Αβέβαιη πορεία και κίνδυνοι για τους λαούς

Ο αρθρογράφος των «Financial Times», W. Munchau έγραψε πρόσφατα ότι η Ευρώπη, λέει, θα νιώσει τον «αναδυόμενο» πόνο: Η κρίση στις αναδυόμενες οικονομίες θα επηρεάσει την ανάκαμψη της Ευρωζώνης. Ο αρθρογράφος εκτιμά επίσης πως Ελλάδα και Κύπρος δεν θα έχουν τρόπο να κερδίσουν την τουριστική παρτίδα απέναντι σε μια Τουρκία με υποτιμημένη λίρα.

Αλλά αυτό το παράδειγμα φαίνεται σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στα νέα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας σχετικά με την κατάσταση της οικονομίας, πιο συγκεκριμένα των τραπεζών κρατών - μελών της Ευρωζώνης σε σχέση με τις λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες.

Εγραψε πρόσφατα, (5/2/2014) η «Καθημερινή»: «Ενα ακόμη ζήτημα που θα απασχολήσει τους κεντρικούς τραπεζίτες, (σ.σ. των κρατών μελών της ΕΕ που συμμετείχαν στη σύνοδο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στις 6/2/2014) είναι η κατάσταση στις αναδυόμενες αγορές και κατά πόσο η υποχώρηση των εθνικών τους νομισμάτων έναντι του ευρώ μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ανάκαμψη της Ευρωζώνης μέσω της μείωσης των εξαγωγών και να πιέσει ακόμη πιο κάτω τον πληθωρισμό. Ο δείκτης MSCI Αναδυόμενων Αγορών υποχωρούσε κατά 0,8% και συνολικά κατά 8,3% από την αρχή του έτους, πτώση που είναι η μεγαλύτερη από το 1988.

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν δανείσει περισσότερα από 2,52 τρισ. ευρώ στις αναδυόμενες αγορές, ενώ το 25% της κερδοφορίας τους προέρχεται από αυτές, γεγονός που τις καθιστά ευάλωτες στην αναταραχή που εξακολουθεί να πλήττει χώρες όπως η Τουρκία, η Βραζιλία, η Ινδία και η Νότιος Αφρική».

Σύμφωνα με το άρθρο, ιδιαίτερα εκτεθειμένες είναι τράπεζες της Ισπανίας, της Βρετανίας, της Ιταλίας, ωστόσο, τ' ανοίγματα στις αναδυόμενες αγορές θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόβλημα για ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.

Τι σημαίνουν οι παραπάνω επισημάνσεις; Αδυναμία επιστροφής κεφαλαίων από τις λεγόμενες «αναδυόμενες οικονομίες», πιο σωστά από τις τράπεζες που έχουν δανειστεί, στις τράπεζες των «αναπτυγμένων» που τις δάνεισαν. Αρα μη κεφαλαιακή επάρκεια τέτοια που να μπορούν αυτές οι τράπεζες των «αναπτυγμένων», να χρηματοδοτούν με δάνεια μονοπωλιακούς ομίλους για επενδύσεις. Και χωρίς επενδύσεις η ανάκαμψη δυσκολεύεται.

Να προσθέσουμε εδώ επίσης στοιχεία που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας σχετικά με την κατάσταση τραπεζών της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, με πρώτη απ' όλες την Deutsche Bank, στις οποίες παρουσιάζεται μεγάλο χρηματοδοτικό κενό και θεωρούνται απροστάτευτες μπροστά σε μια νέα κρίση.

Ενώ το ΔΝΤ προβλέπει ανάπτυξη 2,8% για τις ΗΠΑ το 2014, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν πτώση της μεταποίησης, δηλαδή της βιομηχανικής παραγωγής στις ΗΠΑ. Θα είναι προσωρινή; Θα είναι μόνιμη; Μένει να το δούμε. Αλλά αυτό επίσης είναι το πιο αρνητικό σημάδι για μια καπιταλιστική οικονομία που αν δεν αντιστραφεί σημαίνει κρίση. Ανάλογη πορεία δείχνουν τα στοιχεία και για την οικονομία της Ιαπωνίας, παρά τις ενέσεις ρευστότητας με τύπωμα γιεν.

