"Η Iστορική Θέση του Ιμπεριαλισμού"

Τα ΜΜΕ θυμήθηκαν τις τελευταίες μέρες τον πόλεμο στην Υεμένη που πάνω από ενάμιση χρόνο την καταστρέφει για να δείξουν συγκλονιστικές φωτογραφίες με τα υποσιτισμένα παιδιά της, αναφέροντας και τα σχετικά στοιχεία έκθεσης της UNISEF, για τα 320.000 παιδιά της που βρίσκονται αντιμέτωπα με σοβαρό υποσιτισμό και τα δύο εκατομμύρια νέων ανθρώπων που  χρειάζονται «επείγουσα ανθρωπιστική βοήθεια».

Στη Συρία ανακοινώνονται απολογισμοί νεκρών– περισσότεροι από 300.000- στον πεντάχρονο και πλέον πόλεμο,  από το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ τίθεται σε ισχύ η κατάπαυση πυρός που διαπραγματεύτηκαν Ουάσιγκτον και Μόσχα.

Η χώρα μας συνεχίζει να διασώζεται από ΕΕ και ΔΝΤ μέσα από το τρίτο μνημόνιο και τις αντίστοιχες ανακεφαλοποιήσεις τραπεζών, (των ετών 2013,2014,2015)με υποσχέσεις για επανεκκίνηση της οικονομίας, ίντριγκες για ανάληψη διευθύνσεων τραπεζών, ενώ σταθερά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εξαθλιώνεται.

Και μοιάζουν όλα αυτά τυχαία, τα αντιμετωπίζουμε χωρίς να τα συνδέουμε, δεν πιστεύουμε πως τίποτε άλλο μπορούμε από το να υποταχτούμε στη δύναμη των πραγμάτων. Και οι διαφωνίες όχι μόνο για το δρόμο που οδηγεί σε μια άλλη κοινωνία, ούτε καν την ονομάζουμε πια σοσιαλιστική, αλλά και για το περιεχόμενο  αυτής της κοινωνίας μεγεθύνονται, οι παλιές διαφωνίες καταλήγουν σε αβεβαιότητα και αμηχανία και φέρνουν σε κρίση κάθε βεβαιότητα που ενίσχυε τη διάθεση για αγώνα. Κατασκευάσαμε ωραιοποιημένες αναπαραστάσεις για τον κόσμο αποξενώνοντάς μας από την πραγματικότητα και καθιστώντας μας αδύναμους να αντιδράσουμε κι έτσι να ματαιωθούν οι ταξικοί αγώνες, να αποκρυφτεί  η οικονομική βάση των κοινωνικών διαφορών –καπιταλισμός και ιμπεριαλισμός κατάντησαν κενές λέξεις. Ξεκινώντας η όποια κινητοποίηση από μια θεωρητική έρημο δεν μένει παρά περιορισμένη στο σημείο από όπου ξεκίνησε και χάνεται.

Είναι που ο μαρξισμός –λενινισμός απαξιωμένος ως απαρχαιωμένος  πιστεύουμε πως δεν μας δίνει πια τα εργαλεία για την κατανόηση αλλά και αλλαγή του κόσμου, παρόλο που διαβάζοντας όσα ο Λένιν ανέφερε έναν αιώνα πριν για τον ιμπεριαλισμό και καπιταλισμό αυτά που ζούμε σήμερα γίνονται κατανοητά και χάνουν τον χαρακτήρα του τυχαίου και αναλλοίωτου.

«(…) σύμφωνα με την οικονομική του ουσία, ο ιμπεριαλισμός είναι μονοπωλιακός καπιταλισμός. Και μ’ αυτό καθορίζεται ήδη η ιστορική θέση του ιμπεριαλισμού, γιατί το μονοπώλιο που γεννιέται πάνω στη βάση του ελεύθερου συναγωνισμού, και ακριβώς από τον ελεύθερο συναγωνισμό, είναι πέρασμα από την καπιταλιστική σε μια υψηλότερη κοινωνικοοινομική μορφή οικονομίας. Πρέπει να υπογραμμίσουμε ιδιαίτερα τέσσερα κύρια είδη μονοπωλίων ή τέσσερις κύριες εκδηλώσεις του μονοπωλιακού καπιταλισμού, που είναι χαρακτηριστικές για την εποχή που εξετάζουμε

Πρώτο, το μονοπώλιο ξεπήδησε από τη συγκέντρωση της παραγωγής σε μια πολύ υψηλή βαθμίδα της ανάπτυξής της. Είναι οι μονοπωλιακές ενώσεις των καπιταλιστών, τα καρτέλ, τα συνδικάτα, τα τραστ (…)

Δεύτερο, τα μονοπώλια οδήγησαν στην ένταση της αρπαγής των σπουδαιότερων πηγών πρώτων υλών, ιδιαίτερα για τη βασική και την πιο  καρτελοποιημένη βιομηχανία της καπιταλιστικής κοινωνίας: τη βιομηχανία του πετροκάρβουνου και του σιδήρου(..)

Τρίτο, το μονοπώλιο προήλθε από τις τράπεζες. Οι τράπεζες μετατράπηκαν από μετριόφρονες μεσολαβητικές επιχειρήσεις σε μονοπωλητές του χρηματιστικού κεφαλαίου. Κάπου τρεις ως πέντε από τις μεγαλύτερες τράπεζες ενός οποιουδήποτε από τα πιο προηγμένα καπιταλιστικά έθνη πραγματοποίησαν την “προσωπική ένωση” του βιομηχανικού και του τραπεζικού κεφαλαίου, συγκέντρωσαν στα χέρια τους τη διαχείριση δισεκατομμυρίων και δισεκατομμυρίων, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων και των χρηματικών εσόδων μιας ολόκληρης χώρας. Μια χρηματική ολιγαρχία, που απλώνει ένα πυκνό δίχτυ σχέσεων εξάρτησης σε όλους χωρίς εξαίρεση τους οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς της σύγχρονης αστικής κοινωνίας –αυτή είναι η πιο ανάγλυφη εκδήλωση αυτού του μονοπωλίου.

