Φιλοευρωπαϊσμός-Ευρωσκεπτικισμός: Λυκοσυμμαχίας το ανάγνωσμα

Η περίοδος της καπιταλιστικής κρίσης αποτέλεσε αφορμή για να βγουν πολλά και ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τους μηχανισμούς που η αστική εξουσία ενεργοποιεί προκειμένου να διατηρήσει την ηγεμονία της. Ένας απ' αυτούς τους μηχανισμούς γίνεται φανερός σε ευρωπαϊκό επίπεδο – στο επίπεδο της Ε.Ε. - και σχετίζεται με την υποτιθέμενη κόντρα μεταξύ των λεγόμενων «ευρωσκεπτικιστών» και των αποκαλούμενων «φιλοευρωπαϊκών» δυνάμεων. Μια κόντρα που τα αστικά μέσα ενημέρωσης επιχειρούν να την παρουσιάσουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ως τη «μητέρα των μαχών», η έκβαση της οποίας (με αφορμή και τις επικείμενες ευρωεκλογές) θα κρίνει την έξοδο από την οικονομική κρίση. Το ερώτημα που γεννιέται βεβαίως είναι το εξής: προς όφελος ποιανού θα επέλθει – όταν επέλθει – η πολυσυζητημένη έξοδος απ' την κρίση; Και εδώ ακριβώς είναι που πρέπει να επικεντρωθεί η συζήτηση.

Το σημείο σύγκλισης ευρωσκεπτικισμού και φιλοευρωπαϊσμού είναι το γεγονός ότι κανένα από τα δύο ρεύματα δεν αμφισβητεί τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και την αστική εξουσία. Τουναντίον μάλιστα. Η ίδια η πολιτική ύπαρξη και δράση ευρωπαϊστών και ευρωσκεπτικιστών είναι η αντανάκλαση των ενδοαστικών αντιθέσεων που υπάρχουν σε καπιταλιστικές ενώσεις όπως η Ε.Ε. Στο σημερινό, μονοπωλιακό στάδιο του Καπιταλισμού, η ύπαρξη ενδοαστικών αντιθέσεων στην ευρωπαϊκή λυκοσυμμαχία είναι απόρροια των άλυτων αντιφάσεων του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Αντιφάσεων που γίνονται ακόμα πιο έντονες, ακόμα πιο κραυγαλέες σε περιόδους που τρίζουν τα θεμέλια του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό, λοιπόν, το σύστημα επιχειρούν, με διαφορετικές «συνταγές», να αναστηλώσουν τα διάφορα ρεύματα που αναπτύσσονται εντός της ΕΕ, είτε φορούν φιλοευρωπαϊκό προσωπείο είτε ευρωσκεπτικιστικό.

Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσονται συγκρούσεις για το μέλλον της ευρωζώνης, την αρχιτεκτονική του ευρώ, την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, τη λανθασμένη ή μη συνταγή της λιτότητας, τους «Μερκελιστές», τις «συμμαχίες του Νότου», κλπ. Ποιός διαμορφώνει αυτό το πλαίσιο; Το πλαίσιο διαμορφώνεται από τον κατά καιρούς συσχετισμό δυνάμεων εντός της αστικής εξουσίας: τον ανταγωνισμό τμημάτων του Κεφαλαίου για αύξηση της κερδοφορίας και όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες από την κρίση. Έγραφε ο Λένιν, σχεδόν έναν αιώνα πριν, στο κείμενο για το “σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης” (1915): «[...] Οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης στις συνθήκες του καπιταλισμού θα ισοδυναμούσαν με συμφωνία για το μοίρασμα των αποικιών. Στον καπιταλισμό, όμως, δεν μπορεί να υπάρξει άλλη βάση, άλλη αρχή μοιρασιάς, εκτός από τη δύναμη». Σε αυτή τη βάση, σε αυτό το πλαίσιο, αναπτύσσονται δύο βασικές τάσεις εντός της αστικής εξουσίας: Η φιλοευρωπαϊκή, τα συμφέροντα της οποίας εξυπηρετούνται απ' την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης και την ενίσχυση της παρούσας διακρατικής λυκοσυμμαχίας και η ευρωσκεπτικιστική, η οποία εκφράζει τμήματα εθνικών αστικών τάξεων που θα επιθυμούσαν «μιαν άλλη Ένωση», περισσότερο ευνοϊκή για τα συμφέροντα τους. Κοσμοπολιτισμός και Εθνικισμός, με λίγα λόγια, αστικά ιδεολογήματα και τα δύο, έχουν πάρει θέσεις μάχης στην ευρωαρένα με κύριο σκοπό τον εγκλωβισμό των λαϊκών συνειδήσεων σε ψευτοδιλήμματα τύπου «περισσότερη ή λιγότερη ΕΕ», «ευρώ ή εθνικό νόμισμα», «σκληρός μονεταρισμός ή νέο σχέδιο Μάρσαλ».

