80 χρόνια από την γέννηση του σταχανοφικού κινήματος στην ΕΣΣΔ

Μνημείο του 
Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς Σταχάνοφ
στην πόλη που φέρει το όνομά του
(Ουκρανία).
Το σταχανοφικό κίνημα πήρε το όνομά του από τον ανθρακωρύχο Σταχάνοφ Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς. Ο Σταχάνοφ τη νύχτα από τις 30 προς τις 31 Αυγούστου του 1935 κατέρριψε κάθε ρεκόρ βγάζοντας στη βάρδιά του (σε 5 ώρες και 45 λεπτά) 102 τόνους κάρβουνο, με νόρμα 7 τόνων! Δηλαδή 14 φορές παραπάνω από το συνηθισμένο! Η ιστορική περίοδος που συνέβη το κατόρθωμα του Σταχάνοφ δεν είναι τυχαία. Την δεκαετία του '30 η ΕΣΣΔ μπαίνει σε νέα φάση όπου θεμελιώνονται και αναπτύσσονται οι νέες κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής, επιτυγ- χάνεται ένα νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920 εφαρμοζόταν η Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ), η οποία συνιστούσε μία πολιτική προσωρινών εκχωρήσεων προς τον καπιταλισμό, για να μπορέσει να ανορθωθεί η βιομηχανία από τις καταστροφές του πολέμου και σε αυτήν την βάση να διαμορφώσει σχέσεις με την αγροτική παραγωγή “προσέλκυσης” των αγροτών στο συνεταιρισμό. Το 1928 εγκαινιάζεται η πολιτική της επίθεσης του κομμουνισμού στον καπιταλισμό με την κατάρτιση του πρώτου πεντάχρονου πλάνου, που ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Το 1933 εγκαινιάστηκε το δεύτερο πεντάχρονο πλάνο με στόχο την ενίσχυση της σοβιετικής βιομηχανίας.
Το σταχανοφικό κίνημα ήταν ένα μαζικό κίνημα καινοτόμων εργατών της σοσιαλιστικής παραγωγής
Ο Σταχάνοφ το 1927 ξεκίνησε να εργάζεται στο ανθρακωρυχείο "Κεντρικό–Ιρμίνο" στην Καντίεφκα του Ντονμπάς σαν φρεναδόρος αρχικά και στη συνέχεια στην εξόρυξη κάρβουνου. Το 1935 τελείωσε στο ανθρακωρυχείο τη σχολή μιναδόρων. Το κατόρθωμά του το ξεπέρασε στις 9 Σεπτέμβρη του 1935, πετυχαίνοντας καινούργιο ρεκόρ, αφού από τους 102 τόνους έφτασε τους 227 τόνους στη βάρδιά του. Πέτυχε αυτήν την πρωτόγνωρη για την εποχή του άνοδο της παραγωγικότητας όχι κάνοντας πιο εντατική και κουραστική την δουλειά του, αλλά αξιοποιώντας την τεχνική του κατάρτιση οργάνωσε αποτελεσματικότερα την εργασία του, αξιοποίησε στο έπακρο τις τεχνικές δυνατότητες των εργαλείων που χρησιμοποιούσε. Η νέα αυτή στάση του Σταχάνοφ στην δουλειά του αποτελούσε πρωτοπόρα-κομμουνιστική στάση απέναντι στην εργασία. Το παράδειγμα του Σταχάνοφ ακολούθησαν και άλλοι εργάτες- κάποιοι εκ των οποίων μάλιστα τον ξεπέρασαν σε παραγωγικότητα- αγκάλιασε πλατιές μάζες εργαζομένων σε πολλούς κλάδους, εξελίχθηκε σε κίνημα σε όλη την ΕΣΣΔ.
Το σταχανοφικό κίνημα ήταν ένα μαζικό κίνημα καινοτόμων εργατών της σοσιαλιστικής παραγωγής, που στηριζόμενο στην εφαρμογή της νέας, για την εποχή εκείνη, τεχνικής αύξησε πολλαπλάσια την παραγωγικότητα της εργασίας, επομένως και την παραγωγή. Η άνοδος στην παραγωγικότητα της εργασίας που πέτυχε ήταν ακόμα και δέκα φορές μεγαλύτερη από πριν. Αποτέλεσε ένα βαθιά επαναστατικό κίνημα, διότι ανέπτυξε την κομ- μουνιστική στάση απέναντι στην εργασία, φανέρωσε πρακτικά την ανωτερότητα των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, γεννήθηκε "από τα κάτω", από τους ίδιους τους εργάτες της σοσιαλιστικής παραγωγής, με κίνητρο την κάλυψη των αναγκών του σοβιετικού λαού και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του.
