Τα μονοπώλια έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο

Ν

έα διάσταση στους ανταγωνισμούς για την Ενέργεια, που μαίνονται στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, δίνει το «μνημόνιο συνεργασίας» που συνυπέγραψαν την Πέμπτη στη Λευκωσία οι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Πολύ περισσότερο που το μνημόνιο αυτό έρχεται σε συνέχεια δεκάδων διμερών οικονομικών και στρατιωτικών συμφωνιών με το Ισραήλ. Ο «άξονας» που συγκροτείται μεταξύ των τριών χωρών έχει πολλά να προσφέρει στην αστική τους τάξη, τίποτα καλό όμως δεν προμηνύει για τους λαούς.

Οι αντιθέσεις στην περιοχή παραμένουν κυρίαρχες ανάμεσα στους μεγάλους μονοπωλιακούς ομίλους, που διεκδικούν μερτικό στους υδρογονάνθρακες και αναμορφώνουν διαρκώς τους συσχετισμούς, ανάλογα με τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους. Από αυτή την άποψη, όπως με παραδείγματα θα δούμε παρακάτω, η σύσφιξη της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ, που γίνεται με την ενθάρρυνση της ΕΕ και των ΗΠΑ, κάθε άλλο παρά εγγυητής της «ασφάλειας» και της «σταθερότητας» είναι, όσο κι αν τα αστικά επιτελεία προσπαθούν να την παρουσιάσουν σαν τέτοια.

Οι συμμαχίες και οι καυγάδες στην περιοχή έχουν (για την ώρα) στο επίκεντρο το φυσικό αέριο και τα όποια κοιτάσματα πετρελαίου κρύβει το θαλάσσιο υπέδαφος στις ΑΟΖ του Ισραήλ και της Κύπρου. Στο κουβάρι μπλέκεται το Κυπριακό, που η Τουρκία προσπαθεί να συνδέσει με τους υδρογονάνθρακες και να επιβάλει συνεκμετάλλευση ή διχοτόμηση. Αλλά και η ανακήρυξη ελληνικής ΑΟΖ στο Αιγαίο και στη ΝΑ Μεσόγειο, όπου επίσης προβάλλει διεκδικήσεις η Τουρκία.

Δίπλα σ' όλους αυτούς, Ρωσία, Κίνα και οι ανερχόμενες οικονομίες παγκόσμια, συγκρούονται στην περιοχή για να διασφαλίσουν και να διευρύνουν τα κεκτημένα των μονοπωλίων τους στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, ανάβοντας σπίθες που εύκολα μπορούν να γίνουν πυρκαγιά. Κρίκους στην αλυσίδα αυτών των οξυμένων αντιθέσεων προσθέτουν τα σχέδια που καταστρώνει η κάθε πλευρά για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων που έχουν διαπιστωθεί, κύρια στην ισραηλινή και την κυπριακή ΑΟΖ.

Το «Λεβιάθαν», το «Ταμάρ» και το «Αφροδίτη» είναι τα βασικά κοιτάσματα στην περιοχή που τα επόμενα χρόνια θα τροφοδοτήσουν τις αγορές με αέριο, ενώ συνεχίζονται οι έρευνες σε παράπλευρα κυπριακά και ισραηλινά οικόπεδα. Η ΕΕ έχει ήδη διακηρύξει τη θέλησή της να αξιοποιήσει το κυπριακό αέριο για να ενισχύσει την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία και το ίδιο θέλουν οι ΗΠΑ, που έχουν στρατηγικό τους σύμμαχο το Ισραήλ. Στη βάση αυτή προωθείται η τριμερής συνεργασία, στην οποία αντιδρά η Τουρκία, αφού την εμποδίζει να αναβαθμίσει τον περιφερειακό της ρόλο στα ζητήματα της Ενέργειας.

Από πού θα περάσει το αέριο;

Δύο μεγάλα έργα που προωθούνται αυτή την περίοδο βοηθούν να καταδειχθούν καλύτερα οι αντιθέσεις. Το ένα είναι ο σταθμός υγροποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό της Κύπρου, όπου σε πρώτη φάση θα αποθηκεύεται το αέριο που θα εξορύσσεται μετά το 2019 από τα κυπριακά κοιτάσματα. Οι συνεννοήσεις για την κατασκευή του έργου βρίσκονται στην τελική ευθεία (με καταληκτική ημερομηνία την 31η Δεκέμβρη 2013), ανάμεσα στην κυπριακή κυβέρνηση και τις εταιρείες «Noble Energy» (αμερικανικών συμφερόντων), «Delek» και «Avner» (ισραηλινών συμφερόντων, η τελευταία δραστηριοποιείται στην κατασκευή αντλιών).

