Ο πολυτεχνικος οριζοντας με βαση τη γενικη μορφωση*

Συνεχίζουμε σήμερα, στο αφιέρωμά μας «Οκτωβριανή Επανάσταση και Παιδεία», να βλέπουμε τα επιτεύγματα της ΕΣΣΔ στους τομείς της Εκπαίδευσης μέσα από τα μάτια παιδαγωγών και καλλιτεχνών που την επισκέφτηκαν και έγραψαν τις εντυπώσεις τους. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν θα μπορούσαμε να μη σταθούμε στη μεγάλη μας παιδαγωγό Ρόζα Ιμβριώτη. Η Ρόζα επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ενωση τη δεκαετία του '50 κι έγραψε αρκετά κείμενα για τις εντυπώσεις της. Στο άρθρο της «Η πολυτεχνική μόρφωση στην ΕΣΣΔ», το οποίο δημοσιεύτηκε στην «Επιθεώρηση Τέχνης» τον Οκτώβρη του 1957, αναφέρεται στο πώς διαρθρωνόταν η ύλη των μαθημάτων ώστε να δίνονται οι επιστημονικές βάσεις, στη σύνδεση με τη σοσιαλιστική οργάνωση της παραγωγής, στην καλλιέργεια δημιουργικού πνεύματος, μεταφέροντας την εμπειρία της από τις σχολικές τάξεις. Σήμερα ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει απόσπασμα από το συγκεκριμένο ενδιαφέρον άρθρο (διατηρούμε την ορθογραφία της εποχής, οι υπότιτλοι δικοί μας).
Γνώση για όλες τις πτυχές της παραγωγής
Η Ρόζα Ιμβριώτη
«...Το Σοβιετικό σχολείο κρατάει τα παιδιά δέκα χρόνια και εκτός από τη γενική μόρφωση αγωνίζεται να γνωρίσουν όλοι οι σπουδαστές και των δύο φύλων πρώτα θεωρητικά και πραχτικά τις επιστημονικές αρχές πού είναι κοινές στη βιομηχανοποιημένη παραγωγή, δεύτερο κατορθώνει να συνηθίσει τους σπουδαστές να εφαρμόζουν αυτές τις αρχές στους βασικούς κλάδους της παραγωγής και τρίτο τους συνηθίζει και τους δίνει τις πραγματικές αναγκαίες γνώσεις για να χειρίζονται τα πιο απλά εργαλεία και συσκευές.
Αυτός είναι ο "ορίζοντας ο πολυτεχνικός". Και για να γίνω καταληπτή θα προσπαθήσω να δώσω συνοπτικά τη νέα ύλη που προστίθεται στις επιστήμες της φύσης και των μαθηματικών - φυσική, χημεία, βιολογία, μαθηματικά, γεωγραφία, - χωρίς τα μαθήματα αυτά να χάσουν το παιδαγωγικό και διδαχτικό σκοπό τους ή το συστηματικό μεθοδικό χαρακτήρα που καθορίζεται από την εσωτερική λογική της ύλης. Κανένα παιδί δε φεύγει από τη Μέση Παιδεία αν δεν πάρει τις γνώσεις που ανάγονται στην παραγωγή και την εξαγωγή των πιο σημαντικών υλών για την υφαντουργία, γεωργικά προϊόντα. Η μελέτη αυτών των θεμάτων περιλαμβάνεται ουσιαστικά στα προγράμματα της χημείας και της βιολογίας από την 6η ως τη 10η τάξη. Κανένα παιδί δε φεύγει αν δεν ξέρει τις αρχές της μηχανικής επεξεργασίας των βασικών υλών: ξυλεία, καύσιμα, λιπάσματα, μέταλλα, οξέα κ.λπ. Αυτές οι γνώσεις περιέχονται στα προγράμματα της φυσικής και της χημείας. Μαθαίνουν οι σπουδασταί όλοι τις βασικές αρχές της εγκατάστασης και της λειτουργίας των πηγών ενέργειας: υδραυλικοί, μοτέρ, αιολικοί, θερμικοί και ηλεκτρικοί. Αυτά περιέχονται στα προγράμματα της φυσικής. Πρέπει να ξέρουν τις τεχνικές αρχές του ηλεκτρισμού της χώρας: εγκατάσταση ηλεκτρικών σταθμών, σταθμών μετασχηματισμού, διανομής ηλεκτρικού ρεύματος στους καταναλωτές, δίχτυο φωτισμού κ.λπ. Ακόμα τις τεχνικές βάσεις της μεταφοράς των προϊόντων, των εμπορευμάτων και των ταξειδιωτών, τις αρχές της ατμομηχανής, του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, του αεροπλάνου, του αυτοκινήτου, του ατμόπλοιου, του τρακτέρ.