Το παράδειγμα του σταχανοφικού κινήματος σμπαραλιάζει ένα από τα βασικά επιχειρήματα της αστικής τάξης. Πως χωρίς το κέρδος δεν μπορεί να υπάρχει κίνητρο για την ανάπτυξη της παραγωγής, το κέρδος μπορεί να είναι το μοναδικό που τελικά δίνει ώθηση στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας, της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Μέσα από πολύπλευρη προπαγάνδα, από την παρέμβαση της εργοδοσί- ας μέσα στους χώρους δουλειάς, από το εκπαιδευτικό σύστημα, τα σχολικά και ακαδημαϊκά συγγράμματα θέλουν να καλλιεργήσουν στην συνείδηση της νεολαίας πως δεν υπάρχει τίποτα έξω από τον σκοπό του κέρδους. Στόχος τους επιπρόσθετα είναι να διαστρεβλώσουν την ιστορία της ΕΣΣΔ, να χτυπήσουν την ανωτερότητα του σοσιαλισμού, να πείσουν τη νέα γενιά ότι ήταν κάτι το οποίο απέτυχε, ακριβώς γιατί δεν υπήρχε το κίνητρο του κέρδους.
Πού οδηγεί το κίνητρο του κέρδους
στον καπιταλισμό;
Ο Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς Σταχάνοφ 
(πρώτος από αριστερά)
με συναδέλφους εργάτες.
Για τον εργάτη η εργασία του στον καπιταλισμό έχει καταναγκαστικό χαρακτήρα, δουλεύει γιατί αλλιώς δεν μπορεί να ζήσει, αλλά το αποτέλεσμα της δουλειάς του το καρπώνεται ο κεφαλαιοκράτης, αφού αυτός έχει στα χέρια του τα μέσα παραγωγής και τα θέτει σε κίνηση με σκοπό το μέγιστο κέρδος. Κάθε οικονομική δραστηριότητα, επιχειρηματική δράση, επένδυση κ.λπ. γίνεται με σκοπό το γρήγορο και μέγιστο κέρδος του καπιταλιστή. Ο ίδιος ο εργάτης τελικά αποξενώνεται από το αποτέλεσμα της εργασίας του, της βασικής κοινωνικής του δραστηριότητας. Όσο πιο παραγωγικός γίνεται τόσο πιο πολύ κερδίζει το αφεντικό του και όχι ο ίδιος.
Ο σκοπός του κέρδους ευθύνεται για το ότι ενώ η επιστήμη στον 21ο αιώνα έχει πραγματοποιήσει άλματα, η τεχνολογία και η παραγωγή δίνουν πρωτόγνωρες δυνατότητες, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που πεινά- νε, πεθαίνουν από αρρώστιες που μπορούν να αντιμετωπιστούν, δεν τους καλύπτονται ούτε οι στοιχειώδεις ανάγκες.
Είναι αλήθεια ότι στον καπιταλισμό μπορεί με χίλιους δυο τρόπους να ανεβαίνει η παραγωγικότητα της εργασίας, να επιτυγχάνεται η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, να πραγματοποιούνται άλματα στην εφαρμογή νέων μεθόδων, στην αξιοποίηση καινοτομιών κ.λπ.· όμως επειδή γίνονται με μοναδικό κριτήριο το καπιταλιστικό κέρδος, γίνονται ανισόμετρα και δεν οδηγούν στο αντίστοιχο κοινωνικό όφελος.
Στον καπιταλισμό, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδι- κασία γίνεται σε βάρος της εργατικής τάξης. Αν και είναι δυνατή η μείωση του εργάσιμου χρόνου με εξασφαλισμένη την άνοδο της παραγωγικότη- τας της εργασίας, σήμερα αυτό δεν συμβαίνει. Αντίστοιχα, ενώ μπορούν με βάση την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης να βελτιώνονται οι συνθήκες δουλειάς σήμερα, είναι καθημερινό φαινόμενο στις βιομηχανίες τα εργατικά ατυχήματα, μέχρι και τα θανατηφόρα. Ακόμα, είναι γνωστό ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις υιοθετούν στην ερευνητική τους πολιτική την "ενσωματωμένη αχρήστευση", δηλαδή το πώς θα καταστήσουν βέβαιη την καταστροφή τους, μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα χρήσης τους, ώστε ο καταναλωτής να αναγκαστεί να αγοράσει καινούργια.
Το κέρδος, επομένως, βάζει φρένο στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυ νάμεων της κοινωνίας, πρώτα και κύρια του ίδιου του εργαζόμενου ανθρώπου, της τεχνολογίας και της επιστήμης.