Υπάρχουν επίσης ορισμένες επισημάνσεις του ΔΝΤ που δείχνουν και άλλα προβλήματα. Για παράδειγμα, η μείωση της ζήτησης στις εγχώριες αγορές των αναδυόμενων καπιταλιστικών οικονομιών. Αυτό αντικειμενικά φανερώνει προβλήματα στη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου, μείωση επενδύσεων, άρα και μείωση των ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με εξαίρεση την Κίνα όλες οι αναδυόμενες καπιταλιστικές οικονομίες πέρασαν κρίση την περίοδο 1998-2001, στη συνέχεια ακολούθησε περίοδος ανόδου και σήμερα εμφανίζονται τάσεις επιβράδυνσης με συνεχή πτώση των ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ (από πάνω από 8%, γύρω στο 2%).

Δηλαδή, οι καπιταλιστικές οικονομίες που πέρασαν κρίση βρίσκονται σε πορεία εξόδου απ' αυτήν, παρόλο που γενικά η ανάκαμψη είναι αναιμική. Αυτό συντελείται με διαβαθμίσεις: Μεγαλύτερη ανάπτυξη στις ΗΠΑ, μικρότερη στην Ευρωζώνη. Βασικό πρόβλημα είναι το λεγόμενο ζήτημα ρευστότητας, χρηματοδότησης δηλαδή του κεφαλαίου. Σε αυτές τις συνθήκες γίνεται προσπάθεια για αλλαγή του μείγματος της διαχείρισης στην ΕΕ που προβάλλεται με το σύνθημα της «χαλάρωσης της λιτότητας» και έτσι προσπαθεί να εμφανισθεί ως φιλολαϊκή. Ανάλογη προσπάθεια έγινε στις ΗΠΑ το προηγούμενο διάστημα με το τύπωμα χρήματος και τα προγράμματα χρηματοδότησης της οικονομίας που όμως τέλειωσαν τους προηγούμενους μήνες.

Την ώρα λοιπόν που παρ' όλα τα προβλήματα εμφανίζεται αυτή η τάση ανάκαμψης, στις υπόλοιπες καπιταλιστικές οικονομίες εμφανίζεται αντίστροφη τάση που προϊδεάζει για κρίση. Αλλά επειδή η αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών γίνεται ολοένα και πιο στενή, υπάρχουν φόβοι, ότι η όποια ανάκαμψη θα δυσκολευθεί από την αντίστροφη τάση των λεγόμενων αναδυόμενων οικονομιών. Ζήτημα που οξύνει τους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς.

Αυτές είναι τάσεις που προδιαγράφονται στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία. Εύθραυστη κατάσταση, με στοιχεία που πυροδοτούν οξύτατους ενδοαστικούς εντός των καπιταλιστικών κρατών, αλλά και ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς και εστίες επικίνδυνες. Οπως η Ουκρανία στην Ευρώπη, η Νοτιοανατολική Ασία όπου η Ιαπωνία εντείνει την επιθετικότητά της, αυξάνει τους εξοπλισμούς, όπως και η Κίνα, περιοχή στην οποία παρεμβαίνουν και οι ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, έχουμε την ωμή-προκλητική παρέμβαση της κυβέρνησης της Γερμανίας για την ετοιμότητά της να παρεμβαίνει στρατιωτικά και θα το κάνει όπου κρίνει, αποβάλλοντας τα «σύνδρομα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου». Οπως επίσης και την αύξηση των εξοπλισμών στην Ιαπωνία. Τελευταία, με αφορμή τα 100 χρόνια από την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ολοένα και γράφονται άρθρα στον αστικό Τύπο παραλληλίζοντας την τότε με την τωρινή περίοδο.

Ανεξάρτητα από το τι θα πυροδοτήσουν οι εξελίξεις, είναι άμεσα επιτακτική η ανάγκη οργάνωσης αντιμονοπωλιακής - αντικαπιταλιστικής πάλης από το εργατικό κίνημα, τη λαϊκή συμμαχία, σε κατεύθυνση ανατροπής. Η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της πρέπει να αξιοποιήσουν την ιστορική πείρα και να μην συνταχτούν με καμιά σημαία της αστικής τάξης στους ανταγωνισμούς της. Ιδιαίτερα σε αυτές τις συνθήκες έχει μεγάλη σημασία να δυναμώσει η πάλη για την αποδέσμευση από την ΕΕ αλλά και από όλες τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, δεμένη με την πάλη για την εργατική - λαϊκή εξουσία.

Ι.