Πέντε κύκλοι... γεμάτοι με δισ.

Το εμπόριο σε κάθε τι που έχει σχέση με Ολυμπιακούς
Αγώνες αποτελεί τη δεξαμενή κέρδους για τις
πολυεθνικές (φωτό πετσέτες με το σήμα της
διοργάνωσης του 2004 στην Αθήνα)

«Εχουν βγάλει τον αθλητισμό σε πλειστηριασμό κι έχουν προσφέρει τους πέντε Ολυμπιακούς κύκλους στους μεγαλύτερους πλειοδότες»¹. Με τις 16 αυτές λέξεις περιγράφεται η (θεωρητικά και πρακτικά) πραγματική άποψη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ) για το τι είναι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Για επικοινωνιακούς λόγους χρησιμοποιούνται αξίες και ιδανικά αλλά η ταμπακιέρα είναι μία. Η εμπορευματοποίηση και το κέρδος που φέρνει. Αλλωστε, και από το ιερατείο της και τους συνεργάτες/εταίρους του -άπαντες βασικοί πυλώνες του καπιταλισμού- δε θα μπορούσε να υπάρξει κάτι διαφορετικό.

Απλά, επειδή η δυσωδία που αναδύει το κατασκεύασμά τους, καιρό τώρα, προκαλεί αποστροφή, επιχειρούν με τρικ (π.χ. συνθήματα περί «αναβάπτισης» των Αγώνων στην Αθήνα) και ιδεολογική προπαγάνδα να δημιουργήσουν εικονικές πραγματικότητες. Επίσης, αφού συνειδητά δημιούργησαν την ζώσα πραγματικότητα -θυμίζοντας τον πατροκτόνο που ζητάει επιείκεια λόγω ορφάνιας- σκόπιμα καλλιεργούν τη μοιρολατρική άποψη του... αναγκαίου κακού.

Ο Μάικλ Πέιν, πρώτος διευθυντής του Τμήματος Μάρκετινγκ της ΔΟΕ, έχει δηλώσει χαρακτηριστικά: «Με το τεράστιο μέγεθος και την πολυπλοκότητα των σημερινών Ολυμπιακών Αγώνων, φτάσαμε στο σημείο όπου, εάν δεν υπήρχαν χορηγοί, δε θα υπήρχαν αγώνες»...

Οσο όμως και να προσπαθούν τα επικοινωνιακά επιτελεία της ΔΟΕ και των συνεταίρων της, οι «πλαστικές» δεν μπορούν να κρύψουν το αληθινό, αποκρουστικό πρόσωπο του οικοδομήματος που έχτισαν και συντηρούν. Ούτε βέβαια τις ευθύνες των κατά καιρούς «ταγών», κάθε προέλευσης.

Συνδεδεμένοι με τις πολυεθνικές

Στο προοίμιο (παράγραφος Α) της σύμβασης ανάθεσης των Ολυμπιακών Αγώνων (ΟΑ), αναφέρεται ρητά και ξεκάθαρα «ότι η ΔΟΕ προΐσταται του Ολυμπιακού Κινήματος και ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι αποκλειστική ιδιοκτησία της ΔΟΕ, η οποία κατέχει όλα τα δικαιώματα σχετιζόμενα με αυτά, ειδικότερα, και χωρίς περιορισμούς, τα δικαιώματα τα σχετιζόμενα με την οργάνωση, την εκμετάλλευση...» κλπ. Και στη συνέχεια περιγράφονται και καλύπτονται, με σχετικά άρθρα, όλες οι πτυχές των διοργανώσεων.

Στο επίσημο περιοδικό (Οκτώβρης - Νοέμβρης 1999) της ΔΟΕ υπήρχε η ερώτηση: «Μπορείτε να φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς Ολυμπιακούς Αγώνες;». Και δινόταν η απάντηση: «Χωρίς την υποστήριξη των Παγκόσμιων Ολυμπιακών Χορηγών, ίσως πρέπει να τον φανταστείτε»... Το κουίζ «έντυναν» τα ονόματα των έντεκα Παγκόσμιων Ολυμπιακών Χορηγών («Κόκα-Κόλα», IBM, «Τζον Χάνκοκ», «Κόντακ», «Μακ Ντόναλντς», «Πανασόνικ», «Σάμσουνγκ», ΤΙΜΕS, VISA, XEROX, UPS). Και κάτω από αυτά βρισκόταν οι πέντε κύκλοι, το σήμα των Ολυμπιακών Αγώνων...