Το μεταξύ τους μνημόνιο για την κατασκευή του σταθμού υπογράφτηκε στις 26 Ιούνη στην Κύπρο, παρουσία των πρεσβευτών των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Οι εταιρείες που συμμετέχουν στο έργο έχουν αναπτύξει δραστηριότητα με έρευνες στο «Οικόπεδο 12» της κυπριακής ΑΟΖ. Η «Noble» πίεζε για την άμεση υπογραφή της συμφωνίας, καθώς άλλες εταιρείες, με πρώτη τη γαλλική «Total», είχαν δείξει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στην κατασκευή του τερματικού. Η «Total» κάνει έρευνες και σε άλλα οικόπεδα, στα δυτικά του νησιού.

Η αστική τάξη στην Κύπρο, όπως και στην Ελλάδα, αντιλαμβάνεται τη γεωστρατηγική θέση της χώρας και την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ σαν διαβατήριο για «να καταστεί μια σταθερή και αξιόπιστη γέφυρα συνεργασίας μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου με την Ευρώπη, την Ασία και τη Μέση Ανατολή», όπως έλεγε ο Κύπριος υπουργός Ενέργειας, με αφορμή τη συμφωνία για τον τερματικό σταθμό. Σ' αυτή τη βάση και για να ισχυροποιήσει τη θέση της, η Κύπρος έχει προτείνει στο Ισραήλ να αξιοποιήσει τον τερματικό του Βασιλικού για να αποθηκεύει το 40% του αερίου που θα παράγει και το οποίο, με απόφαση του ισραηλινού Υπουργικού Συμβουλίου, θα διοχετεύεται σε εξαγωγές.

Σαν δέλεαρ παρουσιάζει την εγγύτητα της Κύπρου με τη Διώρυγα του Σουέζ, που «ευνοεί τη δημιουργία ενός περιφερειακού ενεργειακού κόμβου στην Κύπρο για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην Απω Ανατολή», όπως έλεγε τις προάλλες ο Ν. Αναστασιάδης. Με άλλα λόγια, η Κύπρος προσφέρει στο Ισραήλ μια πύλη εξόδου του φυσικού του αερίου προς τις ευρωπαϊκές και ασιατικές αγορές.

Τι απαντάει το Ισραήλ; Επίσημα λέει ότι το σκέφτεται. Στο παρασκήνιο όμως συζητάει με την Τουρκία για τη μεταφορά του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω αγωγών που θα διασχίζουν το έδαφός της. Μάλιστα, η ισραηλινή εφημερίδα «Χααρέτζ» έγραψε ότι για την κατασκευή ενός τέτοιου δικτύου αγωγών ενδιαφέρεται έντονα ο τουρκικός όμιλος «Ζορλού», ο οποίος έχει συμβόλαιο για το χτίσιμο τεσσάρων εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Ισραήλ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη τουρκική επένδυση στη χώρα.

Το σχέδιο που προτείνει ο όμιλος είναι να κατασκευαστεί ένας υποθαλάσσιος αγωγός από το κοίτασμα «Λεβιάθαν», 130 χιλιόμετρα ανοιχτά της Χάιφα, μέχρι τις νότιες τουρκικές ακτές, με δυνατότητα μεταφοράς 8 - 10 δισ. κυβικών μέτρων αερίου ετησίως. Ενας τέτοιος αγωγός, όμως, θα έπρεπε να περάσει μέσα από τις ΑΟΖ του Λιβάνου και της Συρίας. Ισως αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το Ισραήλ βρίσκεται σε συζητήσεις με τον Λίβανο για τον καθορισμό της μεταξύ τους ΑΟΖ. Με άλλα λόγια, το Ισραήλ αναβαθμίζει την ενεργειακή συνεργασία του με την Κύπρο και την Ελλάδα και την ίδια ώρα συζητά με την Τουρκία για συμπράξεις στην εξαγωγή του φυσικού αερίου που παράγει, με ό,τι σημαίνει αυτό για τις τουρκικές αξιώσεις σε Κύπρο και Αιγαίο.

Ψάχνουν φθηνότερη ενέργεια

Το δεύτερο μεγάλο έργο είναι η ενεργειακή διασύνδεση «Euro - Asia Interconnector». Προβλέπει τη διασύνδεση των συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας των τριών χωρών, μεταφορικής ισχύος 2.000 MW, μέσω της πόντισης ηλεκτρικού καλωδίου μήκους 870 χιλιομέτρων στα 200 μέτρα κάτω από τη θάλασσα. Τα πρώτα 200 χιλιόμετρα θα συνδέουν την Κύπρο με το Ισραήλ και τα υπόλοιπα 670 την Κύπρο με την Κρήτη, απ' όπου θα μπορεί να συνδεθεί με την ηπειρωτική Ελλάδα και από εκεί με την Ευρώπη.

