97 Χρόνια απο την Οχτωβριανή Επανάσταση: Γιατί νίκησαν οι μπολσεβίκοι;

"Το προλεταριάτο είναι ανοργάνωτο, αδύνατο, δεν είναι συνειδητό.

(Σωστό. Γι' αυτό το κύριο καθήκον συνίσταται στην πάλη ενάντια στους μικροαστούς εκείνους ηγέτες, τους λεγόμενους σοσιαλδημοκράτες ...που αποκοιμίζουν τις μάζες, καλλιεργώντας σε αυτές την εμπιστοσύνη προς την αστική τάξη)

(...)

Το ζήτημα δεν βρίσκεται στο πόσο γρήγορα θα βαδίσουμε, αλλά προς τα πού να βαδίσουμε.

Το ζήτημα δεν βρίσκεται στο αν οι εργάτες είναι προετοιμασμένοι, αλλά στο πώς και για ποιο σκοπό να τους προετοιμάσουμε"

Απόσπασμα από χειρόγραφες σημειώσεις του Λένιν¹ τις κρίσιμες μέρες του Απρίλη 1917.

Η

Μπολσεβίκοι, καθ' οδόν προς τα Χειμερινά Ανάκτορα

 Οχτωβριανή Επανάσταση υπήρξε το πρώτο παράδειγμα νικηφόρας, σοσιαλιστικής προλεταριακής επανάστασης. Είχαν προηγηθεί το 1871 η Κομμούνα του Παρισιού και η επανάσταση του 1905 στη Ρωσία, που δεν είχαν νικήσει αλλά αποτέλεσαν πεδίο πείρας για την εργατική τάξη και εξαγωγής συμπερασμάτων για τη συνειδητή και οργανωμένη πρωτοπορία της, το επαναστατικό εργατικό κόμμα - το Κομμουνιστικό Κόμμα. Η άμεση πείρα της νικηφόρας Οχτωβριανής Επανάστασης τα επόμενα χρόνια συζητήθηκε στις γραμμές της Κομμουνιστικής Διεθνούς και των ΚΚ - μελών της. Αυτή η πείρα αφομοιώθηκε ως ένα βαθμό με συμπεράσματα που αποτυπώθηκαν και σε ορισμένα ντοκουμέντα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Για παράδειγμα, το Ιδρυτικό Συνέδριο της ΚΔ, στις «Θέσεις και εισήγηση για την αστική δημοκρατία και τη δικτατορία του προλεταριάτου», που εισηγήθηκε ο Β. Ι. Λένιν, επισημαίνει: 

"Το κυριότερο πράγμα που δεν καταλαβαίνουν οι σοσιαλιστές και που φανερώνει πως θεωρητικά είναι κοντόφθαλμοι, πως είναι αιχμάλωτοι των αστικών προκαταλήψεων και πως πρόδωσαν πολιτικά το προλεταριάτο, είναι τούτο, ότι στην καπιταλιστική κοινωνία, όταν η ταξική πάλη, που βρίσκεται στη βάση της κοινωνίας αυτής, οξύνεται κάπως σοβαρά, δεν μπορεί να υπάρξει τίποτε το ενδιάμεσο, παρά τούτο μόνο: Είτε δικτατορία της αστικής τάξης, είτε δικτατορία του προλεταριάτου. Κάθε ονειροπόλημα για κάποια τρίτη λύση είναι αντιδραστικό θρηνολόγημα μικροαστού. Αυτό το μαρτυρεί και η πείρα της υπερεκατόχρονης εξέλιξης της αστικής δημοκρατίας και του εργατικού κινήματος όλων των προηγμένων χωρών, και ιδιαίτερα η πείρα της τελευταίας πενταετίας"². 

