Antonio Gramsci:Η λειτουργία του προλεταριάτου

Όπως το Σοσιαλιστικό Κόμμα, η οργάνωση της προλεταριακής τάξης, δεν μπορεί να μπει σε συναγωνισμό για την κατάκτηση της κυβέρνησης χωρίς να χάσει την εμμενή του αξία, και χωρίς να μετατραπεί σε σμήνος από μύγες της άμαξας, έτσι και δεν μπορεί να συνεργαστεί με κανένα οργανωμένο αστικό κοινοβουλευτικό μόρφωμα χωρίς να κάνει κακό, χωρίς να δημιουργεί ψευδογεγονότα τα οποία θα πρέπει να ακυρωθούν και να διορθωθούν.

Η πολιτική παρακμή την οποία φέρνει η ταξική συνεργασία οφείλεται στην σπασμωδική επέκταση ενός αστικού κόμματος, που δεν ικανοποιείται με το να προσκολλάται απλώς στο Κράτος, αλλά χρησιμοποιεί και το κόμμα που είναι ανταγωνιστικό προς το Κράτος. ‘Ετσι, γίνεται τραγέλαφος, δηλαδή ένα ιστορικό τέρας χωρίς βούληση ή συγκεκριμένους στόχους, που νοιάζεται μόνο να έχει κατοχή του Κράτους, στο οποίο προσκολλάται σαν την σκουριά. Η κρατική δράση καταντά απλή νομοτυπία, τυπική επίλυση διαφωνιών, και δεν ακουμπά ποτέ την ουσία: το Κράτος γίνεται ένα καραβάνι τσιγγάνων που το κρατάει ενωμένο το χαλινάρι και κομμάτια ξύλου — ένα μαμούθ πάνω σε τέσσερις μικροσκοπικούς τροχούς.

Αν θέλει να κρατήσει και να εξασφαλίσει τη θέση του ως εκτελεστικό όργανο του προλεταριάτου, το Σοσιαλιστικό Κόμμα θα πρέπει να σέβεται και να κάνει όλους τους άλλους να σέβονται την μέθοδο της πιο λυσσαλέας ανυποχωρητικότητας. Κι αν τα αστικά κόμματα θέλουν να φτιάξουν κυβέρνηση με τις δικές τους δυνάμεις, τότε θα πρέπει να εξελιχθούν, να έλθουν σε επαφή με τη χώρα, να βάλουν τέλος στις συγκρούσεις των φατριών τους, και να αποκτήσουν ξεκάθαρη πολιτική και οικονομική δομή. Αν δεν είναι πρόθυμα να τα κάνουν αυτά, λοιπόν, εφόσον κανένα κόμμα δεν μπορεί να σταθεί μόνο του, τότε θα αναδυθεί μια μόνιμη και επικίνδυνη κρίση: μια κρίση στην οποία το προλεταριάτο, σταθερό και στενά δεμένο, θα επιτυχάνει την άνοδό του και την εξέλιξή του.

Η ανυποχωρητικότητα δεν είναι αδράνεια, γιατί αναγκάζει τους άλλους να κινηθούν και να δράσουν. Δεν βασίζεται σε ηλιθιότητες, όπως τόσο «έξυπνα» υπονοεί η La Stampa. Είναι πολιτική αρχών, πολιτική ενός προλεταριάτου που έχει συνείδηση της επαναστατικής του αποστολής ως επιταχυντή της καπιταλιστικής εξέλιξης της κοινωνίας, ως καταλύτη που αποκρυσταλλώνει το χάος της αστικής παραγωγής και της πολιτικής και εξαναγκάζει τα σύγχρονα Κράτη να φέρουν σε πέρας την φυσική τους αποστολή ως καταστροφείς των φεουδαλικών θεσμών, οι οποίοι επιβιώνουν ακόμα μετά την κατάρρευση των παλιών κοινωνιών και εμποδίζουν την ιστορική ανάπτυξη.

Η ανυποχωρητικότητα είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να εκφραστεί η ταξική πάλη. Είναι η μόνη απόδειξη που έχουμε ότι η ιστορία αναπτύσσεται και δημιουργεί σταθερές, σημαντικές κατακτήσεις, κι όχι «προνομιακές» και αυθαίρετες «συνθέσεις» που μαγειρεύονται απ’ τη συμφωνία θέσης και αντίθεσης, που αποφασίζουν να δοκιμάσουν τη μοίρα τους παρέα, όπως η φωτιά και το νερό της παροιμίας.

