕΤΑ καλύπτει όλες τις αφρικανικές χώρες εκτός από τη Νότια Αφρική, τα κεφάλαια για τη συνεργασία της ΕΕ με την οποία προέρχονται από το Μέσο Αναπτυξιακής Συνεργασίας της ΕΕ (DCI). Το νέο DCI για τα έτη 2014 - 2020 χορηγεί επίσης 845 εκατ. ευρώ στο Παναφρικανικό Πρόγραμμα (PANAF), που δημιουργήθηκε προς χρηματοδότηση της κοινής στρατηγικής ΕΕ - Αφρικής και δραστηριότητες σε ηπειρωτική και διηπειρωτική κλίμακα.

Η Νότια Αφρική είναι το πιο ισχυρό καπιταλιστικό κράτος στην Αφρική. Και κάνει εξαγωγή εμπορευμάτων αλλά και κεφαλαίου σε άλλα αφρικανικά κράτη. Σύμφωνα με την «Ernst & Young Global Limited», βρετανική εταιρεία στον τομέα των ασφαλιστικών, φορολογικών, χρηματοοικονομικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών, που προσφέρει γνώσεις και υπηρεσίες σε ζητήματα όπως οικοδόμηση εμπιστοσύνης στις αγορές κεφαλαίου και στις οικονομίες σε όλο τον κόσμο, η Νότια Αφρική είναι ο τρίτος μεγαλύτερος επενδυτής στην υπόλοιπη Αφρική. Ενώ σύμφωνα με έγγραφο της ελληνικής πρεσβείας στη Νότια Αφρική, «το 2013 διακριτή επίσης τάση ήταν η αύξηση των ενδοπεριφερειακών (intra-regional) επενδύσεων σε 22,8% (τάση η οποία ήταν και παραμένει θετική, καθόσον η ανάπτυξη τροφοδοτείται από την ανάγκη βελτίωσης των περιφερειακών αλυσίδων παραγωγής αξίας και υποστήριξης της περιφερειακής ολοκλήρωσης). Σημειώνεται δε ότι οι ενδοπεριφερειακές επενδύσεις συνιστούν δεύτερο μεγαλύτερο παράγοντα δημιουργίας θέσεων εργασίας στην ήπειρο (ενώ, ειδικότερα, η Νότιος Αφρική είναι ο πλέον ενεργός ενδοπεριφερειακός επενδυτής, ακολουθούμενη από την Κένυα και τη Νιγηρία)».

Βεβαίως, οι συμφωνίες με τη Νότια Αφρική έχουν μεγάλη σημασία για την ΕΕ αν ληφθεί υπόψη ότι αυτό το κράτος ηγείται μιας διαδικασίας καπιταλιστικής ενοποίησης με τα κράτη της Νοτιοαφρικανικής Αναπτυξιακής Κοινότητας (Μποτσουάνα, Λεσότο, Μοζαμβίκη, Ναμίμπια, Νότια Αφρική και Σουαζιλάνδη). Ετσι, μέσα στον Ιούλη του 2014 ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις της ΕΕ με τη Νότια Αφρική για τη σύναψη οικονομικής συμφωνίας εταιρικής σχέσης, που συμπεριελάμβανε και τα κράτη της Νοτιοαφρικανικής Αναπτυξιακής Κοινότητας. Αρα, μέσω της Νότιας Αφρικής τα ευρωενωσιακά μονοπώλια διεισδύουν και στα άλλα κράτη της Νοτιοαφρικανικής Αναπτυξιακής Κοινότητας.

Στη Δυτική Αφρική

Σχετικά με τις εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με την Αφρική, υπάρχουν εξελίξεις και στη Δυτική Αφρική. Στις 30 Μάρτη 2014 οι ηγέτες της Δυτικής Αφρικής υπέγραψαν με την ΕΕ «κατ' αρχήν» συμφωνία ελεύθερου εμπορίου προσφέροντας μια νέα αγορά 300 εκατομμυρίων καταναλωτών. Οι πολύχρονες διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία είχαν σχέση με την απαίτηση της ΕΕ, η Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS) να εφαρμόσει ένα κοινό δασμολογικό καθεστώς. Η ΕΕ προσφέρει ένα πακέτο 6,5 δισ. ευρώ για τα επόμενα πέντε χρόνια για να βοηθήσει την ECOWAS να χρηματοδοτήσει το κόστος της ενσωμάτωσής της στην παγκόσμια οικονομία. Στην ECOWAS συμμετέχουν το Πράσινο Ακρωτήριο, η Γκάμπια, η Γκάνα, η Λιβερία, το Μάλι, η Νιγηρία, η Σιέρα Λεόνε, το Μπενίν, η Μπουρκίνα Φάσο, η Ακτή Ελεφαντοστού, η Γουινέα, η Γουινέα-Μπισάου, η Σενεγάλη, ο Νίγηρας και το Τόγκο. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, η ΕΕ θα ανοίξει άμεσα τις αγορές της στη Δυτική Αφρική. Ως αντάλλαγμα, η ECOWAS και η Μαυριτανία, που επίσης θα είναι μέρος της συμφωνίας, θα ανοίξουν σταδιακά τις οικονομίες τους στην Ευρώπη. Η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα, που είναι και οι μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής μετά τη Νιγηρία - και έχουν διμερείς εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ - συνέβαλαν τα μέγιστα για την υπογραφή αυτής της συμφωνίας.

Ετσι η ΕΕ ανοίγει το δρόμο διείσδυσης των δικών της μονοπωλίων στην Αφρική, αλλά και τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη της ΕΕ δρουν σ' αυτή την ήπειρο, αξιοποιώντας και το παρελθόν τους στην αποικιοκρατική εκμετάλλευση συγκεκριμένων περιοχών. Η «Ernst & Young Global Limited» εκτιμά ότι «η Βρετανία έγινε ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης στο 2013 με 104 έργα στην Αφρική».

Συνεργασία με Κίνα;

Σύμφωνα με έγγραφο της Κομισιόν προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, της 17ης Οκτωβρίου 2008, με τίτλο «Η ΕΕ, η Αφρική και η Κίνα: Για έναν τριμερή διάλογο και για τη συνεργασία [COM(2008) 654 τελικό», η Κομισιόν «προτείνει μια νέα τριμερή προσέγγιση με σκοπό να ενισχύσει τη συνεργασία και το διάλογο μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ), Αφρικής και Κίνας. Η Επιτροπή αναγνωρίζει το κοινό συμφέρον στο να συμπληρώσει τις υφιστάμενες διμερείς εταιρικές σχέσεις προκειμένου να ευνοήσει τη σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη στην Αφρική. Η ΕΕ, η Αφρική και η Κίνα θα πρέπει να θεμελιώσουν τη συνεργασία αυτή σε κοινούς στόχους οι οποίοι θα διατυπώνονται σταδιακά και θα είναι συνεπείς με τις αναπτυξιακές στρατηγικές σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Αυτή η νέα προσέγγιση μπορεί να επιτρέψει να εγκύψουν από κοινού στα αναπτυξιακά ζητήματα και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της βοήθειας. Η από κοινού εξέταση εμπειριών και καλών πρακτικών θα πρέπει να συμβάλλει προς αυτόν το στόχο, κυρίως όσον αφορά τα χρηματοδοτικά μέσα, την αναπτυξιακή βοήθεια (ΕΑΒ) και τις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ)».

Προκαλεί ερωτήματα αυτή η προσέγγιση της ΕΕ. Συνεργασία με την Κίνα για διείσδυση στην Αφρική; Οι επενδύσεις της Κίνας στην Αφρική μέσα σε δέκα χρόνια έχουν αυξηθεί κατά 4.000%, με βάση τα στοιχεία της UNCTAD. Το εμπόριο Κίνας - Αφρικής αναπτύχθηκε γοργά την περασμένη δεκαετία, αλλά οι οικονομικές σχέσεις της Κίνας με την Αφρική δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι σχέσεις τους ξεκινούν από τη δεκαετία του '50, όταν η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ανταγωνιζόταν την Ταϊβάν για την αναγνώρισή της. Ηταν η περίοδος που η αποικιοκρατία έπνεε τα λοίσθια και τα κράτη της Αφρικής κέρδιζαν την ανεξαρτησία τους. Ετσι η Κίνα έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια να απομονώσει την Ταϊβάν αναπτύσσοντας τις σχέσεις της με την Αφρική.

Οι ανταγωνισμοί

Βεβαίως, οι σχέσεις στην παγκόσμια αγορά αναπτύσσονται με το δίπολο ανταγωνισμοί - συμβιβασμοί, αλλά εδώ φαίνεται ότι οι ανταγωνισμοί οξύνονται. Θα το δώσουμε με ένα παράδειγμα, αυτό της Γαλλίας που έχει στείλει στρατό διεξάγοντας ιμπεριαλιστικό πόλεμο και στο Μάλι και στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (εδώ στηρίζεται ανοιχτά απ' όλη την ΕΕ, ενώ συμμετέχει και η Ελλάδα με το στρατηγείο της Λάρισας). Η Γαλλία εισάγει από το Μάλι το 30% του ουρανίου που χρησιμοποιεί για την παραγωγή Ενέργειας αλλά και για την πολεμική της βιομηχανία. Πώς λοιπόν να μην κατοχυρώσει και στρατιωτικά αυτή τη σχέση; Οσο για την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, σύμφωνα με άρθρο στα «Επίκαιρα» το Δεκέμβρη του 2013, «η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία αποτελεί μια όαση ανεκμετάλλευτων κοιτασμάτων πετρελαίου, ουρανίου, διαμαντιών, χρυσού και ξυλείας. Πριν από την ανατροπή του προέδρου Μποζιζέ η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ενίσχυε με ταχύτατους ρυθμούς τις σχέσεις της με την Κίνα. Ο ίδιος ο Μποζιζέ προαισθανόμενος του τι θα ακολουθούσε είχε πει: "Πριν δώσω (συμβόλαια από) το πετρέλαιο στους Κινέζους ήρθα σε επαφή με την (γαλλική εταιρεία) TOTAL στο Παρίσι και τους είπα να πάρουν αυτοί το πετρέλαιο. Δεν έγινε τίποτα. Οταν όμως το έδωσα στους Κινέζους άρχισαν όλα τα προβλήματα". Την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η Γαλλία είδε το ποσοστό της στην αγορά της Αφρικής να μειώνεται από το 10,1% στο 4,7%, τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό της Κίνας αυξανόταν από το 2% το 1990 στο 16% το 2011». Το ίδιο έγινε και στη Λιβύη και τον εκεί πόλεμο το 2011. Η επέμβαση έγινε όταν ο Καντάφι έκανε συμβόλαια για τους υδρογονάνθρακες με Κίνα - Ρωσία, κόντρα σε Ιταλία, Γαλλία, ΗΠΑ, γιατί του έφερναν μεγαλύτερα έσοδα. Οι ανταγωνισμοί φτάνουν μέχρι τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

"Ρ"