Τέτοιες εκτιμήσεις, αν και καταγράφηκαν, δεν αποτέλεσαν σταθερό στοιχείο, συνεχή άξονα και γραμμή του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Αντιθέτως, στις προγραμματικές επεξεργασίες των ΚΚ τέθηκε η λογική των σταδίων της επαναστατικής διαδικασίας, ενώ η Οχτωβριανή Επανάσταση θεωρήθηκε από τα ευρωκομμουνιστικά και άλλα ΚΚ ως μια ρωσική ιδιαιτερότητα, μαζί και τα συμπεράσματά της. Γενικότερα, υπήρξαν αλλαγές και εναλλαγές στη γραμμή της Κομμουνιστικής Διεθνούς που αντικειμενικά άμβλυναν την πάλη απέναντι στο οπορτουνιστικό ρεύμα και υπονόμευσαν την αναγκαία επαναστατική στρατηγική ετοιμότητα πολλών ΚΚ. Σίγουρα, η Ρωσία του 1917 είχε χαρακτηριστικά που την έκαναν να διαφέρει από τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της εποχής καθώς και από την εικόνα του σημερινού κόσμου. Αυτό όμως δεν ακυρώνει βασικές νομοτέλειες της σοσιαλιστικής επανάστασης, συμπεράσματα χρήσιμα για τη νίκη της εργατικής τάξης - όπως είναι η ανάγκη τσακίσματος του αστικού κράτους κ.ά. Πέρα από τις διαφορές υπάρχει μια κοινή βάση, ο καπιταλισμός στο μονοπωλιακό του στάδιο, ο καπιταλισμός που σαπίζει και πεθαίνει, μα που ακόμα δεν πέθανε, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους λαούς όλου του κόσμου - ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, ζωή πολύ πιο πίσω από τις σύγχρονες ανάγκες που μπορεί να υποστηρίξει η εξέλιξη της παραγωγής, της τεχνολογίας, της ίδιας της ικανότητας του ανθρώπου να παράγει. Τέτοιες αντιθέσεις δεν είναι απλώς αντιθέσεις πλούτου - φτώχειας, καλών και κακών επιλογών εκ μέρους των αστών. Η επανάσταση στη Ρωσία του 1917 απέδειξε την ύπαρξη ενός μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων για το σοσιαλισμό. Σήμερα αυτές υπάρχουν στο πολλαπλάσιο.

Μια τέτοια ριζική κοινωνική ανατροπή φέρνει την κατάργηση της εκμετάλλευσης και όχι την αντικατάσταση του εκμεταλλευτικού συστήματος από άλλο, έτσι δεν μπορεί να ξεκινήσει μέσα στους κόλπους του καπιταλιστικού συστήματος. Πρώτη πράξη της νέας εξουσίας είναι η απόσπαση της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής από τα χέρια των καπιταλιστών και η κοινωνικοποίησή τους ώστε να λειτουργήσουν κάτω από κεντρικό σχεδιασμό και με σκοπό της παραγωγής την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Τίποτε απ' όλα αυτά δεν νοείται αν η εργατική τάξη δεν τσακίσει το κράτος των καπιταλιστών και δεν οικοδομήσει την εξουσία της.

Η εργατική τάξη της Ρωσίας, κάτω από την καθοδήγηση του κόμματος των μπολσεβίκων, τα κατάφερε. Στη δράση του κόμματος των μπολσεβίκων ενσαρκώθηκε η σχέση επαναστατικής θεωρίας - κόμματος - εργατικής τάξης και λαϊκών μαζών. Η μελέτη όλων των κειμένων του Λένιν, ιδιαίτερα της τετραετίας από την έναρξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου (1914) έως την επανάσταση του Οχτώβρη του 1917, αποτυπώνει τη θεωρητική, οργανωτική και πρακτική πάλη για την επανάσταση. Αποδεικνύει την ορθότητα της διαπίστωσης του Λένιν πως ένα σύστημα, όσο σάπιο και να είναι δεν πέφτει άμα δεν το ρίξουν.

