Οι πολιτικές επιλογές των ελλήνων μικροαστών, πρόσφατες και μελλοντικές (ΙΙ)

Η μη αυτονομία της μικροαστικής τάξης δομικά, ο μετεωρισμός της αντικειμενικά, όσο και με όρους ταξικής συνείδησης, ανάμεσα σε δύο τάξεις, εμπεριέχει μια ιστορική "αδικία" σε βάρος της. Η μνήμη αυτής της αδικίας, απροσπέλαστη ως τέτοια, διατηρείται στην μικροαστική συνείδηση με όρους μνησικακίας, κι έτσι δηλητηριάζει τους ίδιους τους φορείς της. Πρόκειται για την μνήμη του γεγονότος ότι ιστορικά, οι μικροαστοί δεν ήταν πάντα μια εξαρτημένη και μετέωρη "μισοτάξη". Οι απώτεροι πρόγονοί τους, οι μάστορες και οι τεχνίτες του μεσαίωνα, προηγούνται ιστορικά τόσο του προλεταριάτου που ξέρασε στις πόλεις η βιομηχανική επανάσταση ξεριζώνοντας τους αγρότες, όσο και της μονοπωλιακής αστικής τάξης. Η σχέση τους με τους μεγαλεμπόρους και τους μετόχους των αποικιακών εταιριών της πρώιμης καπιταλιστικής κοινωνίας χαρακτηριζόταν κάποτε από ασύγκριτα μεγαλύτερη αυτονομία από αυτήν που έχουν σήμερα. Και η λυσσαλέα τους αντίσταση στην απώλεια αυτής της αυτονομίας, που εκδηλώνεται με όρους φοβισμένου μίσους για τους μεγαλοαστούς και επιθετικής περιφρόνησης για τους προλετάριους, έχει σταθεί ένα τεράστιο εμπόδιο για τους δεύτερους και για τους δικούς τους αγώνες για καθολική χειραφέτηση, όσο κι αν στάθηκε επίσης ανίσχυρη στην ανώτερη οργάνωση και την πιο εξελιγμένη, πιο αναβαθμισμένη και πιο στρατηγικά ενωτική ταξική συνείδηση των αστών της εποχής του μονοπωλιακού καπιταλισμού.

Η θεωρία του μονοπωλιακού χαρακτήρα του κεφαλαίου, η θεωρία του αναπόδραστου ξεπεράσματος του φιλελεύθερου καπιταλισμού ενδογενώς, για λόγους εξέλιξης του ίδιου του τρόπου παραγωγής, είναι οπωσδήποτε τρομερά δυσκατάποτη από τους μικροαστούς, που προτιμούν πάντοτε τις "εθνοαπελευθερωτικές" ερμηνείες του ιμπεριαλισμού διότι αυτές αφήνουν άπλετο χώρο για το μέλλον τους ως τάξη. Η λενινιστική αντίληψη του ιμπεριαλισμού σημαίνει τις καμπάνες της ιστορικής κηδείας των μικροαστών, και έτσι δεν είναι καθόλου τυχαία η απέχθειά τους ή έστω η απωθητική αδιαφορία τους για αυτή: καμία τάξη δεν αγκαλιάζει πρόθυμα την ανακοίνωση του αναπόφευκτου του θανάτου της. 

Όμως αυτό το οποίο έχει αποσαφηνίσει ως τα τώρα η κρίση είναι ακριβώς το αναπόφευκτο αυτού του θανάτου, ή, για να μιλήσουμε λιγότερο μελοδραματικά, το αναπόφευκτο του τελικού ιστορικού ξεπεράσματος των μικροαστών, της τάξης αυτής που είδε σταδιακά, και μετά τον 19ο αιώνα κυρίως, τον εαυτό της να γίνεται "σάντουιτς" ανάμεσα στις νέες δυνάμεις των μεγαλοαστών και του προλεταριάτου. Το κεφάλαιο είναι μια μηχανή καταδικασμένη να γίνεται πιο πολυσύνθετη και πιο φονικά ανελέητη όσο εξελίσσεται. Οι μικροαστοί, που ξαναείδαν το φως της μέρας ως ταξική δύναμη μετά την τερατώδη καταστροφή των δύο παγκόσμιων πολέμων του 20ου αιώνα, έχουν και πάλι ως μόνη ελπίδα ταξικής αναγέννησής τους τον πόλεμο, που θα αφανίσει ένα μεγάλο κομμάτι τους βιολογικά. Αν αρνηθούν να θυσιάσουν τα μέλη τους βιολογικά, θα αφανιστούν ταξικά, είτε με το να συγχωνευθούν με το προλεταριάτο σε μια νέα εποχή "σήπουσας ανάπτυξης" του κεφαλαίου που θα προσεγγίζει από κάποιες απόψεις την μακρά εποχή της πρωταρχικής συσσώρευσης και της δουλείας, είτε θα αποδεχτούν την θετική τους υπερκέραση από το προλεταριάτο, συμβάλλοντας μαζί του στην ωρίμανση της εξέγερσης, την νικηφόρα επανάσταση και το χτίσιμο μιας νέας κοινωνίας, όπου βέβαια τα συγκροτητικά τους "προνόμια" και η αίσθηση "αυτονομίας" τους θα έχουν χάσει κάθε αξία και κάθε σημασία, αλλά για λόγους αντίθετους της μαζικής υποδούλωσης.

Αυτό είναι το σκληρό μήνυμα των κομμουνιστών στην μικροαστική τάξη.

Είναι φυσικά ένα μήνυμα που οι περρισότεροι μικροαστοί σήμερα όχι απλώς δεν επιθυμούν να ακούσουν, αλλά το οποίο ωθεί πολλούς από αυτούς να εκδηλώνουν την επιθυμία να ξεφορτωθούν τον αγγελιοφόρο: τους κομμουνιστές.

Σε αρκετές χώρες, το έχουν ήδη ανεχθεί αν όχι επικροτήσει ως γεγονός· αλλά αυτό δεν τους έχει βοηθήσει στο ελάχιστο στις σημερινές περιστάσεις. Αφημένοι στον εαυτό τους, χωρίς επαναστατικά Κομμουνιστικά Κόμματα, οι εργαζόμενοι μικροαστοποιούνται συνειδησιακά τόσο ώστε να μην μπορούν παρά να εκφυλίζουν, θέλοντας και μη, κάθε διάδοχο πολιτικό σχήμα, σε έναν φαύλο κύκλο που στενεύει όλο και περισσότερο τα περιθώρια των ελπίδων τους. Φτιάχνουν με τα χέρια τους κάστρα στην άμμο, το καθένα πιο αδύναμο, παροδικό και ημιτελές από το προηγούμενο. Η εμπειρία δείχνει πως η διάλυση ή η ενσωμάτωση του Κομμουνιστικού Κόμματος μιας χώρας εξαπολύει ένα στάδιο ταξικής αποσύνθεσης και παρακμής χωρίς τελειωμό: στις περιπτώσεις αυτές, όσο περισσότερο αποκρυσταλλώνεται, συμπυκνώνεται και ισχυροποιείται η ταξική συνείδηση από τα πάνω καθώς ο χώρος των αστών στενεύει, τόσο περισσότερο διαλύεται το κάποτε αντίστοιχό της από τα κάτω, και συνεπώς τόσο σπανιότεροι και πιο ανήμποροι γίνονται οι σπασμοί αγωνίας των θυμάτων. Η προοπτική μιας άθλιας, απάνθρωπης "ειρήνευσης", με τους "από κάτω" να αποδέχονται το στάτους των δουλοπάροικων, ενισχύεται, όπως ενισχύεται η συμφιλίωση του ανθρώπου που έχει να δει τον ήλιο δεκαετίες με τη μούχλα του μπουντρουμιού, η ηρεμία του ανθρώπου που έχει συντριβεί τελεσίδικα.

Στις χώρες όπου η διαδικασία αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί, οι μικροαστοί έχουν μια τελευταία βάσιμη ελπίδα με την μαζική ενίσχυση των Κομμουνιστικών Κομμάτων. Βραχυπρόθεσμα, είναι πολύ πιθανότερο μια τέτοια επιλογή να ανασχέσει εν μέρει την επιθετικότητα του κεφαλαίου. Και ως εκ τούτου είναι πολύ περισσότερο ωφέλιμη για τους μικροαστούς από την επιλογή που έκαναν -- ιδιαίτερα στον βαθμό που η σκέψη τους είναι ολοκληρωτικά εγκλωβισμένη στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα ("και μετά βλέπουμε"). Αλλά η ωφέλεια θα είναι πράγματι βραχυπρόθεσμη. Γιατί αφενός το κεφάλαιο θα αναγκαστεί να αναδιπλασιάσει την επιθετικότητά του μετά τις όποιες τακτικές και προσωρινές του υποχωρήσεις, και αφετέρου η επιλογή της συμπόρευσης με το Κομμουνιστικό Κόμμα θα έχει σοβαρές συνέπειες στην ίδια την εξέλιξη της ταξικής συνείδησης όσων την κάνουν. Γιατί μια τέτοια επιλογή μπορεί μεν να αποδώσει κάποια απτά ωφέλη για τα μικροαστικά στρώματα (σε κάθε περίπτωση απτότερα από τις ροζ σαπουνόφουσκες που έλαβαν για αυτήν που έκαναν δήθεν "ρεαλιστικά") αλλά από την άλλη, δεν μπορεί να γίνει "εργαλειακά" και "κυνικά" όπως αυτή που έγινε το 2011ή 2012. 

Η συμπόρευση με τους κομμουνιστές σημαίνει αντίο στην ελπίδα της μικροαστικής ταξικής αυτοσυντήρησης. Δεν μπορεί να οδηγήσει στην χειραγώγηση της εργατικής οργής και αποφασιστικότητας ίσα-ίσα για τη διάσωση των μικροαστών από τα νύχια των μονοπωλίων και την επιστροφή στον "παλιό, καλό καιρό". Η εποχή όπου ήταν ακόμη εφικτό, στο όνομα ενός ανώτερου σκοπού --της διάσωσης του σοσιαλισμού στις χώρες όπου είχε ριζώσει-- να δεχτεί η εργατική τάξη την υποταγή στα "προοδευτικά" στοιχεία που θιγόντουσαν από το μονοπωλιακό κεφάλαιο, αυτή η εποχή έχει περάσει. 

Αυτό ήταν το υπόκωφο μήνυμα της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού που οι μικροαστοί πανηγύριζαν υπερβολικά θορυβωδώς για να ακούσουν. Κανείς εργάτης δεν θα ξαναδεχτεί να θυσιαστεί, ξέροντας ότι ρισκάρει άμεσα να προδωθεί από τους μικροαστούς, για να σωθεί η μικροαστική τάξη. Βάρκιζα --όπως αρέσκονται να λένε κάποιοι ανοήτως, μη καταλαβαίνοντας ότι εκφωνούν τον δικό τους ταξικό επικήδειο-- τέλος. 

Αυτά είναι τα θετικά μαθήματα που μπορούν να αντλήσουν σήμερα οι έλληνες μικροαστοί. Είναι θετικά επειδή δεν αφορούν την εμπειρία είτε της φενακισμένης έπαρσης είτε της παραλυτικής διάψευσης. Επειδή δεν εντάσσονται στον φαύλο κύκλο της ελπίδας και της απόγνωσης. Επειδή έχουν πραγματική ιστορική προοπτική. Ο κόσμος της σήπουσας ανάπτυξης που διέγνωσε ο Λένιν στον ιμπεριαλισμό πριν δεκαετίες μπορεί να διαρκέσει για πάρα πολύ, και σίγουρα για περισσότερο από όσο νομίζει σήμερα ένα κομμάτι των μικροαστών που αρπάζεται από τα μαλλιά του ψιθυρίζοντας πως "τα πράγματα δεν μπορεί να γίνουν χειρότερα." Αλλά η αποσύνθεση και η περιθωριοποίηση της μικροαστικής τάξης μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα τέλος στο φρικτό "τέλος της ιστορίας", το τέλος εκείνο που αποκαλύπτεται ως τέλος της ανθρώπινης ικανότητας να δημιουργεί ιστορία, και επιστροφής της ανθρωπότητας στη μοίρα του να υποφέρει απλώς τον χρόνο με την υπομονή όσων δεν γνώρισαν ποτέ ούτε τη συνείδηση της κατάστασής τους, ούτε την οργή για αυτή. Το τέλος αυτού του τέλους, του τέλους του ανθρώπου ως επιστροφής του στο σκοτάδι της ασύνειδης δουλείας, δεν θα 'ρθει εύκολα. Δεν θα μοιάζει με τη φαρσική του εκδοχή ως τηλεοπτικού happy end 18 χρόνια πριν την έναρξη της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Και δεν θα έχει ως πρωταγωνιστή μικροαστούς που ποντάρουν σε σωτήρες.

Lenin Reloaded