Το κόστος κατασκευής του καλωδίου υπολογίζεται στο 1,5 δισ. ευρώ περίπου. Στο δίκτυο θα διοχετεύεται και το ρεύμα που θα παράγουν στο μέλλον οι νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου που θα κατασκευαστούν στην Κρήτη. Το συγκεκριμένο δίκτυο έρχεται εν πολλοίς να επιβεβαιώσει τη στροφή του επιχειρηματικού ενδιαφέροντος στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο και την πώλησή της στις αγορές της Ευρώπης. Θυμίζουμε ότι ανάλογο ενδιαφέρον έχει δείξει για την Ελλάδα η ρωσική «Gazprom», ενώ η πρώτη επένδυση του Κατάρ (Qatar Petroleum International) στην ελληνική οικονομία ήταν η εξαγορά της μονάδας ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, «Ηρων 2», στη Βοιωτία.

Η Κύπρος «καίγεται» να αναπτύξει την ηλεκτροπαραγωγή με φυσικό αέριο για να μειώσει το κόστος της εσωτερικής κατανάλωσης και το Ισραήλ επιδιώκει να της πουλήσει ρεύμα που ήδη παράγει με φυσικό αέριο. Το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ, σύμφωνα με τη Εurostat. Για παράδειγμα, η τιμή των 100 Κwh ανερχόταν το δεύτερο εξάμηνο του 2012 σε 29,1 ευρώ, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ ήταν 19,7 ευρώ, στην Ευρωζώνη 20,6 ευρώ και στην Ελλάδα 14,2 ευρώ.

Σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ), που είναι ένας ενιαίος τρόπος υπολογισμού των τιμών, η σύγκριση δείχνει ότι οι Κύπριοι πληρώνουν για κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος ένα ποσό που αντιστοιχεί σε 32,9 ΜΑΔ, όταν το ίδιο μέγεθος για τη Γερμανία είναι 25,7 ΜΑΔ, για την Ισπανία 25,5 ΜΑΔ, για την Ελλάδα 15,7 ΜΑΔ, την ΕΕ 19,7 και την Ευρωζώνη 19,9 ΜΑΔ. Στην Κύπρο σημειώθηκε και η μεγαλύτερη ετήσια αύξηση των τιμών το δεύτερο εξάμηνο του 2012 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2011, φτάνοντας το 20,6%, ενώ ακολούθησε η Ελλάδα με 14,5%. Ο μέσος όρος αύξησης στην ΕΕ ήταν 6,6% και στην Ευρωζώνη 6,1%.

Οι «καρχαρίες» δεν πιάνονται φίλοι...

Για να κερδίσει την κυπριακή αγορά, η κρατική εταιρεία ηλεκτρισμού στο Ισραήλ (IEC) φέρεται να πρότεινε τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου, εντός τριών ετών από την υπογραφή της συμφωνίας, με υπολογιζόμενη τιμή τα 7,5 σεντ την κιλοβατώρα, περίπου 40% πιο φθηνά από το κόστος παραγωγής στην Κύπρο. Η πρόταση αυτή είναι ανταγωνιστική της προμήθειας φυσικού αερίου από τρίτες χώρες, σαν «ενδιάμεση λύση» για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο, μέχρι να αξιοποιήσει τα δικά της κοιτάσματα, μετά το 2020.

Στην παρούσα φάση, δύο εταιρείες - κολοσσοί διεκδικούν το συμβόλαιο για την ενδιάμεση λύση μεταφοράς φυσικού αερίου στην Κύπρο. Πρόκειται για τη ρωσική ΙΤΕRA και την ολλανδική «Vitol». Η κυπριακή κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι κριτήριο για την επιλογή της μιας ή της άλλης λύσης (αγορά ρεύματος ή φυσικού αερίου) «αποτελεί η μείωση στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος». Η ποσότητα φυσικού αερίου για την οποία γίνεται ο διαγωνισμός ανέρχεται σε 0,8 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο.

Το ενδιαφέρον που προσέλκυσε ο διαγωνισμός, παρά τα μικρά μεγέθη του για τα μονοπώλια του κλάδου, οφείλεται στο γεγονός ότι η εταιρεία που θα επιλεγεί για την τροφοδοσία της Κύπρου αποκτά ρόλο συνολικά στη διαχείριση του φυσικού αερίου στην Κύπρο. Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι οι σχέσεις Ισραήλ - Κύπρου και κατ' επέκταση Ισραήλ - Ελλάδας δεν είναι «αγγελικά πλασμένες», όπως προσπαθούν να τις παρουσιάσουν οι κυβερνήσεις και τα επιτελεία των αστών. Στον καπιταλισμό, κριτήριο κάθε συνεργασίας είναι το κέρδος των μονοπωλίων, που βάζει φωτιά στα τόπια των ανταγωνισμών και πολλαπλασιάζει τους κινδύνους για γενικευμένη ανάφλεξη στην περιοχή.

Π.