Ο Λένιν ξεχωρίζει ορισμένους βασικούς όρους οι οποίοι έδωσαν στους μπολσεβίκους την ικανότητα για να ηγηθούν με πολιτικούς (και στρατιωτικούς όρους) στη νικηφόρα επανάσταση: 

"Οι μπολσεβίκοι νίκησαν πριν απ' όλα γιατί είχαν με το μέρος τους την τεράστια πλειοψηφία του προλεταριάτου, και ανάμεσα σε αυτήν το πιο συνειδητό, το πιο δραστήριο, το πιο επαναστατικό τμήμα του, την πραγματική εμπροσθοφυλακή αυτής της πρωτοπόρας τάξης...
Χωρίς μια εξαιρετικά σοβαρή και ολόπλευρη προετοιμασία του επαναστατικού τμήματος του προλεταριάτου για την εξοστράκιση και τη συντριβή του οπορτουνισμού, είναι ανόητο και να σκέφτεται κανείς για δικτατορία του προλεταριάτου. Οι μπολσεβίκοι είχαν με το μέρος τους όχι μόνο την πλειοψηφία του προλεταριάτου, όχι μόνο την ατσαλωμένη μέσα στη μακρόχρονη και πεισματική πάλη ενάντια στον οπορτουνισμό επαναστατική πρωτοπορία του προλεταριάτου. Είχαν, αν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουμε τη στρατιωτική ορολογία, μια ισχυρή "δύναμη κρούσης" στις πρωτεύουσες.
Να έχεις στην αποφασιστική στιγμή, στο αποφασιστικό σημείο, συντριπτική υπεροχή δυνάμεων - αυτός ο "νόμος" των πολεμικών επιτυχιών είναι επίσης νόμος και της πολιτικής επιτυχίας, ιδίως σε έναν τέτοιο σκληρό, έντονο πόλεμο των τάξεων, που λέγεται επανάσταση... Και έχοντας τη δυνατότητα με ένα γρήγορο, αποφασιστικό χτύπημα να κατακτήσουμε στα σίγουρα και τις δύο πρωτεύουσες, και τα δύο κέντρα ολόκληρης της καπιταλιστικής κρατικής μηχανής (τόσο από οικονομική όσο και από πολιτική άποψη), παρ' όλη τη μανιασμένη αντίσταση των γραφειοκρατών και των "διανοουμένων", το σαμποτάζ κ.τ.λ., μπορέσαμε με τη βοήθεια του κεντρικού μηχανισμού της κρατικής εξουσίας να αποδείξουμε με έργα στις εργαζόμενες μη προλεταριακές μάζες ότι το προλεταριάτο είναι ο μοναδικά σίγουρος σύμμαχος, φίλος και καθοδηγητής τους...
Οι προλετάριοι επαναστάτες έστρεφαν (αρχίζοντας από τον Αύγουστο του 1914) όλη τους την προσοχή στην επαναστατικοποίηση του στρατού, στη χρησιμοποίησή του ενάντια στους ιμπεριαλιστές ληστές της αστικής τάξης, στη μετατροπή του άδικου και ληστρικού πολέμου ανάμεσα στις δύο ομάδες των ιμπεριαλιστών αρπάγων σε δίκαιο και νόμιμο πόλεμο των προλετάριων και των καταπιεζόμενων εργαζόμενων μαζών της κάθε χώρας ενάντια στη "δική τους", "εθνική" αστική τάξη...
Επομένως ο μισός στρατός τον Οκτώβρη - Νοέμβρη του 1917 ήταν ήδη μπολσεβίκικος. Δίχως αυτό, δε θα μπορούσαμε να νικήσουμε»³.