Η παραγωγή για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών...
Πορτραίτο του Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς Σταχάνοφ,
έργο του Leonid Kotliarov (1938).
Τα τεράστια πλεονεκτήματα του σοσιαλισμού μπορούμε να τα δούμε και μέσα από οικονομικούς δείκτες στην ΕΣΣΔ. Πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση, η Ρωσία κατείχε την 5η θέση στον κόσμο στην παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και την 4η στην Ευρώπη. Λίγο πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατακτά τη 2η θέση στον κόσμο και την 1η στην Ευρώπη. Αν και ο πόλεμος κατέστρεψε το 30% του εθνικού πλούτου της ΕΣΣΔ, το 1950 βιομηχανική παραγωγή έφτασε το 172%. Αν στα 1913 το εθνικό εισόδημα της τσαρικής Ρωσίας ήταν 1, στα 1940 έγινε 5,1 ενώ στα 1950 έγινε 29 και στα 1975 έγινε 56.
Στο σοσιαλισμό, το κίνητρο της παραγωγής είναι η κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, η εξασφάλιση της λαϊκής ευημερίας.
Γιατί όμως είναι αυτό το κίνητρο της παραγωγής; Στο σοσιαλισμό, ο εργαζόμενος λαός οικοδομεί τη δική του κοινωνία, με κοινωνικοποιημένα τα μέσα παραγωγής, επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο.
Το παράδειγμα του Σταχάνοφ είναι χαρακτηριστικό. Το εργατικό κράτος είχε εξασφαλίσει τη λειτουργία σχολής μιναδόρων μέσα στα ανθρακωρυχεία, προκειμένου να υπάρχει άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας προς όφελος της κάλυψης των λαϊκών αναγκών.
Στο βαθμό που βαθαίνουν οι κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής, αλλάζει και ο χαρακτήρας της εργασίας, αναπτύσσεται η κομμουνιστική στάση απέναντι σε αυτήν. Ο εργαζόμενος στο σοσιαλισμό έχει όλα τα εφόδια ώστε η δουλειά του να συμβάλλει στην κοινωνική άνοδο και στη σχεδιασμένη εργασία. Αυτό δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Θα υπάρχουν υπολείμματα του παλιού. Άλλωστε ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και εξελίσσεται μαζί με την κοινωνία στην οποία ζει. Διαμορφώνει και αναπτύσσει συνείδηση μέσα από τις υλικές σχέσεις στις οποίες ζει πρώτα και κύρια. Αλλιώς σκεφτόταν και ζούσε ο άνθρωπος στην φεουδαρχία, αλλιώς στον καπιταλισμό. Άρα λοιπόν, όσο θα κυριαρχούν και θα βαθαίνουν οι κομμουνιστικές σχέσεις παραγωγής, όσο θα εξαλείφεται η βαριά χειρωνακτική εργασία, τόσο θα αναπτύσσεται η κομμουνιστική στάση απέναντι στην εργασία για όλο και ευρύτερες δυνάμεις, θα νικιούνται τα υπολείμματα που αφήνει ο καπιταλισμός στη συνείδηση. Αυτή η διαδικασία, η οποία δεν είναι αυθόρμητη, προϋποθέτει τη συνειδητή δράση των εργαζομένων, την πλατιά συμμετοχή τους στους θεσμούς του εργατικού κράτους, προϋποθέτει το Κομμουνιστικό Κόμμα να παίζει τον καθοδηγητικό του ρόλο στην κατεύθυνση της ανάπτυξης των νέων κομμουνιστικών σχέσεων.
Η κομμουνιστική στάση απέναντι στην εργασία είναι πρωτοπόρα ακριβώς γιατί ο εργαζόμενος παράγει προς όφελος της νέας κοινωνίας και οικονομίας, όπου η ανάπτυξη γίνεται για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών. Στο σοσιαλισμό, ο εργαζόμενος λαός, ο παραγωγός του πλούτου έχει την εξουσία, αφού έχει στα χέρια του τα κλειδιά της οικονομίας, γι΄ αυτό και το αποτέλεσμα της εργασίας του "επιστρέφει" στην κοινωνία.
Η κομμουνιστική στάση απέναντι στην εργασία δεν έχει καμιά σχέση με την "τεμπελιά", την "αδράνεια", την "ακινησία", όπως θέλουν να παρουσιάσουν οι αστοί. Αυτά είναι στοιχεία που δεν ανταμείβονται στον σοσιαλισμό. Ίσα ίσα που απαιτείται αυξημένη διάθεση προσφοράς, συμβολή στη βελτίωση της τεχνικής στην παραγωγή. Και αυτό γιατί το τι και πόσο θα παραχθεί, η ποιότητα του προϊόντος σχετίζεται με τη βελτίωση της ζωής του λαού, του κάθε μεμονωμένου παραγωγού.