Στα προγράμματα της φυσικής περιέχεται η μελέτη των επιστημονικών βάσεων πάνω στις οποίες στηρίζεται η κατασκευή και η λειτουργία αυτών των μηχανών. Ακόμη δίνονται οι τεχνικές βάσεις της ρύθμισης της παραγωγής, οι αρχές της αυτοματοποίησης και των ραδιοπομπών. Κάμνουν ασκήσεις με φωτο - σταθμούς, κάμνουν εγκαταστάσεις ραδιοπομπών. Κι αυτά περιλαμβάνονται στα προγράμματα της φυσικής.
Φοιτητές σε εθελοντική εργασία, 
τη δεκαετία του 1920
Ακόμα γίνεται εμπεριστατωμένη μελέτη για την ύπαρξη πρώτων υλών στη χώρα και για την κατανομή τους στις διάφορες περιφέρειες. Αυτά διδάσκονται στο μάθημα της γεωγραφίας. Μέσα στη μελέτη αυτή περιλαμβάνεται η εθνογραφία και η τοπογραφία.
Και την όλη αυτή εργασία επισφραγίζει η τέλεια κατοχή από το σπουδαστή της σοσιαλιστικής οργάνωσης της παραγωγής και η μελέτη πεντάχρονων σχεδίων για την εθνική οικονομία. Επίσης γίνεται βαθύτατη μελέτη του Συντάγματος της Σοβιετικής Ενωσης και της ιστορίας του.
Αυτός είναι ο πολυτεχνικός ορίζοντας, το νέο που προστίθεται στη Μέση Παιδεία με βάση όμως τη γενική μόρφωση. Το τονίζουμε, όχι μόνο δεν είναι άγνωστοι οι θησαυροί του πανθρώπινου πολιτισμού στο σπουδαστή της Μέσης, παρά εξακριβώσαμε μέσα στα σχολεία που επισκεφτήκαμε επιδόσεις μεγάλες στη φιλολογία, στη φιλοσοφία, στην ιστορία και στην τέχνη. Με περισσή ακρίβεια απάντησε ο μικρός Αλέξης, 11 χρόνων παιδί, για το Σωκράτη και τον Ευριπίδη. Κι άλλος ανάλυσε ποίημα του Πούσκιν. Ολόκληρη αίθουσα φιλολογίας ήταν στολισμένη με προσωπογραφίες, αυτόγραφα, έργα και λόγους σοφών και ποιητών. Οι τοίχοι των σχολείων ήταν στολισμένοι με τα λόγια και τα ποιήματά τους.
Με την προσωπική εργασία αναπτύσσεται η προσωπικότητα
Πρωτοποριακό για την εποχή του το μάθημα σκακιού
σε μαθητές του Δημοτικού
Και οι πραχτικές ακόμα γνώσεις μεταδίδονται μέσα στη συστηματική σπουδή των βασικών αρχών κάθε επιστήμης. Ομως συμπληρώνονται στα εργαστήρια της φυσικής και της χημείας, στην αίθουσα μηχανικής. Γίνονται ακόμα εκδρομές πολυήμερες και έρευνες μέσα στην ίδια την παραγωγή. Οι εκδρομές δεν είναι απλοί περίπατοι. Μα έδειξε ο μικρός Πέτρος την περίφημη συλλογή ορυκτών που είχε κάνει για την ομάδα του σε μία εκδρομή στον Καύκασο.