Τέταρτο, το μονοπώλιο προήλθε από την αποικιακή πολιτική. Στα πολυάριθμα “παλιά” ελατήρια της αποικιακής πολιτικής το χρηματιστικό κεφάλαιο πρόσθεσε και τον αγώνα για τις πηγές των πρώτων υλών, για την εξαγωγή  κεφαλαίου, για τις “σφαίρες επιρροής”, δηλ. για τις σφαίρες προσοδοφόρων συμφωνιών, παραχωρήσεων, μονοπωλιακών κερδών κ.α –τέλος για οικονομικό έδαφος γενικά (…) ¨Όταν όμως είχαν καταληφθεί πια τα 9/10 της Αφρικής (γύρω στα 19000, όταν όλος ο κάσμος είχε πια μοιραστεί, ήρθε αναπόφευκτα η εποχή της μονοπωλιακής κατοχής των αποικιών και συνεπώς της εξαιρετικά οξυμένης πάλης για το μοίρασμα και το ξαναμοίρασμα του κόσμου.

(…) Τα μονοπώλια, η ολιγαρχία, η τάση προς την κυριαρχία στη θέση των τάσεων προς την ελευθερία, η εκμετάλλευση ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού μικρών ή αδύνατων εθνών από μια μικρή χούφτα πλουσιότατα ή ισχυρότατα έθνη – όλα αυτά γέννησαν τα διακριτικά γνωρίσματα του ιμπεριαλισμού, που μας αναγκάζουν να τον χαρακτηρίσουμε σαν παρασιτικό καπιταλισμό ή καπιταλισμό που σαπίζει. (…) Θα ήτα λάθος να νομίζει κανείς ότι αυτή η τάση προς το σάπισμα αποκλείει τη γρήγορη ανάπτυξη του καπιταλισμού(…) Σαν σύνολο, ο καπιταλισμός αναπτύσσεται ασύγκριτα πιο γρήγορα, από προηγούμενα, αυτή όμως η ανάπτυξη όχι μόνο γίνεται γενικά πιο ανισόμετρη, αλλά η ανισομετρία εκδηλώνεται επίσης στο σάπισμα ειδικά των χωρών που είναι πιο ισχυρές σε κεφάλαια (Αγγλία)(…)

(…) Απ’ όλα όσα είπαμε πιο πάνω για την οικονομική ουσία του ιμπεριαλισμού βγαίνει ότι πρέπει να τον χαρακτηρίσουμε σαν μεταβατικό, ή πιο σωστά σαν καπιταλισμό που πεθαίνει. Εξαιρετικά διδακτικό απ’ αυτήν την άποψη είναι το γεγονός ότι τα συνηθισμένα  λογάκια των αστών οικονομολόγων που περιγράφουν τον νεότατο καπιταλισμό είναι : “σύμπλεξη”, “απουσία απομόνωσης” κλπ. (…)

Τι εκφράζει όμως αυτή η λεξούλα “σύμπλευση”; (…) “Συμπλέκονται τυχαία” η κατοχή των μετοχών και οι σχέσεις των ατομικών ιδιοκτητών. Αυτό όμως που αποτελεί το υπόβαθρο αυτής της “σύμπλεξης”, αυτό που αποτελεί τη βάση του, είναι οι μεταβαλλόμενες κοινωνικές σχέσεις παραγωγής. Όταν η μεγάλη επιχείρηση  γίνεται γιγάντια και οργανώνει σχεδιασμένα, με βάση τον ακριβή υπολογισμό ενός πλούτου στοιχείων, την προμήθεια της αρχικής πρώτης ύλης σε διαστάσεις: 2/3 ή2/4 της συνολικής ποσότητας που είναι απαραίτητη για δεκάδες εκατομμύρια πληθυσμό× όταν οργανώνεται συστηματικά η μεταφορά αυτής της πρώτης ύλης στα πιο κατάλληλα για την παραγωγή σημεία, που κάποτε απέχουν το ένα από το άλλο εκατοντάδες και χιλιάδες χιλιόμετρα×όταν από ένα κέντρο διευθύνονται όλα τα στάδια της διαδοχικής κατεργασίας της πρώτης ύλης ως την παραγωγή μιας ολόκληρης σειράς ποικίλων έτοιμων προϊόντων× όταν η διανομή αυτών των προϊόντων γίνεται με βάση ένα σχέδιο σε δεκάδες εκατομμύρια καταναλωτές (…), -τότε γίνεται ολοφάνερο ότι έχουμε μπροστά μας μια κοινωνικοποίηση της παραγωγής και καθόλου μια απλή “σύμπλεξη” -ότι οι σχέσεις της ατομικής οικονομίας και της ατομικής ιδιοκτησίας αποτελούν ένα περίβλημα, που δεν ανταποκρίνεται πια στο περιεχόμενο, περίβλημα που αναπόφευκτα δεν μπορεί παρά να σαπίσει, αν αναβληθεί τεχνητά ο παραμερισμός τους, περίβλημα που μπορεί να παραμένει σε κατάσταση αποσύνθεσης ένα σχετικά  μεγάλο χρονικό διάστημα (στη χειρότερη περίπτωση, αν η θεραπεία του οπορτουνιστικού αποστήματος τραβήξει σε μάκρος), που αναπόφευκτα όμως θα παραμεριστεί»

Β.Ι. Λένιν «Ο Ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», Σύγχρονη εποχή, 2001, σελ. 142-148

Dies brumalis