Ενιαίο Δωδεκάχρονο Σχολείο

Η απάντηση στην κρίση του αστικού σχολείου και τις αντιδραστικές μεταμορφώσεις του

Τ

ο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας για το Λύκειο και η προπαγάνδα που διεξάγεται θέτουν επί τάπητος το ερώτημα: Ποια είναι η απάντηση από τη σκοπιά της ικανοποίησης των σύγχρονων λαϊκών αναγκών για ολόπλευρη μόρφωση; Αναγκών που αντικειμενικά διαμορφώνονται από την εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας και του παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Σε αυτά τα ερωτήματα το ΚΚΕ έχει δώσει απάντηση.

Ο πολυτεχνικός χαρακτήρας του γενικού σχολείου για την ολόπλευρη ανάπτυξη των νέων ανθρώπων

Το Ενιαίο Δωδεκάχρονο Βασικό Σχολείο αποβλέπει στη μόρφωση όλων των ανθρώπων, χωρίς ταξικούς φραγμούς και διακρίσεις, και δε διαφοροποιείται για να υπηρετήσει την ταξική επιλογή, τότε διαφέρει ριζικά και από το παραδοσιακό γενικό σχολείο και από το τεχνικοεπαγγελματικό, που αναπαράγουν τον ταξικό καταμερισμό εργασίας και την αντίθεση ανάμεσα στην πνευματική και χειρωνακτική εργασία. Απορρίπτουμε την αποσπασματική γνώση και την πρόωρη ειδίκευση, το διαχωρισμό θεωρίας και πράξης, της επιστήμης από την εφαρμογή της στη ζωή και την παραγωγή. Η μεγάλη ανάγκη της βασικής εκπαίδευσης στην εποχή μας είναι ένα σχολείο με πολυτεχνικό ορίζοντα, που δε θα αναπτύσσει μονομερώς μια ικανότητα των νέων για απασχόληση, αλλά όλες τις ικανότητές τους, θα μορφώνει πολύπλευρα την προσωπικότητά τους και θα διαπλάθει ανθρώπους ικανούς ν' αντιμετωπίσουν δημιουργικά την εργασία τους και τη ζωή τους, σε όποιο ή όποια επαγγέλματα μελλοντικά θα υπηρετήσουν.

Επομένως, το σχολείο που αποβλέπει στη διάπλαση ενός ανθρώπου κυρίαρχου της μοίρας του, που θα είναι σε θέση να πάρει μέρος στον έλεγχο της επιστήμης και της παραγωγής, στην οργάνωση της δουλειάς του αλλά κι όλης της κοινωνίας, είναι ένα σχολείο που αντιστρατεύεται τη μονομέρεια στην εκπαίδευση στον ίδιο βαθμό που αντιπαλεύει την αποξένωση από την εργασία.

Η πολύπλευρη μόρφωση δεν μπορεί να εξασφαλιστεί από το παραδοσιακό σχολείο Γενικής Εκπαίδευσης. Αυτό είναι σχολείο θεωρητίστικο, των αποσπασματικών γνώσεων και της παθητικής απομνημόνευσης. Το σύγχρονο σχολείο δεν μπορεί να στοχεύει στην απόκτηση της καθεμιάς γνώσης -η εκλαΐκευση κι αφομοίωση όλων των νέων γνώσεων είναι διαδικασία αδύνατη, με τα δεδομένα της επαναστατικής ανάπτυξης των επιστημών. Αλλά και δεν είναι αυτός ο σκοπός του βασικού σχολείου - η Γενική Εκπαίδευση δεν πρέπει πια να απευθύνεται σε λίγους αλλά να καλύπτει τις ανάγκες της Βασικής Εκπαίδευσης.