Το δίπολο φιλοευρωπαϊσμός-ευρωσκεπτικισμός ποντάρει ακριβώς σε αυτά τα ψευτοδιλήμματα. Κάθε φορά άλλωστε που η αστική εξουσία ένιωθε τον κίνδυνο της όξυνσης της ταξικής πάλης, χρησιμοποιούσε εναλλάξ άλλοτε κοσμοπολίτικες (φιλοευρωπαϊκές) και άλλοτε εθνικιστικές (ευρωσκεπτικιστικές) προτάσεις διαχείρισης. Να θυμίσουμε πως την εξουσία του Κεφαλαίου υπηρέτησαν πιστά, είτε με σοσιαλδημοκρατικό είτε με νεοφιλελεύθερο πρόσημο, τόσο γνωστοί φιλοευρωπαϊστές ηγέτες (Κ. Σημίτης, Ρ. Πρόντι, Λ. Ζοσπέν, Γκ. Σρέντερ, κλπ) όσο και διαβόητοι ευρωσκεπτικιστές (Μ. Θάτσερ, Β. Κλάους, Λ. Κατσίνσκι, κλπ).

Ο ευρωσκεπτικισμός – η τάση δηλαδή μερίδας του Κεφαλαίου για την εξασφάλιση των ιδιαίτερων συμφερόντων εθνικών αστικών τάξεων εκτός της ΕΕ – δεν είναι νέο φαινόμενο. Δεν εμφανίστηκε εξαιτίας της καπιταλιστικής κρίσης. Ο ίδιος, άλλωστε, ο χαρακτήρας της ευρωπαϊκής λυκοσυμμαχίας γεννούσε και γεννά από μόνος του τις συγκρούσεις μεταξύ τμημάτων του Κεφαλαίου. Η τάση προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση ενισχύονταν όσο υπήρχαν η ΕΣΣΔ και τα ανατολικά σοσιαλιστικά κράτη, αμβλύνοντας (χάρην ενός ενιαίου μετώπου ενάντια στον σοσιαλισμό) τις όποιες αντιθέσεις εντός της ΕΟΚ/ΕΕ. Η νίκη της αντεπανάστασης στην ΕΣΣΔ και η παλινόρθωση του Καπιταλισμού στην ανατολική Ευρώπη απελευθέρωσε φυγόκεντρες ευρωσκεπτικιστικές τάσεις. Οι γεωπολιτικές αλλαγές κυρίως τη δεκαετία του '90 αποτέλεσαν το έναυσμα για την αλλαγή στρατηγικής μερίδας των αστικών τάξεων που δεν έβλεπαν πλέον τα συμφέροντα τους να εξυπηρετούνται από την εμβάθυνση της λεγόμενης «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης».

Ενάντια στην ΕΕ, αλλά υπέρ του Κεφαλαίου.

Ευρωσκεπτικιστές, όπως ο περιβόητος ευρωβουλευτής Νάϊτζελ Φάρατζ του βρετανικού Κόμματος της Ανεξαρτησίας (UKIP) βάλουν συχνά ενάντια στις δομές της ΕΕ, τον τρόπο άσκησης πολιτικής, τον «αυταρχισμό» θεσμικών οργάνων της Ένωσης, χρησιμοποιώντας ένα μείγμα εθνικιστικής και αντιευρωπαϊκής ρητορικής. Κατηγορούν την Ένωση, όχι γι' αυτό που πραγματικά είναι (δηλαδή μια ιμπεριαλιστική συμμαχία μεταξύ καπιταλιστικών κρατών), αλλά για το γεγονός ότι συγκεντρώνει εξουσίες αποσπώντας τες από τις (αστικές) εθνικές κυβερνήσεις. Ασφαλώς, η ρητορική των ευρωσκεπτικιστών παρουσιάζει διαφορές από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τα συμφέροντα των ντόπιων τμημάτων της αστικής τάξης που αντιπροσωπεύουν. Κοινό τους σημείο ωστόσο, είναι πως, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, επιθυμούν την αντικατάσταση της ΕΕ με άλλου είδους ιμπεριαλιστικές συμμαχίες. Την στιγμή, για παράδειγμα, που το βρετανικό κόμμα της Ανεξαρτησίας ζητεί την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου απ' την ΕΕ, αποδέχεται τη δημιουργία μιας ένωσης στα πλαίσια της βρετανικής κοινοπολιτείας και το Λεπενικό Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας αναζητεί μιαν άλλου είδους Ένωση, στην οποία το γαλλικό Κεφάλαιο θα παίζει πρωτεύοντα ρόλο.

Εξετάζοντας την περίπτωση του...πιονέρου του ευρωσκεπτικισμού, του Νάϊτζελ Φάρατζ (ο οποίος χαίρει εκτίμησης «αντιμνημονιακών» δυνάμεων και στην Ελλάδα), αξίζει να σημειώσουμε τα εξής:

• Tο βρετανικό κόμμα της Ανεξαρτησίας (UKIP), ένα αντιδραστικό μόρφωμα αποτελούμενο από πρώην μέλη του κυβερνώντος Συντηρητικού Κόμματος και συμπαθούντες του νεοφασιστικού BNP (Εθνικό Βρετανικό Κόμμα), ανήκει στην ίδια ομάδα του ευρωκοινοβουλίου μαζί με το τέως συγκυβερνών ΛΑ.Ο.Σ του Καρατζαφέρη, το εθνικιστικό κόμμα «Αληθινοί Φινλανδοί», την ακροδεξιά «Λίγκα του Βορρά» (Ιταλία), τα αντιδραστικά, αντικομουνιστικά κόμματα «Σλοβακικό Εθνικό Κόμμα» και «Ενωμένη Πολωνία».

• Ο ίδιος ο N. Φάρατζ, στην προσπάθεια του να υποστηρίξει με τις ρητορικές του ικανότητες τα συμφέροντα τμήματος της βρετανικής αστικής τάξης, έφτασε στο σημείο να χαρακτηρίσει την ΕΕ ως... «Νέο Κομμουνισμό»(!!!). Μιλώντας στο ευρωκοινοβούλιο στις 17 Απρίλη 2013 είπε ανάμεσα σ' άλλα: “This European Union is the new Communism. It is power without limits. It is creating a tide of human misery, and the sooner it is swept away the better”. (Αυτή η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο νέος Κομμουνισμός. Είναι ισχύς χωρίς όρια. Δημιουργεί παλίρροια ανθρώπινης μιζέριας και όσο το συντομότερο εξαφανιστεί τόσο το καλύτερο). Να πως διαστρεβλώνεται με τον πλέον έντεχνο τρόπο η πραγματικότητα και πως μια καπιταλιστική διακρατική συμμαχία υπέρ των μονοπωλιακών συμφερόντων βαφτίζεται... «κομμουνιστική», κάνοντας κυριολεκτικά το άσπρο-μαύρο.

• Ο Ν.Φάρατζ μπορεί να κατακεραυνώνει το κατεστημένο της ΕΕ, την ευρωζώνη και τα μνημόνια, αυτό όμως ουδόλως τον εμποδίζει απ' το να έχει εκλεκτικές φιλίες με μεγιστάνες τύπου Ρούπερτ Μέρντοχ. Να σημειωθεί ότι τα μέσα ενημέρωσης που ανήκουν στον πανίσχυρο όμιλο Μέρντοχ (όπως η δημοφιλής ταμπλόϊντ εφημερίδα “The Sun”) προωθούν συχνά αντιλήψεις υπέρ της αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, εκφράζοντας την ταύτιση μερίδας του βρετανικού Κεφαλαίου με ευρωσκεπτικιστικές τάσεις όπως αυτήν που εκπροσωπεί ο Φάρατζ.

Από την ακροδεξιά της Λε Πεν στη Γαλλία μέχρι την ανερχόμενη σοσιαλδημοκρατία του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και από το κόμμα των γερμανών βιομηχάνων «Εναλλακτική για τη Γερμανία» μέχρι το εθνικιστικό «Κόμμα των Φινλανδών», η αστική εξουσία δείχνει να έχει πολλές ακόμα εφεδρείες. Εφεδρείες που ακόμη κι' αν δείχνουν πολιτικά ετερόκλητες, εντούτοις αποτελούν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, υποστυλώματα του καπιταλιστικού συστήματος. Σε αυτό το πλαίσιο μπαίνουν στο τραπέζι κάλπικες υποσχέσεις άλλοτε περί «Ευρώπης των λαών» και άλλοτε περί μιας πολιτικής που «θα βάζει τους ανθρώπους πάνω απ' τα κέρδη». Πάντα, βέβαια, στο πλαίσιο του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης, ο οποίος αντιμετωπίζεται από φιλοευρωπαϊστές και ευρωσκεπτικιστές περίπου ως θέσφατο, ως «μονόδρομος». Σε αυτόν το μονόδρομο, ενόψει και των επικείμενων ευρωεκλογών, επιχειρείται να εγκλωβιστούν και πάλι εργατικές, λαϊκές συνειδήσεις, ώστε να απορροφηθούν οι κραδασμοί της λαϊκής αγανάκτησης απέναντι σε θεσμούς και πολιτικές της Ε.Ε.

Η Ε.Ε. λοιπόν ούτε αλλάζει, ούτε μεταρρυθμίζεται. Όπως δεν αλλάζει και δεν μεταρρυθμίζεται ο Καπιταλισμός. Η λαϊκή οργή οφείλει να στραφεί ενάντια στην πηγή του κακού, ενάντια στο εκμεταλλευτικό σύστημα και τις πολιτικές δυνάμεις που το αντιπροσωπεύουν, είτε έχουν φιλοευρωπαϊκό είτε ευρωσκεπτικιστικό προσωπείο. Το πραγματικό δίλημμα, πέρα από κάθε αυταπάτη, δε μπορεί να είναι άλλο από αυτό που με κρυστάλλινη σαφήνεια έχει θέσει το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας: Ναι ή όχι στην ΕΕ και τα κόμματα του «ευρωμονόδρομου», ναι ή όχι στα κόμματα που υπερασπίζονται τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης.

Νικόλαος Μόττας  via  Lenin reloaded

Ο Νικόλαος Μόττας είναι υποψήφιος διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ιδρυτής και διαχειριστής του Ελληνικού Αρχείου Τσε Γκεβάρα (guevaristas.net).