ΚΑΥΚΑΣΟΣ: Πιο κοντά στη «δίνη» του πολέμου

Την ώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη η ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Συρία και το Ισραήλ εκτοξεύει συνεχείς απειλές κατά του Ιράν, ένα άλλο σημείο της περιοχής μας φέρει αυτή την περίοδο όλα τα χαρακτηριστικά μιαςβραδυφλεγούς βόμβας. Λόγος γίνεται για την περιοχή του Καυκάσου. Να ορισμένες βασικές τελευταίες εξελίξεις:

• Στον Βόρειο Καύκασο, παρουσία του Προέδρου της χώρας, Βλ. Πούτιν, ξεκίνησαν στις 17/9 μεγάλα στρατιωτικά γυμνάσια («Καύκασος 2012»). Σ' αυτά πήραν μέρος σημαντικές δυνάμεις (8.000 στρατιωτικοί, 200 στρατιωτικά οχήματα, 10 πλοία, αδιευκρίνιστος αριθμός αεροσκαφών), όχι μόνο στον Καύκασο, αλλά και στην Κασπία Θάλασσα, στην ανατολική Μαύρη Θάλασσα. Δοκιμάστηκε το σύνολο των νέων ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων, ενώ πραγματοποιήθηκαν βολές των πυραυλικών συστημάτων «Iskander-M». Ανησυχίες για τα γυμνάσια εξέφρασε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, ενώ η Γεωργία υποστήριξε πως τα ρωσικά γυμνάσια είναι επικίνδυνα τόσο για τη Γεωργία, όσο και για το Αζερμπαϊτζάν.
• Χαμηλότερα, στο Νότιο Καύκασο και συγκεκριμένα στην Αρμενία, ο «Οργανισμός του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας» (ΟΣΣΑ), που έχει συγκροτηθεί με πρωτοβουλία της Ρωσίας (συμμετέχουν ακόμη Λευκορωσία, Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν) πραγματοποίησε (15 - 19/9) δικά του στρατιωτικά γυμνάσια («Αλληλοβοήθεια 2012»). Ο Γραμματέας της ΟΣΣΑ, κάλεσε στη συγχώνευση των διάφορων στρατιωτικών σωμάτων της ΟΣΣΑ («ειρηνευτικών στρατευμάτων», των «συλλογικών δυνάμεων επιχειρησιακής αντίδρασης» και «δυνάμεων ταχείας αντίδρασης»), σε ενιαίο στρατιωτικό σώμα, που, όπως υποστήριξε, θα πρέπει να έχει και τη δική του αεροπορική δύναμη.
• Δυτικότερα από την Αρμενία, αλλά πάντα παραμένοντας στην περιοχή του Καυκάσου, στη Γεωργίαομάδα εμπειρογνωμόνων από τις ΗΠΑ εξέταζε την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας της χώρας. Η απόφαση των ΗΠΑ για την άμεση παροχή βοήθειας στις ένοπλες γεωργιανές δυνάμεις και τη δημιουργία συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας συνδέεται με την προώθηση της παραπέρα ενσωμάτωσης της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ, και στα αμερικανο-ΝΑΤΟικά σχέδια της εγκατάστασης «αντιπυραυλικής ασπίδας» στην Ευρώπη, με το πρόσχημα της «ιρανικής απειλής». Επιπλέον, στη Μαύρη Θάλασσα πραγματοποιούνταν κοινά τουρκο-γεωργιανά γυμνάσια. Την ίδια ώρα, σε επιτελικά στρατιωτικά γυμνάσια στην Αγκυρα συμμετείχαν στρατιωτικοί από τη Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν.
• Νοτιότερα της Γεωργίας, ο Πρόεδρος της Αρμενίας δήλωσε πως η χώρα του, εφόσον χρειαστεί είναι έτοιμη για πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν. Η ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών εκτινάχτηκε την 1η Σεπτέμβρη στα ύψη. Αυτή τη φορά όχι εξαιτίας του ζητήματος του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά εξαιτίας της απονομής χάριτος που δόθηκε από το Αζερμπαϊτζάν στον Ραμίλ Σαφάροφ, ο οποίος στις 19/2/2004 στη Βουδαπέστη δολοφόνησε με τσεκούρι τον Αρμένιο Γκουργκέν Μαργκαριάν την ώρα που αυτός κοιμόταν. Και οι δύο τους ήταν αξιωματικοί και συμμετείχαν σε σεμινάρια εκμάθησης της αγγλικής γλώσσας στα πλαίσια του ΝΑΤΟικού προγράμματος «Συνεταιρισμός για την ειρήνη». Το ουγγρικό δικαστήριο καταδίκασε το δολοφόνο σε ισόβια φυλάκιση, χωρίς δικαίωμα απονομής χάριτος για τα πρώτα 30 χρόνια. Ωστόσο, στις 31/8/2012 αυτός εκδόθηκε στο Αζερμπαϊτζάν όπου του απέδωσε χάρη, ενώ αναβαθμίστηκε σε ταγματάρχη.

Τα «ευρασιατικά Βαλκάνια»

Αυτές είναι μόλις ορισμένες πλευρές των διεργασιών που γίνονται σ' αυτήν την ευαίσθητη περιοχή, που έχει χαρακτηριστεί και ως «πυριτιδαποθήκη της Ευρασίας». Οχι τυχαία! Ο Καύκασος είναι ένας μοναδικός γεωγραφικός χώρος, στα πλαίσια του οποίου διαπλέκονται σε πολύπλοκους συνδυασμούς εθνότητες, θρησκείες, πολιτισμοί. Ομως το γεγονός αυτό από μόνο του δεν αποτελεί επαρκή λόγο για να ερμηνεύσει το ασυνήθιστα υψηλό επίπεδο συγκρούσεων που σαρώνει την περιοχή.

Ο Καύκασος, τοποθετημένος ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Κασπία Θάλασσα, βρίσκεται «και στις δύο πλευρές τού αναπόφευκτα αναδυόμενου δικτύου μεταφοράς, που πρέπει να συνδέσει σε μια πιο σωστή ευθεία τις πλουσιότερες περιοχές της Ευρασίας και τις πιο βιομηχανοποιημένες περιοχές της Δύσης με τα ακριανά σημεία στην Ανατολή ...», είχε γράψει κάποτε ο σύμβουλος των Αμερικανών προέδρων, Ζ. Μπζεζίνσκι.

Να γιατί κάθε μελέτη των εξελίξεων της περιοχής του Καυκάσου, της εξαιρετικά σύνθετης εικόνας που παρουσιάζει η πραγματική διάταξη των δυνάμεων της περιοχής, δεν μπορεί να γίνει χωρίς τον υπολογισμό των γεωπολιτικών συμφερόντων των ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, πρώτα απ' όλα των ΗΠΑ και της Ρωσίας, που οξύνονται σ' αυτή τη φάση που διεξάγεται η επέμβαση στη Συρία. Το «κουβάρι» των αντιθέσεων ανάμεσα σε ισχυρά μονοπώλια και κράτη, που ξετυλίγεται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου, φτάνει αναπόφευκτα ως την πλούσια σε ενεργειακά αποθέματα Κασπία Θάλασσα και τον Καύκασο, που αποτελεί τη φυσική δίοδο της μεταφοράς τους.

Οι διαιρέσεις του Καυκάσου

Σε κρατικό επίπεδο, ο Καύκασος αποτελείται από δύο άνισα τμήματα:

• Την περιοχή του Βόρειου Καυκάσου, που ανήκει στη σύνθεση της Ρωσίας.
• Τα κράτη της Υπερκαυκασίας, τα οποία προήλθαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ: Την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία.

Στο εθνικό επίπεδο, ο χάρτης του Καυκάσου είναι ένα αλλόκοτο ψηφιδωτό, όπου οι εστίες του κάθε έθνους ή εθνότητας δεν αντιστοιχεί με τα διοικητικο-εδαφικά ή και τα εθνικά σύνορα που είναι χαραγμένα μεταξύ τους. Μερικές περιοχές είναι εθνικά ομοιογενείς (όπως, π.χ. η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν), ενώ άλλες είναι ετερογενείς. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η Γεωργία, αλλά και η πλειοψηφία των αυτόνομων Δημοκρατιών του Βόρειου Καυκάσου, που ανήκουν στη σύνθεση της Ρωσίας.

Στην περιοχή εδώ και δύο δεκαετίες υποβόσκουν εθνικές αντιθέσεις μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων (η σύγκρουση Ναγκόρνο - Καραμπάχ), μεταξύ Οσέτιων και Ινγκουσίων (η σύγκρουση Οσετία - Ινγκουσετία), μεταξύ Οσέτιων και Γεωργιανών (πόλεμος στη Νότια Οσετία το 2008), μεταξύ Αμπχάζιων και Γεωργιανών (συγκρούσεις γύρω από την «ανεξαρτησία» της Αμπχαζίας), μεταξύ των εθνικών ομάδων Τσερκέσιων και Καρατσάι κ.ά. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτεί η κατάσταση στην αυτόνομη ρωσική Δημοκρατία Νταγκεστάν, όπου ζουν διάφορες εθνότητες.

Στο θρησκευτικό επίπεδο, που παίζει σημαντικό ρόλο τα τελευταία 20 χρόνια, μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού, ο χάρτης του Καυκάσου είναι βαμμένος κυρίως στα πράσινα χρώματα του Ισλάμ, επειδή είναι η θρησκεία σχεδόν όλων των εθνοτικών ομάδων. Εξαίρεση αποτελούν οι Αρμένιοι, οι Γεωργιανοί, Οσέτιοι και οι Ρώσοι που είναι χριστιανοί. Και στην περιοχή δεν είναι σπάνιες πλέον οι αντιπαραθέσεις μεταξύ ισλαμιστών (Σουνιτισμού και Σιιτισμού), π.χ. στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ επιπλέον παρατηρείται επέκταση των μυστικών πνευματικών σχολών του Σουφισμού, που δεν αναγνωρίζουν την ισλαμική καθολικότητα. Το κύρος των σεΐχηδων είναι πολύ μεγάλο και στις Δημοκρατίες του Βόρειου Καυκάσου, ιδιαίτερα στην Τσετσενία, την Ινγκουσετία και το Νταγκεστάν υπερβαίνει σε επιρροή τους επίσημους μουλάδες (μουφτήδες). Η επέκταση του ριζοσπαστικού Ισλάμ - του ουαχαπισμού είναι αρκετά νέο φαινόμενο για τον Καύκασο, και έχει σαφή γεωπολιτικά κίνητρα, αφού χρηματοδοτείται κι ενισχύεται κυρίως από τη Σαουδική Αραβία.

Στον ενεργειακό χάρτη του Καυκάσου ιδιαίτερο ρόλο εδώ παίζουν το Αζερμπαϊτζάν και η Γεωργία, τα εδάφη των οποίων ενεργά χρησιμοποιούνται από δυτικές χώρες για τη δημιουργία βιώσιμου και ανεξάρτητου από τη Ρωσία καναλιού μεταφοράς πετρελαίου, μέσω του αγωγού «Μπακού - Τιφλίδα - Τσεϊχάν». Η επιδίωξη της Ρωσίας να εκσυγχρονίσει έναν εναλλακτικό αγωγό πετρελαίου, μέσα από τα ρωσικά εδάφη, ήταν μία από τις βασικές αιτίες του πολέμου της Τσετσενίας (1994 - 1996).

Ο «Ενιαίος Καύκασος»

Για την αστική τάξη της Ρωσίας, ο «ενιαίος Καύκασος» σημαίνει ενίσχυση των στρατηγικών συμφερόντων της Ρωσίας στα νότια σύνορά της. Πρώτα απ' όλα διατήρηση της εδαφικής της ακεραιότητας, οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων με τους γείτονες της Υπερκαυκασίας, για τη διείσδυση των ρωσικών μονοπωλίων στην έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της περιοχής. Στο επόμενο στάδιο, το «ρωσικό σχέδιο» προβλέπει την πιο βαθιά ενσωμάτωση του Καυκάσου στα πλαίσια τέτοιων υπερεθνικών δομών όπως η «Κοινοπολιτεία των Ανεξάρτητων Κρατών» (ΚΑΚ), η «Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα» (ΕΟΚ) και η προαναφερόμενη ΟΣΣΑ.

Η αστική τάξη των ΗΠΑ, αντίθετα, υπό την έννοια του «ενιαίου Καυκάσου» βλέπει την αύξηση στην περιοχή της δικής της στρατιωτικο-πολιτικής και οικονομικής παρουσίας, της περαιτέρω γεωπολιτικής επέκτασης στο βάθος της ηπείρου. Από τη μια πλευρά, αυτό σημαίνει την ενίσχυση των ήδη αποκτημένων θέσεων σε Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία, από την άλλη την επέκταση της επιρροής της στο κομμάτι του Καυκάσου, που ανήκει στη σύνθεση της Ρωσίας. Οι πολυάριθμες περιπτώσεις συμμετοχής πρακτόρων ξένων μυστικών υπηρεσιών (κυρίως από ΗΠΑ, Βρετανία, Τουρκία) στη δραστηριότητα ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων, που δρουν στην περιοχή του Βόρειου Καυκάσου, επιδιώκοντας την απόσχισή του από τη σύνθεση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, δείχνει τις πραγματικές προθέσεις αυτών των δυνάμεων, που συχνά «ντύνονται» με τις φορεσιές των υπερασπιστών των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Η μάχη για τον ενεργειακό πλούτο της περιοχής, τον έλεγχο των περασμάτων (αγωγών και δρόμων), που θα εξασφαλίσουν την κερδοφορία των μονοπωλίων και το προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστικών μονοπωλιακών επιχειρήσεων, συνεπάγονται την ιμπεριαλιστική επέμβαση και τους πολέμους. Η περιοχή του Καυκάσου, με το γεωγραφικό ανάγλυφο των βουνών και των οροπεδίων, έδωσε τα τελευταία 20 χρόνια πλήθος ένοπλων συγκρούσεων και αναμένεται να δώσει νέες, ιδιαίτερα αν καρποφορήσουν τα αμερικανο-ΝΑΣΤΟικά σχέδια σε βάρος της Συρίας και του Ιράν.

Ι. Π. - Ε. Β.