Οι εκδρομές γίνονται με σαφέστατο σχέδιο, που το έχουν επεξεργαστεί δάσκαλοι και μαθητές, γίνονται έπειτα από εξέταση λεπτομερειακή της τεχνικής και της οργάνωσης της εργασίας για να πετύχει ο σκοπός. Ακόμη οι σπουδασταί αναλαμβαίνουν τεχνική εργασία και έξω από το σχολείο. Μια ομάδα, την εποχή που είμαστε στη Μόσχα, είχε αναλάβει τον ηλεκτροφωτισμό κάποιας μακρινής συνοικίας. Σχηματίζονται ομάδες ηλεκτρομηχανικές, ραδιοτεχνικές, αυτοκινητιστών και τρακτεριστών. Στην 8η τάξη (μαθητές 16 ετών) που μπήκαμε, ο δάσκαλος της φυσικής είχε οργανώσει μιαν ομάδα μελέτης αυτοκινήτων και της λειτουργίας τους. Ενα παλιό αυτοκίνητο κείτονταν μέσα στην αίθουσα της μηχανικής. Επρεπε οι μαθητές να κάνουν μαθητικούς υπολογισμούς, να σχεδιάσουν, να δοκιμάσουν, να καθορίσουν τα χαρακτηριστικά των υλικών, να υπολογίσουν το βάρος, την ελαστικότητα, την πίεση, την ταχύτητα κ.λπ. Γιατί, όπως μας λέει ο Καθηγητής, όλα τα στοιχεία της σε μεγάλο βαθμό αναπτυγμένης τεχνικής έχουν χρησιμοποιηθεί στο αυτοκίνητο και στην κατασκευή του. Στο έργο της πολυτεχνικής μόρφωσης βοηθούν με ζήλο όλες οι εξωσχολικές οργανώσεις. Αυτές οργανώνουν εκδρομές σε βιομηχανικά κέντρα και σε τόπους ερευνών. Ιδρύουν σχολικά εργαστήρια και με θέρμη υποστηρίζουν κάθε δράση στο πεδίο το τεχνικό. Ο σχολικός κινηματογράφος με φιλμ επιστημονικά, ραδιοφωνικές ομιλίες, στατιστικές εργασίες, μοντέλα τεχνολογικά, σχεδιαγράμματα βοηθούν στο έργο. Παντού νιώθει κανείς την ανάσα της επιστήμης και της δημιουργίας, καταλαβαίνει πως η νεολαία σοβαρά και απερίσπαστα με πάθος παραδίνεται σ' αυτόν το δημιουργικό παλμό. Καθένας βρίσκει μόνος πια τη θέση του. Με την προσωπική του εργασία αναπτύσσει την προσωπικότητά του κι αυτό γίνεται από πολύ μικρή ηλικία. Εμψυχώνεται και εξάπτεται το δημιουργικό πνεύμα σε εκατομμύρια ψυχών, έτσι ευνοούνται νέες εφευρέσεις και νέες ανακαλύψεις, νέες ευτυχισμένες λύσεις που υψώνουν τον άνθρωπο στην αληθινή φύση του. Δε χάνεται μέσα στα 200 τόσα εκατομμύρια ούτε μια δύναμη ούτε ένα ταλέντο κι έτσι μέσα σε σαράντα χρόνια έφτασε η σοβιετική επιστήμη και τεχνική στο κοσμοϊστορικό γεγονός του "Σπούτνικ". Το χρυσό κλειδί που ξεδιαλύνει το θαύμα είναι η Μέση Παιδεία, γενική και πολυτεχνικοί, υποχρεωτική και δωρεάν για όλους. Και θυμήθηκα τα προφητικά λόγια της Κρούπσκαγια: "...θα δήτε μια ζωή αχτινοβόλα, τέτοια που ούτε μπορείτε να τη φανταστήτε τώρα (1935). Θα είναι ωραίο να ζει κανείς σε μια τέτοια εποχή!"».
*Αποσπάσματα από το άρθρο «Η πολυτεχνική μόρφωση στην ΕΣΣΔ» που υπογράφει η μεγάλη παιδαγωγός Ρόζα Ιμβριώτη

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις