Τραπεζικοί τριγμοί

Φαίνεται πως όσα σημειώσαμε εδώ την περασμένη εβδομάδα περί των τραπεζών και της υπερδιόγκωσής τους («Τραπεζική απληστία και κρίση») είχαν ενδιαφέρον, οπότε ας συνεχίσουμε λίγο την κουβέντα μας. Κι αν στο προηγούμενο σημείωμα περιγράψαμε το φαινόμενο, είδαμε τα μέτρα της κυβέρνησης των ΗΠΑ και παρατηρήσαμε τις αντιδράσεις των τραπεζιτών, σήμερα θα ρίξουμε μια ματιά σε όσα συμβαίνουν στην Ευρώπη.

Είναι γεγονός ότι η τρομακτική υπερμεγέθυνση των ευρωπαϊκών τραπεζών δεν πέρασε απαρατήρητη από τα μεγάλα κεφάλια τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι, πριν πέντε χρόνια εισήγαγαν τον κανονισμό Βασιλεία ΙΙΙ, ο οποίος βελτίωνε τον προηγούμενο (Βασιλεία ΙΙ) και επιχειρούσε να βάλει κάποιους όρους και κανόνες στην λειτουργία των τραπεζών. Για να μη κουράσω τον αναγνώστη με δύσκολες λεπτομέρειες, ας σημειώσω μόνο ότι, μεταξύ των άλλων, η Βασιλεία ΙΙΙ προέβλεπε αυστηρότερα όρια μόχλευσης, πράγμα που δυσκολεύει την μεγέθυνση των τραπεζών.

Παρένθεση. Για όσους δεν έχουν γνώση του όρου, πρέπει να εξηγήσουμε εδώ ότι ως τραπεζική μόχλευση εννοούμε τον λόγο των ανοιχτών θέσεων μιας τράπεζας προς τα ίδια κεφάλαιά της. Με απλά λόγια, όταν μια τράπεζα με ίδια κεφάλαια 1.000 ευρώ έχει χορηγήσει δάνεια 10.000, η μόχλευσή της ισούται με 10. Η Lehman Brothers κατέρρευσε με μόχλευση 38. Ακριβώς όση είχε και η Morgan Stanley, η οποία επέζησε γιατί δέχθηκε «ένεση» από το κράτος. Κλείνει η παρένθεση.

Τί σημαίνει, όμως, περιορισμός της μόχλευσης; Όσοι γνωρίζουν ολίγα μαθηματικά θα καταλάβουν ότι, εφ’ όσον τα κεφάλαια παραμένουν αμετάβλητα, πρέπει να μικρύνει ο άλλος όρος τού μαθηματικού λόγου: οι υποχρεώσεις. Κι όσοι γνωρίζουν ολίγα λογιστικά, θα καταλάβουν ότι, για να μη διαταραχτεί ο ισο-λογισμός, οποιαδήποτε μείωση υποχρεώσεων συνεπάγεται ισόποση μείωση απαιτήσεων, δηλαδή ισόποση μείωση ενεργητικού. Κι αφού το ενεργητικό απεικονίζει την περιουσία μιας επιχείρησης, μείωση ενεργητικού σημαίνει μείωση περιουσίας.

Ωπ! Φτάσαμε στο ζουμί! Οποιοσδήποτε περιορισμός τής μόχλευσης συνεπάγεται ανυπερθέτως μείωση της περιουσίας. Νά ‘τη, λοιπόν, η καταστροφή των συσσωρευμένων κεφαλαίων, για την οποία έχουμε μιλούσαμε τις προάλλες.

Ας επιστρέψουμε, όμως, στον μαθηματικό λόγο «υποχρεώσεις / ίδια κεφάλαια», ο οποίος δίνει την μόχλευση. Αν θέλω να μειώσω την μόχλευση αλλά να μη μειώσω τις υποχρεώσεις μου (ή, έστω, να μη τις μειώσω πολύ), πρέπει να αυξήσω τον παρονομαστή τού κλάσματος, τα ίδια κεφάλαιά μου. Η Βασιλεία ΙΙΙ, λοιπόν, επιχειρούσε να βρει μια χρυσή τομή ώστε και τους κινδύνους να μειώσει αλλά και τους τραπεζίτες να μη κακοκαρδίσει. Γι’ αυτό καλούσε τις τράπεζες από την μια να καθαρίσουν τα χαρτοφυλάκιά τους κι από την άλλη να αυξήσουν τα κεφάλαιά τους.

Πάνω σ’ αυτό το τελευταίο, η επιτροπή της Βασιλείας έχει αρχίσει εδώ και δυο χρόνια να ετοιμάζει την Βασιλεία IV, η οποία εστιάζει στον παρονομαστή του κλάσματος. Η βούληση είναι να μπουν περιορισμοί και δικλείδες που από την μια θα αποτρέπουν τις μειώσεις κεφαλαίων (μέσω της -λογιστικής ή πραγματικής- μείωσης κινδύνων) κι από την άλλη θα διευκολύνουν την συγκέντρωση κεφαλαίων.

Όμως, μια τράπεζα δεν είναι ψιλικατζίδικο ώστε η οποιαδήποτε αύξηση των κεφαλαίων της να γίνεται με ψίχουλα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με προ τριετίας έκθεση της Τράπεζας της Αγγλίας, αν οι αγγλικές τράπεζες ήθελαν να συμμορφωθούν προς την Βασιλεία ΙΙΙ, θα έπρεπε μέχρι το 2019 να συγκεντρώσουν -κρατηθείτε!- 120 δισεκατομμύρια λίρες (σχεδόν ένα ελληνικό ΑΕΠ)!

Πάντως, ανεξάρτητα από το ότι όλες οι τράπεζες προσπαθούν να συγκεντρώσουν καινούργια κεφάλαια, ο χορός τής καταστροφής έχει ήδη αρχίσει. Η μια τράπεζα μετά την άλλη (Deutche Bank, BNP Paribas, Credit Suisse, Societe General κλπ) ανακοινώνουν ρευστοποιήσεις των τοποθετήσεών τους (ανάμεσα σ’ αυτές εντάσσεται και η πώληση των «κόκκινων δανείων» σε διάφορα κερδοσκοπικά fund) σε ποσά που συνολικά ξεπερνούν το ιλιγγιώδες ύψος των δυο τρισεκατομμυρίων ευρώ. Όσο κι αν πολλοί λένε πως είναι «too big to fail (πολύ μεγάλο για -να το αφήσουμε- να καταρρεύσει)», το οικοδόμημα τρίζει επικίνδυνα πλέον.

Συμπέρασμα πρώτο: Τώρα που χόντρυνε ο καβγάς ανάμεσα στα βουβάλια (για το ποιος θα χάσει τα λιγώτερα), ας ετοιμάζονται τα βατράχια να πληρώσουν τους τζερεμέδες. Και μη μου ζητήσετε να εξηγήσω ποιοι είναι τα βατράχια.

Συμπέρασμα δεύτερο: Με τις τράπεζες να κονταροχτυπιούνται για πού θα βρουν λεφτά, πρέπει να είσαι των ασχέτων άσχετος για να περιμένεις να ανοίξουν οι κρουνοί του δανεισμού για τον κάθε μικρομεσαίο φουκαρά. Συνελόντι ειπείν, δάνεια για τους μικρομεσαίους θα βγουν όταν πέσει στην Πάρνηθα μπλε μαραίν χιόνι με κίτρινες βούλες.

Τελειώνουμε με μια άσκηση για το μυαλό: Οι διάφοροι κυβερνητικοί πολιτικάντηδες, τόσο οι «τελευταία φορά δεξιά» όσο και οι «πρώτη φορά αριστερά», διατείνονται ότι το πρωτογενές πλεόνασμα που προκύπτει (λέμε τώρα!) από την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών και τις μεταρρυθμίσεις στην κρατική μηχανή, θα διατεθεί για την ανακούφιση των πλέον αδυνάμων συμπολιτών μας. Μετά τα όσα αναλύσαμε παραπάνω, πού νομίζετε εσείς ότι θα διατεθεί το όποιο πρωτογενές πλεόνασμα προκύψει (λέμε τώρα!);

—————————————–
Περισσότερες λεπτομέρειες για τους κανονισμούς Βασιλεία ΙΙΙ και Βασιλεία IV:
α. Μιχαήλ Θεοδούλου, “Μπορούν οι κεφαλαιακές απαιτήσεις που βασίζονται στον κίνδυνο να ενισχύσουν τις διακυμάνσεις τού επιχειρηματικού-οικονομικού κύκλου;”
β. Χρήστου Γκόρτσου, “Βασιλεία ΙΙΙ: Η αναθεώρηση του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου για την τραπεζική εποπτεία…”

γ. Βασιλεία IV: Μια νέα προσέγγιση στη στάθμιση των κινδύνων (άρθρο στον ιστότοπο της  KPMG Ελλάδας)
δ. Basel III και Basel IV (αγγλόγλωσσα άρθρα στην δικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia)

Cogito ergo sum