Το παραδοσιακό γενικό σχολείο κι ιδιαίτερα το λύκειο πληρώνει τις συνέπειες του αστικού χαρακτήρα του. «Μορφωτικός» στόχος του είναι ο αποθησαυρισμός γνώσεων, η ποσότητα της εργασίας, που απαιτείται για τον ανταγωνισμό. Το πρόγραμμα του λυκείου αποτελεί σύνοψη ειδικών πανεπιστημιακών προγραμμάτων. Η συνεχής συσσώρευση θεωρητικών και ασύνδετων γνώσεων έχει οδηγήσει σε οριακό σημείο την εκμετάλλευση του διαθέσιμου σχολικού χρόνου και σε δοκιμασία τις μαθησιακές ικανότητες του νέου ανθρώπου. Η αποσπασματικότητα κυριαρχεί. Επειτα, ο τρόπος απόκτησης της γνώσης με τα δεδομένα αυτά δεν μπορεί παρά να είναι παθητικός - η μηχανική απομνημόνευση, η αποστήθιση.

Εμείς, που δεν είμαστε υποχρεωμένοι να βλέπουμε τα πράγματα από τη σκοπιά του κεφαλαίου, θέλουμε να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε η τεχνολογία να χρησιμοποιείται προς το συμφέρον κι όχι σε βάρος του εργάτη. Κι η γνώση της τεχνολογίας δεν μπορεί να ξεκινά με την επαγγελματική ειδίκευση. Θέλουμε στο Ενιαίο Δωδεκάχρονο Βασικό Σχολείο να ενσωματώνονται τα βασικά στοιχεία της τεχνικής όχι σαν εξειδίκευση αλλά σαν γενική προετοιμασία για τη ζωή. Θέλουμε κι εδώ ο νέος να μαθαίνει, όχι το καθετί, αλλά τις βάσεις οικονομίας. Το κύριο ζητούμενο δεν είναι κάποια ξεκάρφωτα μαθήματα πρακτικής, π.χ. χειρισμού των ηλεκτρονικών υπολογιστών, για να βγάλουμε σύγχρονους δακτυλογράφους και λογιστές. Αλλά το σχολείο με τη βοήθεια της επιστήμης να μαθαίνει σταδιακά στους νέους ανθρώπους την κοινωνική ζωή, που πυρήνας της είναι η εργασία. Να γνωρίσει στους μαθητές τις επιστημονικές αρχές της μηχανοποιημένης οικονομίας, τα κοινά εργαλεία που εφαρμόζονται όχι σε έναν τομέα αλλά σε όλους γενικά τους τομείς της παραγωγής, για να τραβήξει το πέπλο μυστηρίου που καλύπτει την παραγωγική διαδικασία. Να ανακαλύψουν οι μαθητές μέσα από τη γνώση της Μηχανικής, όχι μόνο τη χειρωνακτική εργασία, αλλά την εφαρμογή της επιστήμης, όχι το χειρισμό μιας μηχανής αλλά ότι σε όλες τις μηχανές έχουμε επανάληψη των ίδιων δυνάμεων. Αλλά και να κατανοήσουν ότι η επιστήμη εφαρμόζεται σε κοινωνικό επίπεδο γνωρίζοντας, για παράδειγμα, στο μάθημα της φυσικής τις τεχνικές αρχές του ηλεκτρισμού, όχι μόνο στον πίνακα ή στο σχολικό εργαστήριο αλλά στην εφαρμογή τους στη ζωή, στο σταθμό μετασχηματισμού ή διανομής ηλεκτρικού ρεύματος, στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο για τη μεταφορά ταξιδιωτών ή εμπορευμάτων, στο τρακτέρ για την καλλιέργεια της γης. Να συνδυάζονται οι γνώσεις που διδάσκονται, για παράδειγμα η διδασκαλία των πρώτων υλών στο μάθημα της γεωγραφίας με τις αρχές της μηχανικής επεξεργασίας του μαθήματος της φυσικής και της χημείας, για να εδραιωθεί στη συνείδησή τους η αλήθεια, ότι οι επιστήμες δεν αποτελούν αυτοσκοπό κι ούτε αυτόνομες είναι, αλλά συνεργάζονται για κάποιον κοινωνικό σκοπό. Γενικά το πρόβλημα δεν είναι λοιπόν η προσθαφαίρεση μαθημάτων, αλλά το να διαπερνά όλο το σχολικό πρόγραμμα σαν κεντρικός άξονας η αναγνώριση του ρόλου της εργασίας και της παραγωγής σαν την αφετηρία της επιστήμης και της ανθρώπινης κουλτούρας, τη βάση της κοινωνικής ζωής.

Το γνωστικό περιεχόμενο του ενιαίου δωδεκάχρονου σχολείου

Απαιτείται ριζική αλλαγή στα αναλυτικά προγράμματα και βιβλία ώστε το σχολείο να δημιουργεί επιστημονική και άρα αληθινή αντίληψη για την πραγματικότητα. Πραγματική γνώση δεν είναι «η αφομοίωση πληροφοριών», σύμφωνα με τους μοντέρνους ορισμούς που της δίνει η παιδαγωγική αυθεντία των μονοπωλιακών οργανισμών (Ευρωπαϊκή Ενωση, ΟΟΣΑ), αλλά η αληθινή αντανάκλαση της πραγματικότητας στην ανθρώπινη συνείδηση, η διαμόρφωση τελικά κριτηρίου για τη ζωή, μιας πυξίδας που θα βοηθά το νέο άνθρωπο να βρίσκει μέσα στο πέλαγος των ασυνάρτητων και παραπλανητικών πληροφοριών το δρόμο για την αλήθεια.

Και αυτό προϋποθέτει τα βιβλία και τα αναλυτικά προγράμματα να ξαναγραφούν και να επικεντρωθούν στα πιο ουσιαστικά και ανθεκτικά στο χρόνο στοιχεία της γνώσης, στις αρχές και τους νόμους που διέπουν την εξέλιξη της φύσης και της κοινωνίας. Το γνωστικό περιεχόμενο ενός σύγχρονου σχολείου πρέπει να περιλαμβάνει:

• την κατάκτηση της μητρικής γλώσσας όχι απλά σαν μέσο επικοινωνίας αλλά σαν όργανο σκέψης και συνειδητής επίδρασης στο περιβάλλον,

• την εκμάθηση και πιστοποίηση τουλάχιστον μιας ξένης γλώσσας και τη δυνατότητα μετά από κάποια ηλικία και δεύτερης, όχι σε ένα στοιχειώδες επικοινωνιακό-χρηστικό επίπεδο αλλά σαν όργανο δημιουργικής επαφής με τον πολιτισμό άλλων λαών και διαμόρφωσης ευρύτερης αντίληψης για τον κόσμο,

• την κατάκτηση μαθηματικής σκέψης, της ικανότητας μέσα από την κωδικοποίηση, την ταξινόμηση, την αφαιρετική σκέψη να προσεγγίζουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια και να κατανοούμε τον κόσμο,

• τη γνώση της φύσης μέσα από τους νόμους που διέπουν την κίνηση της ύλης και την καλλιέργεια της πίστης στη δύναμη του ανθρώπου με τη γνώση και το σεβασμό των νόμων αυτών, να ορίζει τη φύση και να την αξιοποιεί για όφελος κοινωνικό αντί να την εκμεταλλεύεται ληστρικά για λόγους κερδοσκοπίας,

• τη γνώση της κοινωνίας μέσα από τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης που επιτρέπουν στον άνθρωπο να γίνεται συνειδητό υποκείμενο της ιστορίας και του πολιτισμού και όχι έρμαιο της τύχης και των κάθε φορά ισχυρών,

• την αισθητική αγωγή σαν αναγκαία προϋπόθεση για την ψυχική καλλιέργεια και την ανάπτυξη του συναισθηματικού κόσμου του νέου ανθρώπου,

• τη φυσική αγωγή για την εξασφάλιση της υγείας και την καλλιέργεια όχι μόνο των σωματικών αλλά και των κοινωνικών αρετών των νέων μέσα από τη συλλογική φυσική άσκηση και δραστηριότητα.

Αυτό που εμποδίζει την ικανοποίηση των λαϊκών μορφωτικών αναγκών είναι η αστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής που βάζει φρένο στην ανάπτυξη της κύριας παραγωγικής δύναμης, τον άνθρωπο. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, στο επίκεντρο της παιδείας θα μπει η ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου μόνο αν μπει στο επίκεντρο της κοινωνίας η σχεδιασμένη ικανοποίηση του συνόλου των αναγκών του. Αυτό είναι το περιεχόμενο που παίρνει η εκπαίδευση στα πλαίσια μιας ανάπτυξης για το λαό και όχι για τα μονοπώλια.

Τμήμα Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