Και παρά την περί του αντιθέτου προπαγάνδα, από την αναβίωση της διοργάνωσης υπήρξε εμπορευματοποίηση και αντιμετώπισή της με αγοραία κριτήρια. Απλά, προϊόντος του χρόνου, διαφοροποιούνται τα μεγέθη. Με εξαίρεση την διοργάνωση του 1980 στη Μόσχα. Γι' αυτό και απουσιάζει από τη χαρακτηριστική έκδοση της ΔΟΕ με τίτλο «100 χρόνια μάρκετινγκ».

Το 1896 (Αθήνα) λοιπόν υπήρξαν εταιρείες με έσοδα από τη διαφήμιση στα σουβενίρ. Μία από τις διαφημιζόμενες στο πρόγραμμα των αγώνων ήταν η ΚΟΝΤΑΚ. Η απόλυτη εμπορευματοποίηση και προάγγελος όσων θα ακολουθούσαν ήταν στην 2η διοργάνωση, το 1900 (Παρίσι). Οπου οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτέλεσαν κομμάτι της 3ης Διεθνούς Εκθεσης.

Κράτησαν από τις 14 Μάη ως τις 28 Οκτώβρη (...) και -μεταξύ άλλων- έγιναν και αγώνες άλματος εις ύψος και μήκος με άλογα, σκοποβολή κατά περιστεριού, πέταγμα χαρταετού, αγώνες με μπίλιες, ψαρέματος κ.ά. Ο Πιέρ Ντε Κουμπερτέν παραδέχτηκε το φιάσκο. Που ήταν αναμενόμενο, ούτε στάδιο δεν υπήρχε. Η άποψη του επικεφαλής στην Διεθνή Εκθεση, Αλφρέντ Πικάρ, ήταν ότι ο αθλητισμός είναι «μια άχρηστη και γελοία δραστηριότητα για να δαπανηθούν τόσα πολλά χρήματα»...

Σε εμπορικές εκθέσεις εντάχθηκε η 3η διοργάνωση (1904 Αγιος Λουδοβίκος) από τους Αμερικανούς και η 4η (1908 Λονδίνο) από τους Εγγλέζους... Το 1912 (Στοκχόλμη) δέκα σουηδικές εταιρείες αγόρασαν τα δικαιώματα φωτογράφισης και πώλησης αναμνηστικών. Μια εταιρεία αγόρασε τα δικαιώματα για να τοποθετήσει στα γήπεδα ζυγαριές για τους θεατές, έναντι βέβαια τιμήματος. Το 1920 (Αντβέρπ) στο επίσημο πρόγραμμα με δυσκολία έβρισκες αναφορά στους Αγώνες, αφού κυριαρχούσαν οι διαφημίσεις.

Το 1924 (Παρίσι) υπογράφτηκε για πρώτη φορά σύμβαση για τα διαφημιστικά έσοδα. Τέσσερα χρόνια μετά (Αμστερνταμ) η ΔΟΕ αρχίζει τη συνεργασία της με την «Κόκα Κόλα». Το 1932 (Λος Αντζελες) -στην επίσημη αναφορά των Αγώνων- παραδέχτηκαν πως «οι Αγώνες ήταν προσανατολισμένοι στο χρήμα»... Ενώ το 1964 (Τόκιο) η οργανωτική επιτροπή κυκλοφορεί τσιγάρα (!) με την ονομασία «ΟΛΥΜΠΙΑ» και αποκομίζει περισσότερα από 1 εκατ. δολ.

Το 1972 (Μόναχο), για πρώτη φορά, ιδιωτικό διαφημιστικό πρακτορείο αναλαμβάνει το εμπορικό πρόγραμμα των Αγώνων. Πωλούνται τα δικαιώματα χρήσης του Ολυμπιακού Σήματος και υλοποιούνται διάφοροι τύποι εμπορικής εκμετάλλευσης. Ενώ το 1984 (Λος Αντζελες) δημιουργούνται 3 κατηγορίες εμπορικής εκμετάλλευσης. Ενώ το 1996 (Ατλάντα) -τι... σύμπτωση- οι αγώνες χρηματοδοτήθηκαν ολοκληρωτικά από ιδιωτικές πηγές, με ό,τι συνέπειες είχε αυτό. Σε όλες τις άλλες διοργανώσεις (που προηγήθηκαν και ακολούθησαν) μη κρατική εγγύηση σημαίνει μη παραχώρηση των Αγώνων...

Διοργάνωση με ονοματεπώνυμο

Η επιλογή της διοργανώτριας πόλης από τη ΔΟΕ, παρά τις διαψεύσεις του ιερατείου, ικανοποίησε ένα βασικό της συνέταιρο. Χαρακτηριστική είναι και η τοποθέτηση του Τζέραλντς Μπαρτέλς, προέδρου στο Εμπορικό Επιμελητήριο της Ατλάντα¹: «Ισως η "Κόκα-Κόλα" να το αρνηθεί αλλά ένας προσεκτικός παρατηρητής θα διαπίστωνε ότι αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για την ανάθεση των Αγώνων. Δε νομίζω ότι χρειάστηκε να εκδηλωθεί ανοιχτά. Ολοι ήξεραν τι επιθυμούσε».

Ο Ντομινίκ Ρουσό σε άρθρο του με τίτλο «Η επιλογή της Ατλάντα αποθέωση ενός στυγνού οικονομικού πνεύματος» στη «LE MONDE»², σχολιάσε: «Το να θυσιαστεί η ελληνική υποψηφιότητα για τους Ο.Α. της εκατονταετηρίδας ήταν γεγονός από μόνο του εξοργιστικό. Αλλά το να επιχειρεί κανείς ν' ανέβει θριαμβευτικά στο βάθρο, με σακάκι να κοσμείται από τα σηματάκια της "Κόκα-Κόλα", με τους Ολυμπιακούς δακτυλίους και το μπουκάλι της "Κόκα-Κόλα" στο χέρι, όπως έκαναν τα μέλη της νικήτριας αντιπροσωπείας, ήταν κάτι το εξωφρενικό»...

Για τους... απ' έξω λοιπόν μπορεί η πραγματικότητα να είναι αισχρή και εξωφρενική. Οι... από μέσα όμως ενδιαφέρονται για άλλα πράγματα. «Ποτέ πριν δεν είχαν συνδεθεί τόσα πολλά χρήματα, όσα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα. Αξιζε; Οι χορηγοί των αγώνων είπαν ναι. Αξιζε» («USA Today», 5/8/1996).

Σύμφωνα με ανάλυση οικονομικών στοιχείων από τη ΔΟΕ, σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις - χορηγούς: Η τράπεζα «Γουέστ Μπανκ» που ήταν χορηγός των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϊ έρχεται πλέον πρώτη στις προτιμήσεις των Αυστραλών από τέταρτη που ήταν πριν την ανάληψη της χορηγίας. Η αυστραλιανή αεροπορική εταιρεία «Ασετ» αύξησε τα έσοδά της κατά 12 φορές από το ποσό που επένδυσε για τη χορηγία. Τα έσοδα της εταιρίας «VISA» (παγκόσμιος χορηγός) αυξήθηκαν κατά 23% στην αγορά της Αυστραλίας, λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων.

Μετά την διοργάνωση του 2004 στην Αθήνα, η εταιρεία VISA έσπασε «κάθε ρεκόρ προηγούμενων Ολυμπιακών Αγώνων σε αριθμό και όγκο συναλλαγών, πετυχαίνοντας τα καλύτερα επιχειρηματικά αποτελέσματα όλων των εποχών». Ο (αποθανών) πρώην πρόεδρος της ΔΟΕ, Χ.Α. Σάμαρανκ σχολιάζοντας (εφημρίδα «Marca») την ανάθεση της διοργάνωσης του 2008 στο Πεκίνο, τη χαρακτήρισε -συγκριτικά με το 1980 στη Μόσχα- επιλογή «μικρότερου ρίσκου». Γιατί, μεταξύ άλλων, «η Κίνα έχει αλλάξει ριζικά. Εχει χρηματιστήριο, εκατομμυριούχους... λίγο απ' όλα»...

Σε άρθρο του, στη «LE MONDE»², με τίτλο «Ενας οικονομικός απολογισμός των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1992», ο Κριστιάν ντε Μπρι αναφέρει: «Το Ολυμπιακό πανηγύρι καλύπτει πίσω από τα πυροτεχνήματα την παραφροσύνη της σπατάλης μιας εφήμερης γιορτής, το κόστος της οποίας πληρώνει ο πολίτης, προς τέρψιν μιας μειοψηφίας και για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων μερικών ισχυρών επιχειρήσεων...

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν ...κυρίως, το πρόσχημα και το υπόβαθρο για επιχειρηματικές δραστηριότητες, όπου τα πάντα αγοράζονται, ξεκινώντας από το σύμβολο των πέντε δακτυλίων, και όπου τα πραγματικά μετάλλια διανέμονται έξω από το βάθρο, προτού ακόμα ξεκινήσουν οι αγώνες, με "χτυπήματα" της τάξεως των εκατομμυρίων δολαρίων, στους πρωταθλητές του σπορ-μπίζνες».

1. «Τα αφεντικά των Ολυμπιακών Αγώνων» (εκδόσεις «ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ», 1992)

2.Αφιέρωμα της «LE MONDE diplomatique» με τίτλο «Ο αδυσώπητος πόλεμος των σπορ», ελληνική έκδοση από τον «ΔΡΟΜΕΑ», 1997.

Γ. ΚΑΝΤΖΙΛΙΕΡΗΣ