Ο απώτατος νόμος της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι ο ελεύθερος ανταγωνισμός ανάμεσα στις κοινωνικές δυνάμεις. Οι έμποροι συναγωνίζονται για αγορές, τα αστικά μορφώματα συναγωνίζονται για την κυβέρνηση, οι δυο τάξεις συναγωνίζονται για το Κράτος. Οι έμποροι αναζητούν μονοπώλια με προστατευτική νομοθεσία. Κάθε αστικό μόρφωμα επιδιώκει να μονοπωλήσει την κυβέρνηση, και να μπορέσει να χρησιμοποιήσει εκτεταμένα τη μαγεμένη με ξόρκια ενέργεια της τάξης που βρίσκεται έξω απ’ τον κυβερνητικό συναγωνισμό.

Οι ανυποχώρητοι είναι οπαδοί του ελεύθερου εμπορίου. Δε θέλουν βαρόνους — ούτε βαρόνους της ζάχαρης και του ατσαλιού ούτε βαρόνους του κυβερνητισμού. Ο νόμος της ελευθερίας πρέπει να βρει ανεμπόδιστη έκφραση: είναι εμμενής για την αστική δράση, είναι ο χημικός καταλύτης που διαρκώς διαλύει τα μορφώματα της αστικής τάξης και τα εξαναγκάζει να βελτιωθούν και να τελειοποιηθούν.

Τα ισχυρά αγγλοσαξωνικά αστικά στρώματα απέκτησαν την σύγχρονη παραγωγική τους ικανότητα μέσα από το ανελέητο παίγνιο του ελεύθερου ανταγωνισμού. Το αγγλικό Κράτος εξελίχθηκε και εκκαθαρίστηκε από τα νοσηρά του στοιχεία μέσα από την ελεύθερη σύγκρουση των αστικών δυνάμεων που στο τέλος συγκροτήθηκαν με τη μορφή των μεγάλων ιστορικών κομμάτων, των Φιλελεύθερων και των Συντηρητικών. Απ’ αυτή τη σύγκρουση το προλεταριάτο κέρδισε έμμεσα φτηνό ψωμί κι ένα σημαντικό αριθμό δικαιωμάτων που τα εξασφαλίζει ο νόμος και το έθιμο: το δικαίωμα της συνάθροισης, το δικαίωμα στην απεργία, την ατομική ασφάλεια που στην Ιταλία παραμένει χίμαιρα και μύθος.

Η ταξική πάλη δεν είναι ένα αξιοθρήνητο όνειρο — είναι μια πράξη που καθορίζεται ελεύθερα και μια εσωτερική αναγκαιότητα της κοινωνικής δομής. Το να εμποδιστεί ο ελεύθερος διάβας της, αυθαίρετα, μέσα από προκατασκευασμένες συνθέσεις που τις μηχανεύονται αδιόρθωτοι ονειροπόλοι, αυτό είναι αξιοθρήνητο σφάλμα, είναι χάσιμο ιστορικού χρόνου.

Τα μη Τζιολιτικά κόμματα που βρίσκονται τώρα στην εξουσία (πέρα απ’ το γεγονός του πολέμου, που είναι ενδεχομενικό, και το οποίο ήδη αποδεικνύεται πολύ βαρύ για την πολιτική ικανότητα της άρχουσας τάξης των μικρών χωρών διεξάγουν ασυνείδητα το καθήκον της αποδόμησης του φεουδαλικού, στρατιωτοκρατικού και δεσποτικού Κράτους το οποίο προήγαγε ο Τζιολίτι για να το καταστήσει όργανο της δικτατορίας του. Οι Τζιολιτικοί νιώθουν το μονοπώλιο να φεύγει απ’ τα χέρια τους. Αφήστε τους να κινηθούν, μα το Θεό, αφήστε τους να παλέψουν, αφήστε τους να ζητήσουν απ’ τη χώρα να κρίνει. Αλλά όχι, θέλουν να κινηθεί το προλεταριάτο για λογαριασμό τους, ή ακόμα καλύτερα, να κινηθούν οι βουλευτές των σοσιαλιστών για λογαριασμό τους.

Λοιπόν η ανυποχωρητικότητα είναι αδράνεια, ε; Η κίνηση όμως δεν είναι ποτέ μια πράξη φυσιολογίας απλώς. Είναι και διανοητική κίνηση. Στην πραγματικότητα, είναι πάντα διανοητική κίνηση πριν γίνει σωματική κίνηση — εκτός αν πρόκειται για μαριονέτες που κρέμονται από κλωστές. Πάρε απ’ το προλεταριάτο την ταξική του συνείδηση και τι μένει: μαριονέτες που χορεύουν καθώς κρέμονται από μια κλωστή!

Από το «Ταξική ανυποχωρητικότητα και ιταλική ιστορία»

Il Grido del Popolo, 18 Μάη 1918

Μτφρ: Lenin Reloaded

Εργατικό περιοδικό Praxis via Praxis