Ενοπλη πολιτοφυλακή εργατών και εργατριών 

στα πρώτα χρόνια της ΕΣΣΔ

Οι παραπάνω προϋποθέσεις, που έδωσαν την πολιτική - στρατιωτική νίκη της επανάστασης, δημιουργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Ηταν η προσπάθεια για τη συγκρότηση ενός επαναστατικού κόμματος με γερούς δεσμούς πρωτοπορίας με την εργατική τάξη. Σε αυτό έβαλε καθοριστικά την καθοδηγητική σφραγίδα του ο Λένιν, που είχε ως πρώτο μέλημα την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική αυτοτέλεια του κόμματος των μπολσεβίκων. Δηλαδή, την ικανότητα του πρωτοπόρου τμήματος της εργατικής τάξης να διαχωρίζεται από τις επιδιώξεις της αστικής τάξης, διαφόρων τμημάτων της, από τους ελιγμούς των αστικών και οπορτουνιστικών πολιτικών δυνάμεων. Αυτή η ικανότητα δοκιμάστηκε όχι σε συνθήκες νηνεμίας αλλά σε κρίσιμες καμπές και συνάντησε αντιστάσεις ακόμα και μέσα στις γραμμές του μπολσεβίκικου κόμματος. Οι πιο χαρακτηριστικές στιγμές ήταν η Επανάσταση του 1905, στην οποία το Κόμμα με την καθοδήγηση του Λένιν μπήκε μπροστά και προσπάθησε να δώσει προσανατολισμό, αν και δεν υπήρχε ευνοϊκός συσχετισμός για νίκη. Μετά την επανάσταση ο Λένιν αντιμετώπισε την ηττοπάθεια και όσους ελεεινολογούσαν πως δεν θα έπρεπε να γίνει. Ο πόλεμος επίσης ήταν κρίσιμη περίοδος αφού οι εθνικές ιαχές καλλιεργούσαν στους εργάτες και τους φτωχούς αγρότες την ιδέα πως σε καιρό πολέμου διακυβεύονταν εθνικά συμφέροντα (κοινά με την αστική τάξη). Ο Λένιν επέμεινε στη γραμμή πάλης για την ήττα της αστικής τάξης της Ρωσίας στον πόλεμο, και σε πάλη για μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο. Δηλαδή, σε πάλη για την επαναστατική εργατική εξουσία. Αντιπαρατέθηκε στη γραμμή του Τρότσκι, ο οποίος υπεκφεύγοντας πρότεινε να ρίξουν το σύνθημα «ούτε νίκη ούτε ήττα». Το Φλεβάρη 1917 ξέσπασε αστική επανάσταση στη Ρωσία, ανατράπηκε ο τσάρος και σχηματίστηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση (ΠΚ), όπου συμμετείχαν εσέροι και μενσεβίκοι μαζί με αστούς, επίσης αρκετοί μπολσεβίκοι επέμεναν σε συμμετοχή ή στήριξη αυτής της κυβέρνησης, η οποία είχε και τη στήριξη των επαναδημιουργηθέντων Σοβιέτ. Ο Λένιν ανέδειξε το αστικό περιεχόμενο αυτής της κυβέρνησης, παρά τις μικροαστικές και επαναστατικές διακηρύξεις της και πρωτοφανέρωτες αποφάσεις, όπως για ελευθερία πολιτικής δράσης, ελευθεροτυπία, ελευθερία συναθροίσεων κ.λπ. Η γραμμή για ανατροπή της ΠΚ δεν ήταν εύκολο ζήτημα αφού παλιότερη (του 1905) επεξεργασία των μπολσεβίκων, που είχε επεξεργαστεί ο ίδιος ο Λένιν, προέβλεπε την ηγεσία της εργατικής τάξης στην επικείμενη αστική επανάσταση και τη δημιουργία της Δημοκρατικής Δικτατορίας του Προλεταριάτου και της Αγροτιάς, και συμμετοχή των μπολσεβίκων σε ανάλογη κυβέρνηση. Ο Λένιν με την εισήγηση των θέσεων του Απρίλη πρόταξε το καθήκον ανατροπής της ΠΚ και την πάλη για σοσιαλιστική επανάσταση και τη δικτατορία του προλεταριάτου. Οχι μόνο οι «Θέσεις του Απρίλη» αλλά και το έργο «Κράτος και Επανάσταση»⁴ θέτουν ως πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσει η επανάσταση όχι τη σύνθεση της μιας ή της άλλης κυβέρνησης αλλά την ίδια την ύπαρξη των αστικών θεσμών, όχι μόνο της κυβέρνησης αλλά και του αστικού κοινοβουλίου. Το Σεπτέμβρη 1917 οι μπολσεβίκοι αρνήθηκαν⁵ να πάρουν μέρος στο λεγόμενο Δημοκρατικό Προκοινοβούλιο, δηλαδή στην προσωρινή βουλή, που θα λειτουργούσε ως νομιμοποιητικό σώμα στην ΠΚ.

Κρίσιμο ήταν και το θέμα του πολέμου αφού η ΠΚ και οι υποστηριχτές της έλεγαν πως είχε αλλάξει πλέον ο χαρακτήρας του πολέμου από ιμπεριαλιστικός σε επαναστατικός - αμυντικός. Αρκετοί μπολσεβίκοι επηρεάστηκαν από τον αμυνητισμό, δηλαδή την υποστήριξη του πολέμου υπό τη νέα κυβέρνηση. Ο Λένιν και σε αυτές τις συνθήκες επέμενε στην ίδια ρότα, παρά τις αυταπάτες των μαζών. «Η εξαπατώμενη μάζα δεν καταλαβαίνει ότι ο πόλεμος είναι συνέχιση της πολιτικής, ότι τους πολέμους τους διεξάγουν οι κυβερνήσεις».

Στις κρίσιμες συνθήκες του Απρίλη και των επόμενων μηνών πολλοί επέσυραν τον εξής κίνδυνο: 

"Μας απειλεί οικονομική καταστροφή. Γι' αυτό είναι λάθος το να βγάλει κανείς από τη μέση την αστική τάξη». Ο Λένιν αντέτεινε: «Αυτό είναι αστικό συμπέρασμα, όσο πιο κοντά είναι η καταστροφή τόσο επιτακτικότερη γίνεται η ανάγκη της απομάκρυνσης της αστικής τάξης"⁶.

Αυτή η επισήμανση είναι εξαιρετικά σημαντική και γενικότερης σημασίας, αφού η επαναστατική κατάσταση συνοδεύεται από οικονομική κατάρρευση και επιδείνωση της ζωής του λαού και σε τέτοιες συνθήκες φαντάζει ως κύριο ζήτημα που πρέπει να επιλυθεί, π.χ., να γίνει ανοικοδόμηση αν έχει προηγηθεί πόλεμος, να λειτουργήσει όπως όπως η παραγωγή, να γλιτώσουμε την πείνα κ.λπ. Το θέμα είναι πώς το κόμμα της εργατικής τάξης παίρνει υπόψη αυτούς τους παράγοντες, όχι όμως για να αμβλύνει τις αντιθέσεις με την αστική τάξη αλλά για να οξύνει την πάλη και να την ανατρέψει.

Παραπομπές:

1. Απαντα, τόμ. 31 σελ 123, 124

2. Απαντα, τόμ ....σελ....

3. Β. Ι. Λένιν: «Οι εκλογές για τη συντακτική συνέλευση και η δικτατορία του προλεταριάτου». Απαντα τόμ. 40 σελ. 5, 6, 7, 8, 9-10.

4. Εκδόθηκε τον επόμενο χρόνο (1918) αλλά ήδη ήταν υπό διαμόρφωση.

5. Είχε προηγηθεί η συμμετοχή εκπροσώπων των μπολσεβίκων στη λεγόμενη Δημοκρατική Σύσκεψη για την προετοιμασία του Προκοινοβουλίου, την οποία ο Λένιν τη χαρακτήρισε λανθασμένη ενέργεια.

6. Απαντα, τόμ. 31 σελ 124.