Tο σταχανοφικό κίνημα έγινε μαζικό κίνημα, γιατί ο λαός εργαζόταν για την ικανοποίηση των αναγκών του
Είναι χαρακτηριστικά όσα έγραφε ο ίδιος ο Σταχάνοφ: «Το σταχανοφικό κίνημα είναι προϊόν της θέλησης και του υψηλού κοινωνικού πνεύματος του Σοβιετικού εργαζόμενου λαού που κινείται από τη σφοδρή επιθυμία να μεταχειριστεί στο ανώτατο όριο την πρωτοβουλία του, την έμπνευση, την ενεργητικότητα και την προσωπική του ικανότητα για να καλυτερέψει τη δουλειά του, για να πετύχει καλύτερα αποτελέσματα. (...) Πρώτα πρώτα το σταχανοφικό κίνημα μπόρεσε να γίνει μαζικό κίνημα, γιατί ο σοβιετικός λαός ξέρει πως δεν εργάζεται για τους κεφαλαιοκράτες, αλλά για τον εαυτό του, για την όλο και πιο πληρέστερη ικανοποίηση των αναγκών του. (...) Ο σοβιετικός λαός ξέρει, βλέπει και καταλαβαίνει, ότι όσο περισσότερο η εργασία καλυτερεύει, τόσο πλουσιότερη γίνεται η χώρα και τόσο μεγαλύτερη είναι η ευημερία των κατοίκων της. (...) Υπάρχει και μια άλλη σημαντική αιτία για την ανάπτυξη του σταχανοφικού κινήματος στη Σοβιετική Ένωση: η χώρα έχει εφοδιαστεί με ολότελα σύγχρονες μηχανές και πολλοί εργάτες τις κατέχουν πια αυ- τές τις μηχανές. (...) Τέλος, ένας πολύ σπουδαίος παράγοντας για τη γένεση και την ανάπτυξη του σταχανοφικού κινήματος είναι η μεγαλύτερη ευημερία του λαού. Μια ζωή σίγουρη και ευτυχισμένη φέρνει μαζί της ένα νέο ρυθμό στη δουλειά. Υπάρχει περισσότερη ομαδική εργασία και δραστήρια αφοσίωση του καθενός στην ασχολία του. Όταν η ζωή είναι καλή, η δουλειά είναι ομαλότερη, γρηγορότερη, πιο παραγωγική». 1
Το κατόρθωμα, επομένως, του Σταχάνοφ ήταν καθαρά αποτέλεσμα της ανάπτυξης της παραγωγικότητας της εργασίας σε συνθήκες που η ίδια η εργασία είχε απελευθερωθεί από τα δεσμά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Και ήταν μεν προσωπικό κατόρθωμα του Σταχάνοφ και της πρωτοβουλίας του στο να κάνει πιο ξεκούραστη και ταυτόχρονα αποδοτική τη δουλειά του προς όφελος της σοβιετικής κοινωνίας, αλλά και αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας που πηγή της, θεμέλιό της, ήταν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής και οι ευεργετικές κοινωνικές επιδράσεις στη δια- μόρφωση του νέου ανθρώπου που οικοδομεί τη δική του χωρίς εκμεταλλευτές, κοινωνία.
«Το σταχανοφικό κίνημα είναι ένα εθελοντικό κίνημα των μαζών, που ενδιαφέρονται οι ίδιες για τα αποτελέσματα της δουλειάς τους. Η στα- χανοφική εργασία δεν ζητάει μεγάλη σωματική προσπάθεια. Θέλει μόνο μια ομαδική αντίληψη της κάθε δουλειάς και μια επιμελημένη σπουδή της κάθε μηχανής και της τεχνικής της. Το σταχανοφικό κίνημα είναι ένας συνδυασμός σωματικής και διανοητικής εργασίας. Δίνει το μέσο στους σταχανοφικούς να δείξουν την αξία τους, τις ικανότητές τους, να δώσουν διέξοδο στις δημιουργικές ιδέες τους, σημαίνει τη νίκη του ανθρώπου πάνω στη μηχανή.»2
Παραπομπές
1. "Ο Σταχανοφισμός", του Αλεξέι Σταχάνοφ.
Κομμουνιστική Επιθεώρηση τεύχος ν.3/ 2004
2. Ό.π.
ΟΔΗΓΗΤΗΣ
ΙΟΥΛΗΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις